Uzmanlar Uyarıyor: Çocuklarda Okuma Güçlüğü Disleksi İşareti Olabilir!
Disleksi, Okuma Bozukluğu olarak Öğrenme Bozuklukları içinde tanımlanır. Diğer öğrenme bozuklukları; Matematik Bozukluğu ve Yazılı Anlatım Bozukluğu'dur. Disleksi nörolojik bir bozukluktur.
Bir çeşit “özgül öğrenme bozukluğu” olarak tanımlanan disleksi, çocuğun okuma sorunu yaşamasına ve okuduğunu anlayamamasına neden oluyor. Disleksi tanısının çocuğun eğitim hayatı başladığında konulması gerektiğini vurgulayan uzmanlar, tanının gecikmesi durumunda depresif, kaygılı ve benlik saygısı düşük bireyler olabileceklerine dikkat çekiyor.
Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Anabilim Dalı, NP Feneryolu Tıp Merkezi Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Başak Ayık, disleksi yaşayan bireylerin okumada güçlük çektiklerini belirterek ebeveynlere tavsiyelerde bulundu.
Müdahalelere rağmen 6 Ayda düzelmiyorsa dikkat
Kimler Okumada Zorluk Çeker?
"Öğrenme Bozukluğu" ifadesi sıklıkla "Zeka Geriliği" olarak anlaşılmaktadır. Bu nedenle pek çok karışıklık ve yanlış anlaşılmalar yaşanmaktadır. Zeka ile ilişkisi ise bu çocuklar normal zeka seviyesine veya normalin üstünde zeka seviyesin sahiptirler. Bu çocuklar başarılarını ortaya çıkaramadıkları için başarısız olurlar ve ne yazık ki toplumumuzda disleksi olup da zihinsel geriliği olduğu düşünülen, çevre, öğretmen, aile tarafından “algılaması iyi değil, aptal” gibi tanımlamalarla nitelendirilen çocuklar bulunmaktadır.
Okul öncesi öğretmenlerin ve ilkokul öğretmenlerinin çocuklardaki öğrenme bozukluğu ile ilgili bilgi sahibi olması ve bu çocuklarla karşılaştığında aileye gerekli desteği vererek doğru yönlendirmesi önemlidir.
Disleksinin Bir Çeşit Özgül Öğrenme Bozukluğu (ÖÖB)'dur
“Bu tip öğrenme bozukluğu olan kişiler okuma ile ilgili sorunlar yaşarlar. Örneğin okuma ve yazmayı zamanında öğrenemezler, okurken eksik veya hatalı okurlar, harf veya heceleri atlayarak okurlar. Bazı dislektik bireyler ise okuduğunu da anlamakta zorluk yaşar. Okuma hızları beklenenden oldukça yavaş gerçekleşir.
Okuma güçlüğü sorunu 6 aydan fazla sürüyorsa dikkat!
Her okuma güçlüğü çeken bireyde disleksiden söz edilebilir. Bir kişiye disleksi tanısı koyabilmek için öncelikle var olan sorunu gidermeye yönelik uygun müdahaleler yapılmalıdır. Eğitim desteği, birebir ders çalıştırma, konu tekrarı, gerekli durumlarda dikkat desteği için çocuk ve ergen psikiyatrisi görüşmeleri ve ilaç kullanımı gibi uygun müdahalelere rağmen geçmeyen ve en az 6 aydır devam eden sorunlar disleksi olarak değerlendirilir.
Aileler genellikle çocuklarındaki farklılığı görmek istemeyebilirler. Bilinç altlarında çocuğum diğer yaşıtlarına göre farklı algısı oluşsa da bu algıyı bilinç yüzeyine çıkartamayabilirle. Bu, bir çeşit ailenin karşılaşacağı soruna karşı kendini ve çocuğunu koruma içgüdüsüdür. Bu bakımdan okul öncesi eğitiminde öğretmenlerin bilinçli olması, aileye geribildirimde bulunulması, erken teşhis ve sağaltımın erken dönemde başlamasına yardımcı olacaktır.
