Ergenlikte Yeme Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?

hepimizaileyiz.com.tr
Yayın : 01.07.2022 - Güncelleme : 03.07.2022

Yeme bozukluğu özellikle ergenlik çağındaki çocukları gerek fiziksel, gerek psikolojik, gerekse sosyal yönden olumsuz etkileyebiliyor. Son yıllarda özellikle 14-17 yaş aralığında yeme bozukluğu vakaları önemli ölçüde arttı.  Günümüz kültürü; özellikle ergenlik çağındaki çocukları akranlarının, sosyal medyanın ve diğer medya kaynaklarının etkisiyle, ideal kiloya sahip olma takıntısını teşvik edebiliyor. Ergenlik dönemindeki kilo ile ilgili gerçekçi olmayan beklentiler, yeme bozukluklarını sorununu da doğal olarak beraberinde getiriyor. 

Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Aslıhan Dönmez, özellikle ergenlik çağında başlayan yeme bozukluklarına karşı anne babaları uyarıyor.

İÇİNDEKİLER: Yeme Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?  

 1.Yeme Bozukluğu Nedir? 

Yeme bozukluğunu kısaca, vücut ağlığı veya vücut şekli ile ilgili takıntılarla başlayan, sağlıksız beslenme alışkanlıklarının gelişmesine neden olan bir dizi psikolojik problemler olarak tanımlayabiliriz. 

Yeme bozukluğu, vücut imajı, vücut ağırlığı, yemek takıntısı ve buna bağlı sıkıntı veren duygu ve düşüncelere odaklanan ciddi bir zihinsel sağlık bozukluğudur. Yeme bozuklukları yaşamın fiziksel, psikolojik ve sosyal yönlerini etkileyebilir. Genellikle normal bir durum olarak algılanabildiğinden gözden kaçabilen bir problemdir; fakat tedavi edilmediğinde sonuçları ölümcül olabilmektedir.

Daha çok kız çocuklarında görülen yeme bozuklukları genelde tipik olarak ergenlik döneminde veya ergenlik öncesi dönemde ortaya çıkıyor.

2. Yeme Bozukluğunun Belirtileri Neler?

Yeme bozukluklarının belirtileri yeme bozukluğunun türüne göre değişiklik gösterebilir. Yeme bozukluğunun duygusal  ve davranşsal belirtileri: 

Ağırlık, kalori, yiyecek, karbonhidratlar, yağ gramları gibi sürekli diyet ile meşgul olma. Bazı yiyecekleri yemeyi reddetme. Düzensiz öğünler yemek ve çok az yemek. Sıkça diyet yapmayı, kilo vermeyi, gıda kontrolünü gösteren tutumlar sergilime. Arkadaşlardan ve etkinliklerden uzaklaşma. Vücut şekli ve boyutu ile  ilgili aşırı endişelenme. Ani ruh hali değişimleri. Sık sık diyet yapma.

Yeme Bozukluğunun Fiziksel Belirtileri Nelerdir?

• Fark edilebilir kilo dalgalanmaları

• Adet düzensizlikler

• Konsantrasyon zorluğu

• Bayılma

• Mide krampları veya diğer gastrointestinal şikayetler

• Sık sık üşümek.

• Uyku bozuklukları

• Russell'ın İşareti (ellerin/boğum eklemlerinin arkasında kusmaya neden olan yaralar )

• Garip yeme davranışları

• Aşırı fiziksel aktivite

• Susuzluk (dehidrasyon)

• Kuru cilt ve saç

• Kırılgan tırnaklar

• Kas güçsüzlüğü

• Kusma nedeniyle dişlerde veya boşluklarda renk değişikliği

• Tükürük bezlerinin etrafında şişme

• Geç yara iyileşmesi

• Bozulmuş bağışıklık sistemi

• El ve ayakların şişmesi.

3. Ergenlerde Yeme Bozukluğunun Sebepleri 

Genetik, sağlıksız diyet teknikleri veya hormonal değişiklikler de dahil olmak üzere ergenlerde yeme bozuklukları çeşitli faktörlere bağlı oluşabilmektedir.  

Kısıtlayıcı yeme, tıkınırcasına yeme veya aşırı egzersiz gibi yeme bozukluğunun davranışsal yönlerinin yanı sıra, altta yatan sorunlarda mutlaka incelenmeli.  Örneğin, bir ailede boşanma veya ölüm gibi önemli yaşam olayları, yeme bozukluğunu tetikleyebilir. Ergenlerin böyle durumlarda kimi zaman kayıp ya da terk edilmişlik duyguları gibi bu güçlükleri yönetmeye yardımcı olması için psikolojik danışmanlığa ihtiyacı olabilir.

