Erken Ergenlik Belirtileri Neler?
Prof. Dr. Cengiz Kara Yayın : 02.01.2018 - Güncelleme : 22.03.2025
Günümüzde çocukların gelişim süreci ile ilgili olarak anne babaları en çok endişelendiren konulardan biri de erken ergenliktir. “Çocuğum erken ergenliğe mi giriyor?”, “Tedavi olmalı mı?” gibi sorular ebeveynlerin kafalarını kurcalar.
Kızlarda 8, erkeklerde ise 9 yaşından önce ergenlik bulgularının başlamasının, erken ergenlik olarak tanımlandığını kaydeden uzmanlar, erken ergenliğin beynin erken sinyalinden kaynaklandığına dikkat çekiyor.
Uzman Klinik Psikolog Dr. Gökçe Vogt, erken ergenlik ve bu döneme ilişkin sorunlarla ilgili değerlendirmede bulunurken; Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Cengiz Kara ise erken ergenliğin ne zaman tedavi edilmesi gerektiğini ve tedavi yöntemlerini anlattı.
Uzmanlar, erken ergenlik sürecinin aileler tarafından doğru şekilde yönetilmesinin önemini vurguluyor.
İçindekiler: Erken Ergenlik Belirtileri Neler?
Erken Ergenlik Kız Çocuklarda Daha Yaygın
Çocukluk dönemi sonrası ve yetişkinlik dönemi öncesi dönemin ergenlik olarak adlandırıldığını kaydeden Dr. Gökçe Vogt, “Ergenlik kızlarda ortalama 10 yaş civarında erkeklerde ise 12 yaş civarında başlamaktadır.
Ergenlik, kemiklerin ve kasların hızlı büyümesini, vücut şeklindeki ve boyutundaki değişiklikleri ve vücudun üreme yeteneğinin gelişimini içermektedir. Kızlarda 8, erkeklerde ise 9 yaşından önce ergenlik bulgularının başlaması, erken ergenlik olarak tanımlanmaktadır.” dedi.
“Erken ergenliğe neyin neden olduğunu anlamak için, ergenliğin başlamasına neyin neden olduğunu bilmek yardımcı olacaktır” diyen Dr. Gökçe Vogt, ergenliğin başlangıcının normalde hipotalamus tarafından tetiklendiğini söyledi.
Çocuğunuzda Ergenlik Bulguları Erken Başlıyorsa Ne Yapmalısınız?
- Erken ergenlik, beynin erken sinyalinden kaynaklanıyor
Beynin bu bölgesinin hipofiz bezine, yumurtalıkları veya testisleri seks hormonları üretmesi için uyaran hormonları salması için sinyal verdiğini kaydeden Dr. Gökçe Vogt, “Erken ergenlik, en yaygın olarak özellikle kızlarda, beynin olması gerekenden bu sinyali daha erken göndermesinden kaynaklanmaktadır. Altta yatan başka bir tıbbi sorun veya tetikleyici bulunmamaktadır.
Daha az sıklıkla ise erken ergenlik, tümör veya travma gibi daha ciddi bir sorundan kaynaklanmaktadır. Tiroid veya yumurtalık sorunları da erken ergenliği tetikleyebilmektedir. Bu durumlarda, genellikle daha ciddi bir soruna işaret eden başka belirtiler de ortaya çıkmaktadır.” uyarısında bulundu.
2. Erken Ergenlikte Çocuk Duygusal Olarak Ne Yaşar?
- Erken ergenliğin olumsuz etkileri gözlemleniyor
Ergenlik öncesi dönemde çocukların en büyük önceliğinin akranlarına uyum sağlamak olduğunu kaydeden Dr. Gökçe Vogt, erken ergenliğin olumsuz etkilerine ilişkin çalışmaların bulunduğunu belirterek şunları söyledi:
“Bu açıdan bakıldığında akranlarından fiziksel olarak farklılaşmak onların zihinsel sağlıklarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Ergenliğe yaşıtlarından daha erken başlayan gençler üzerinde yapılan bir araştırmada, erken ergenliğe giren kızların depresyon, madde kullanımı ve erken cinsel davranış gibi birçok psiko-sosyal sorun açısından yüksek risk altında olduğunu ortaya koymuştur.
Bir diğer araştırmada ise erken ergenliğe giren kız ve erkeklerin bu değişim süreci boyunca kaygı düzeylerinin yükseldiğini, olumsuz benlik imajına sahip olmaya başladıklarını ve kişilerarası ilişkilerde stres yaşadıklarını ortaya koyulmuştur.
Ek olarak özellikle kızlarda ergen ergenlik yeme bozuklukları ve yıkıcı davranış bozuklukları ile ilişkili bulunmuştur.”
Ergen Ergenlik Nelere Sebep Olur?