Bu çocuklar eğitimsel terapi ve özel eğitim desteği ile yaşam kalitelerini yükseltebilirler. Disleksi okuma alanında yaşanılan bir zorlukta olduğu için çoğu zaman okul öncesi dönemİnde fark edilmese bile, okul döneminde 1 veya 2. sınıfta okuma yazma ve matematik öğrenme sürecindeki sorunlarla karşılaşıldığında ortaya çıkar. Çocuk bilişsel becerilerde iyiyse disleksi olduğu 4. sınıfa kadar da anlaşılmayabilir.
Okul Öncesi Dönemde Disleksi Belirtileri Nelerdir?
-Kelimeleri yanlış söyleme-Kafiye bulmakta güçlük (masa-kasa vs)
-Oyunları sürdürememek, çabuk sıkılmak
-Çatal, makas kullanma, bağcık bağlamada güçlük
-Ayakkabılarını ters giyme
- Geometrik şekilleri kopyalayamama (kare, üçgen) sınırlı boyama yapamama
-Benzerlikleri fark edememe
-Sağını solunu karıştırma
-Sıraya koyma güçlüğü, (sayıları, haftaları, mevsimleri)
-Renkleri öğrenememe, karıştırma…
-Kendi ilgi alanı dışındaki faliyetlere katılmada isteksizlik
Okul dönemi belirtileri dikkate alınmalı
Disleksi sorununun var olduğuna okul öncesi belirtilerle değil, okul sürecindeki belirtiler değerlendirilerek karar verilmesi gerekiyor. Her ne kadar disleksinin okul öncesi dönemde belirtileri konuşma gecikmesi, kelime dağarcığının az olması, konuşma harflerinde görülen hatalar, nesne isimlerini zor öğrenme, dinleme zorluğu, sakarlık, el tercihinde gecikme, ince motor gerilik gibi olsa da temel sorunlar öğrenme ve okul becerileri ile ilgili olduğundan bir kişinin disleksi olarak tanımlanabilmesi için okula başlamış olması gereklidir.
Önceki dönemde gördüğümüz belirtiler sadece disleksi olasılığı olarak değerlendirilmeli, okul öncesi dönemde net tanı olarak düşünülmemelidir. Yine disleksinin şiddetine göre okul eğitiminin hangi yılında ortaya çıkacağı değişebilir. Hafif etkilenen çocuklar ilk eğitim yılında az belirti verebilir.
İlkokul Döneminde Disleksi Belirtileri Nelerdir?
-Okul başarısının, zekasına ve yaşına göre beklenenden düşük olması,
-Bazı konularda başarılı iken bazı konularda başarısız olması (örneğin; matematik dersi iyiyken geometriden çok başarısız olması)
-Yavaş okuma,
-Bazı harfleri yazarken ve ya okurken karıştırma (p-b, b-d, k-t, y-h, 6-9,2-5)
-Tersten yazma (ismini Ahmet yerine temhA)
-Kelimenin sonlarını uydurarak okuma,
-Okumaya karşı isteksizlik,
-Yazma ödevlerinden kaçınma,
-Yavaş yazma,
-Tahtadan ödevini geçirmekte zorlanma,
-Ödev yapmak istememe,
-Sık dört işlem hatası yapma,
-Çarpım tablosunu öğrenememe,
-Kendine göre kısa yollar üretme,
-Eldeleri unutma,
-Alfabeyi sırasıyla sayamama,
-Beden eğitiminde başarısız olma (koşma,top tutma)
-Sağını solunu karıştırma.
Disleksinin Temel Tedavisi Eğitimdir
Disleksi ve diğer tüm özgül öğrenme güçlüklerinde uygulanması gereken temel tedavi özel eğitimdir. Bu eğitim okulda verilenden farklıdır. Çocuk normal bir okulda eğitime devam ederken bunun yanı sıra bireysel ya da grup halinde özel bir eğitime alınır. Çocuğun eğitim gereksinimi disleksinin şiddetine göre belirlenmeli. Yoğun bireyselleştirilmiş eğitim, bu alanda özel eğitim almış öğretmenler tarafından sunulmalı.