Çoğu zaman yeme bozukluğu, bir ergenin hayatında olup bitenleri kontrol altında hissetmesinin bir yolu olarak gelişir. Yeme bozukluğu olan kişiler gıdaya, kiloya ve şekle odaklanırken, aslında yeme bozukluğunun maskelediği altta yatan sorun gözden kaçabilir.  

İstismara maruz kalan ergenlerin yeme bozukluğu yaşama olma olasılığı günümüzde daha yüksektir. İstismar fiziksel, duygusal veya cinsel istismarı içerebilir… 

Ergenlik sürecinde görsel medya ve sosyal medya kız çocuklarını üzerinde olumsuz psikolojik etkilere sebep olabiliyor. Yeme bozuklukları ayrıca depresyon ve anksiyete ile de bağlantılıdır. Aslında, yeme bozukluğu olan kişilerin yaklaşık %50'si aynı zamanda duygu durum bozukluklarından da şikayetçidir. 

4. Aileler Çocuktaki Yeme Bozukluğunu Nasıl Fark Edebilir?

Ergenler arasında yaygın olan diyet, toplum tarafından normalleştirilir; fakat sağlıklı bir davranış değildir. Bu durumu aileler ergenliğin normal bir parçası olarak görmemelidir. Çünkü anoreksiya nervoza veya bulimia nervoza gibi yeme bozuklukları diyetle tetiklenebiliyor. 

Çocuklar harika taklitçilerdir. Bu nedenle ebeveynler, öğretmenler ve diğer yetişkinler, yeme bozukluklarını önlemeye yardımcı olmak ve küçük çocuklarda olumlu beden imajını teşvik etmek için önemli bir rol model olabilirler. 

Ergenler belirli yiyecekler konusunda hassas olabilir veya birçok nedenden dolayı kilo verebilirler. Herhangi bir endişenizin bir sağlık uzmanı tarafından kontrol edilmesi önemlidir.

Hızlı Kilo Alıp Vermesi Yeme Bozukluğunun İşareti Olabilir

Bir gencin yeme bozukluğuna sahip olabileceğine ve daha fazla araştırılması gerektiğine dair bazı işaretler şunları içerir: 

• Hızlı kilo kaybı veya kilo alımı

• Vücut şekli ve boyutu ile mutsuzluk duyguları

• Kilo almaktan yoğun bir korku

• Aç olmanın inkarı

• Yiyeceklerle ilgili aldatıcı davranışlar - örneğin, okul yemeklerini atmak veya saklamak

• Sosyal durumlarda yemekten kaçınmak ve

• Aşırı fiziksel aktivite: Zorlayıcı egzersiz ve her zaman aktif olma ihtiyacı

• Gizlice yemek

• Et veya süt ürünleri gibi belirli gıda gruplarını kesmek

• Yemek ritüelleri geliştirmek - örneğin her zaman aynı kaseyi kullanmak, yiyecekleri küçük parçalara ayırmak veya çok yavaş yemek

• Davranış değişiklikleri – sosyalleşmekten uzaklaşmaş, sinirlilik veya depresyon vb.

• Uyku bozukluğu 

Ergenlerde Yeme Bozukluğunun Psikolojik Sebepleri 

Bir kişiyi yeme bozukluğu geliştirme riskine artıran kişilik faktörleri:

• Kendine güvensiz

• Mükemmelliyetcilik

• Öfke veya endişe gibi duyguları ifade etmede zorluklar

• 'İnsanları memnun eden' olmak

• Başkalarıyla iddialı olmanın zorlukları

• Yetişkinlik korkusu.

Ergenlerde Yeme Bozukluğuna İten Sosyal veya Çevresel  Faktörler

Bir yeme bozukluğunun gelişiminde sosyal veya çevresel risk faktörleri şunları içerebilir: 

• Alay edilmek veya zorbalık edilmek.

• Aileden ve diğerlerinden yüksek beklentilerin karşılanması gerektiğine dair bir inanç

• Ailenin dağılması veya birçok küçük stres etkeninin birikmesi gibi büyük yaşam değişiklikleri.

• Belirli şekillerde davranmak için akran baskısı.

• Sürekli diyet yapan veya vücudundan memnun olmayan bir ebeveyn veya başka bir rol modeli

• İdeal vücut ölçüsü ve şeklinin ince ve fit olarak medya ve reklam görüntüleri

• İnsanları görünüşlerine göre yargılamaya yönelik kültürel bir eğilim.

Ergenlerde Yeme Bozukluğuna İten Biyolojik Faktörler

• Ergenlik ve buna bağlı fiziksel değişiklikler

• Genetik veya ailesel faktörler. Örneğin, gıdaya, kiloya, şekle ve görünüme aşırı derecede odaklanan aileler.

5.Yeme Bozukluğu Yaşayan Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz? 