3. Erken Ergenlik Ne Zaman Tedavi Edilmeli?
- Zamanında tedavi edilmezse boy kısa kalabilir
Aileler özellikle kız çocuklarında erken meme gelişimi ile kaygılara neden olur. Kaygının iki kaynağı erken adet kanaması olasılığı ve kanama ile beraber büyümenin duracağı düşüncesidir. Çocuğun yaşıtlarından önce adet görmesinin getirebileceği stres, sıkıntı da bu kaygıyı besler. Doğrusu, çok küçük yaşlarda başlayan gerçek erken ergenlik bu risklerin tamamını taşır.
Zamanında teşhis ve tedavi edilmezse, erken ergenlik büyüme plaklarının erken kapanmasına ve erişkinlik boyunun kısa kalmasına neden olur. Ancak ergenlik belirtilerinin erken başlaması her zaman tedavi gerektirmez; ergenliğin kendi doğal seyrinde izlenmesinin daha uygun olacağı durumlar da vardır.
Dolayısıyla, tedavi gerektiren ve gerektirmeyen erken ergenlik süreçlerinin birbirinden ayırt edilmesi ve gereksiz tedavilerden kaçınılması da bir o kadar önemlidir.
Erken Ergenlikten Sonra Boy Uzaması
- Ergenlikte büyüme giderek hızlanır
Kızlarda ve erkeklerde iç ve dış üreme organları (yumurtalıklar, rahim, vajina, penis) birincil cinsiyet özellikleridir. Bu organların büyüyerek erişkin boyutlarına ulaşmasının yanı sıra kıllanma ve meme büyümesi gibi fiziksel değişimler ise ikincil cinsiyet özelliklerini oluşturur. Ergenlik dönemi ikincil cinsiyet özelliklerinin ve üreme kapasitesinin kazanıldığı çocukluktan yetişkinliğe geçiş evresidir. En sık gözlenen ilk belirti kızlarda meme büyümesi ve erkeklerde testis büyümesidir.
Ancak aileler testis büyümesini fark edemeyebilir ve ilk dikkat çeken bulgu penis kökünde kıllanma olabilir. Kızlarda da genital bölgede kıllanma bazen ilk ergenlik belirtisi olabilir.
İlk belirtilerden ortalama 2-2.5 yıl sonra kızlarda ilk adet kanaması, erkeklerde ise sperm üretimi başlar. Bu süreçte büyüme giderek hızlanır ve doruk noktasına ulaşır. Sonraki 2-2.5 yılda büyüme giderek yavaşlar ve büyüme plaklarının kapanması ile durur.
Erken Ergenlik: Ne Zaman Erken, Ne Zaman Geç?
4. Ergenlik Her Çocukta Farklı İlerler
- Başlama yaşı ve ilerleme hızı kişiye göre değişir
Ergenlik kızlarda ortalama 10-11 yaşlarında, erkeklerde ise 11-12 yaşlarında başlar, fiziksel değişikliklerin ve büyümenin tamamlanması 4-6 yıl sürer ve genellikle kızlarda 15-16, erkeklerde 17-18 yaşlarda boy uzaması durur. Ancak ergenliğin başlama yaşı ve ilerleme hızı çok fazla bireysel değişkenlik gösterir.
Yukarıda ifade edilen ortalama yaşlara göre 2-3 yıllık sapmalar mümkündür. Bu nedenle ergenliğe girme yaşı kızlarda 8-13 ve erkeklerde 9-14 arasında değişir. Bu yaşlar arasında başlayan ergenlik normal kabul edilir.
- Her erken gelişim erken ergenlik anlamına gelmez
Erken ergenlik ikincil cinsiyet özelliklerinin kızlarda 8 ve erkeklerde 9 yaşından önce başlaması olarak tanımlanır. Kızlarda 8 yaşından önce meme büyümesi ve kıllanma olması, yine erkeklerde 9 yaşından önce testis büyümesi ve kıllanma başlaması erkendir. Ancak her erken gelişim gerçek erken ergenlik olduğu anlamına gelmez.
Ergenlik belirtilerinden sadece bir tanesinin gözlendiği ve diğer belirtilerin eşlik etmediği kısmi ergenlik biçimleri söz konusudur. Örneğin, kızlarda en sık 6 ay ile 2 yaş arasında gözlenen erken meme gelişimi böyledir.
Bu durum kız çocukların çoğunluğunda müdahale edilmeksizin kendiliğinden düzelir, bazılarında ise erken ergenliğe ilerleyebilir. Bu süreçte yakın takip önemlidir. Yine, en sık 5-8 yaşlar arasında gözlenen genital bölgedeki kıllanmalar da eşlik eden başka bulgu yoksa çoğu zaman ergenlik belirtisi değildir.
Böbrek üstü bezinden salgılanan hormonlara bağlı oluşan bir durum olup genellikle ter kokusunun değişmesi ile birlikte görülür. Ancak, kıllanma bazen abartılı olabilir.