Sık ve birebir uygulamaların bu sorunun çözümünde daha faydalı olduğu bilinen bir gerçek.Eğitim ne kadar küçük yaşta başlarsa tedavi yanıtı o kadar iyi olur. Tedavi için geciken çocuklarda daha uzun süre ve yoğun eğitimler gerekir. Öte yandan öğrenme güçlüğünü ortadan kaldıracak bir ilaç tedavisi bulunmuyor. Ancak kaygı bozukluğu, depresyon ve benzeri eşlik eden psikiyatrik bir hastalık varsa onların tedavisi önemlidir. Dikkat eksikliği eşlik eden bireylerde dikkati artıracak ilaçlar kullanılabilir.
Tanı gecikirse etkisi ömür boyu sürebilir
Disleksi sorunu olan bireylerde akademik güçlüklerin süreklilik gösteriyor. Eğer kişiye erken ve uygun yaşta tanı konmamış ve destek sunulmamış ise yaşadığı sorunlar farklı belirtilerle ömür boyu devam eder. Bunun yanı sıra disleksisi olan bireyler sadece akademik alanda değil, hayatın başka alanlarında da sorunlar yaşayabilirler.
Depresif, kaygılı ve intihar eğilimleri yüksek olabilir
Bu sorunlardan biri de sosyal becerilerde yaşadıkları problemlerdir. Kendilerini uygun ifade etmekte zorlanabilirler. Eğer uygun zamanda tanınmamış ve gerekli destek sunulmamış ise uzun yıllardır süren çaba ve akademik zorluklar sonucunda depresif, kaygılı ve benlik saygısı düşük bireyler olabilir. Kişiler arası ilişkilerde sorunlar görülmeye başlar. Farklı psikiyatrik hastalıklar da görülebilir.
Amerikan Psikiyatri Birliği 2013 yılında disleksisi olan çocuk, ergen ve erişkinlerin intihar açısından risk grubunda olduğunu belirtmiştir. Bunun dışında bir kısmı harita okuma – yol, yön bulma; işlerini organize etme, zamanı planlama, para idaresi- bütçe yönetimi gibi tamamen farklı alanlarda da sorunlar yaşayabilmektedir.
Disleksili çocuklar, yanlış yapmaktan korkarlar. Aile ve öğretmen çocuğun durumunu fark edememişse neden anlamıyorsun gibi geri dönüşler vererek çocuğun özgüvenini zedelerler. Dolayısıyla da çocuk yanlış yapma korkusu ile iç dünyasında psikolojiksorunlar yaşamaya başlar.
Dislekside ailenin öğretmenin ve çe vrenin çocuğu desteklemesi yüreklendirmesi, özgüvenini artırıcı söylemlerde bulunması çok önemlidir.
Disleksi yaşam boyu devam eden bir bozukluktur fakat uygun destek ve ortam çocuğa sunulduğunda yaşam kalitesi yükselerek devam edecek bu çocuklar günlük yaşamlarında ve hatta akademik anlamda da başarılı işler yapabileceklerdir. Disleksili çocuklar için kaynaştırma eğitimi bakanlık tarafından genelge olarak yayınlanmıştır. Okuma yazma güçlüğü olan bu çocuklar sözlü sınavlara tabi tutularak öğrenimlerine devam edebileceklerdir.
Disleksi bozukluğu olan ünlülerden bazıları Jey Leno ve Pablo Picasso’dur. Pablo, ergenlik çağında dahi okumayı sökememiştir; resim yapmak günlük tutmanın bir başka yoludur.
Son olarak disleksiyi daha iyi anlayabilmek için Hint filmi olan ‘TAARE ZAMEEN PAR FİLMİNİ izleyebilirsiniz. Bu filmde disleksi bozukluğu olan bir çocuğun çevre tarafından nasıl dışlandığı anlatılıyor ve okula yeni gelen öğretmenin çocuğu topluma kazandırma mücadelesi en güzel örneklerden.
#disleksi #okuma bozukluğu #çocuklarda disleksi #okuma güçlüğü