• Yiyecekleri 'iyi' veya 'kötü' olarak etiketlememeye çalışın - bu, 'kötü' yiyecekler yenildiğinde istek ve suçluluk duygusu yaratır.
• Yiyecekleri ödül, rüşvet veya ceza olarak kullanmaktan kaçının.
• Çocukların yetişkinlerden farklı yeme alışkanlıklarına sahip olma olasılığının yüksek olduğunu kabul edin. Örneğin, ergenler gün içinde daha sık daha fazla yiyeceğe ihtiyaç duyabilir veya belirli yiyecekleri sevme veya sevmeme dönemleri yaşayabilir.
• Diyet yapmaktan kaçının ve çocuğunuzu diyete sokmaya çalışmayın.
• Çocuğunuzun acıktığında yemesine ve doyduğunda durmasına izin verin. Çocuğunuzu tabağındaki her şeyi yemeye zorlamayın.
• Daha büyük çocukları ve ergenleri bedenleri hakkında iyi hissetmeye teşvik edin
• Çocuklarınızın bedenleri hakkında kendilerini iyi hissetmelerine yardımcı olmanın birçok yolu vardır. Örneğin, kendi bedeniniz de dahil olmak üzere farklı vücut şekillerini ve boyutlarını kabul ettiğinizi gösterin. 
• Kendi vücudunuzu işlevsel ve iyi tasarlanmış olarak göstermek için olumlu bir çaba gösterin.

• Sağlıklı beslenmeyi gösterin ve sağlık ve keyif için fiziksel aktiviteye katılın.
• Çocuklarınızı dış görünüşleri hakkında eleştirmeyin veya alay etmeyin.
• Çocuklarınızı bedenlerini 'dinlemeye' ve farklı fiziksel duygu ve deneyimlere aşina olmaya teşvik edin.
• Çocuğunuzun sağlığını ve zindeliğini korumaya yardımcı olmak ve vücut güvenini geliştirmek için sporu ve düzenli egzersizi teşvik edin.
• Benlik saygısını teşvik edin.
• Daha büyük çocukların ve ergenlerin yaşam baskılarıyla başa çıkmalarına yardımcı olmak için güçlü bir kimlik ve öz değer duygusu önemlidir. 
•  Etkili başa çıkma stratejileri geliştirmelerine yardımcı olun.
• İhtiyaçlarını ve isteklerini ifade etmeleri, kararlar almaları (ve sonuçlarıyla başa çıkmaları) ve iyi oldukları şeylerin peşinden gitmeleri için onları cesaretlendirin.
• Onlara 'hayır' demenin normal olduğunu öğretin. Kötü muameleye maruz kaldıklarını hissettiklerinde hayır diyebilmeleri konusunda onları cesaretlendirin.
• Televizyon ve sosyal medyadan aldıkları görüntüler ve mesajlar hakkında eleştirel bir farkındalık geliştirmelerine yardımcı olun.

6. Yeme Bozukluğu ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular 

"Çocuğumda Yeme Bozukluğu Olduğunu Düşünüyorum Ne Yapmalıyım?"

Çocukluk çağı yeme bozukluklarının uyarı işaretlerini görmezden gelmek, çocuğunuzun sağlığını tehlikeye atabilir. 

• Anoreksiya dehidrasyona ve yetersiz beslenmeye neden olabilirken; bulimia kalp ve yemek borusu sorunları riskini artırır.

• Normal ergen büyümesi ve gelişimi etkilenebilir. Ergenlikleri boyunca yeme bozukluğu olan kızlar, östrojen üretiminde ve kemik yoğunluğunda sorun yaşayabilir.  

• Erkek çocuklarda testosteron ve diğer hormonların üretimi gecikebilir.

• Tüm çocuklar yeme bozukluğu nedeniyle fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimlerinde gecikmeler yaşayabilir.

Çocuklarda Yeme Bozukluğu İşaretlerini Görmezden Gelmeyin

Çocuğunuzun bir yeme bozukluğu ile mücadele ettiğinden şüpheleniyorsanız, hemen çocuk doktorunuza veya bir psikiyatriste danışın. Yeme bozukluklarının tedavisi mevcuttur ve tıbbi tedavi, beslenme danışmanlığı ve bireysel, grup ve aile terapisini içerebilir. 

Yaşı kaç olursa olsun çocuğunuz sürekli vücuduyla meşgulse ve bu durum onu mutsuz ediyor, yeme bozukluğuna sebep oluyorsa sorun büyümeden bir uzmandan yardım almayı deneyin. Ne kadar erken yardım ararsanız, sonuç o kadar iyi olur.

"Yeme Düzensizliğinin Neden Olduğu Zararlar Neler?"

Yeme bozukluğunun zararlı sonuçları arasında; obezite, kemik kaybı, gastrointestinal rahatsızlıklar, elektrolit ve sıvı dengesizlikleri, düşük kalp hızı ve kan basıncı, artan anksiyete, depresyon ve sosyal izolasyon sayılabilir.