Abartılı kıllanma olan çocukların ergenlik süreçlerinin izlenmesi gerekir. Çoğunlukla ergenliğin durdurulmasını gerektiren bir sorun oluşmaz, fakat kızlar sonraki yıllarda aşırı kıllanma veya adet düzensizlikleri gibi sorunlar yaşayabilir.
5. Aşırı Kilo Erken Ergenliğin Nedenlerinden
- Obezite ergenliği erkene çekiyor
Günümüzde aşırı beslenmeye bağlı oluşan obezite sorunu hem kızlarda hem de erkeklerde ergenliği erkene kaydıran bir etmen olarak karşımıza çıkmaktadır. Obezitenin giderek yaygınlaşmasına paralel olarak erken ve erkence ergenlik sorunları daha sık gözlenir. Erken ergenlik kızlarda 8 ve erkeklerde 9 yaş öncesi başlayan belirtileri ifade eder. Erkence terimi ise normal yaş aralığında ancak erkene kaymış ergenliği belirtmek için kullanılır. Kızlarda 8-9 yaş, erkelerde 9-10,5 yaş arası başlayan ergenlik erkence kabul edilir.
Erkence ergenlik yavaş seyirli bir durumdur ve obeziteden bağımsız olarak da görülebilir. Bu durumda boy uzunluğu ve kemik yaşında bir ilerilik söz konusu değildir. Obez çocuklarda boy ve kemik yaşı ileri olabilir. İster fazla kilolu isterse normal ağırlıklı olsun erkence ergenliği olan çocuklarda ergenlik durdurucu tedavilerin erişkin boya olumlu bir etkisi yoktur.
Ergenliği kendi doğal seyrinde izlemek daha uygun bir yaklaşımdır. Öte yandan, beslenme durumundan bağımsız, daha çok 7 yaş öncesi çocuklarda gözlenen ve tedavi gerektiren gerçek erken ergenlik durumları da vardır. Bu çocuklarda ergenlik hızlı seyir gösterir, kemik yaşı hızlı ilerler ve müdahale edilmezse erişkin boy kısa kalabilir.
Erken Ergenlik Süreci, Aile Tarafından Doğru Yönetilmeli
6. Erken Ergenlikte Aileler Ne Yapmalı?
- Hemen endişeye kapılmayın
Anne babalar çocuklarında erken ergenlik belirtileri gözlediğinde hemen endişeye kapılmamalıdır. Ebeveynler genetik yapı ve beslenme durumu ile ilişkili olarak çocuklarının ergen gelişim gösterebileceğini ve hormon tedavisi uygulayarak ergenliği durdurmanın her zaman gerekli olmadığını bilmelidirler.
Ergenlik açısından müdahale gerektiren bir sorun olup olmadığı konusunda destek almak için ailelerin çocuk endokrin uzmanlarına başvurulmaları önerilir.
- Bu dönemde alınan geribildirimler etkiliyor
Çocukların erken geliştiğinde, hareket etme ve düşünme biçimlerinin her zaman görüntüleri ile uyuşmadığını kaydeden Dr. Gökçe Vogt, “Bu sebeple diğer çocuklar ve yetişkinler, neler yapabilecekleri özellikle olgunlukları konusunda hatalı varsayımlarda bulunabilmektedirler. Özellikle bu durum kızlar için daha zorlayıcı ve endişe verici olabilmektedir.
Bu değişim sürecinde çocuklar kendileri hakkında birçok kaynaktan geribildirim almaktadırlar ve tüm bu bilgilerle kendileri hakkında çıkarımlarda bulunmaktadırlar. Dış dünyadan gelen tüm bu geribildirimleri ebeveynlerin kontrol etmeye çalışmaları neredeyse imkânsızdır.” dedi.
- Sevgi dolu aile ortamı ve ebeveyn desteği şart!
Bu dönemde en büyük görevin ailelere düştüğünü ifade eden Dr. Gökçe Vogt, “Bu sebeple ebeveynlerin en temel yapması gereken şey, çocukları için sevgi dolu bir aile ortamı oluşturmalarıdır. Çocuklarının yanında olduklarına, ona destek olacaklarına dair mesajlar vermeleri gerekmektedir. Destekleyici ebeveyne sahip olan çocuklar bu değişim sürecinde çok daha az zorlanacaklardır.” dedi.
- Çocuğa yaşadığı değişimin normal olduğu anlatılmalı
Ebeveynlerin birincil olarak yapması gerekenin, çocuklarına neler olduğuna dair basit ve doğru bir açıklama yapmaları olduğunu belirten Dr. Gökçe Vogt, “Çocuklarının yaşadıkları bu değişimlerin normal olduğu, ancak olması gerekenden daha erken olduğu ve bu sebeple doktordan destek almaları gerektiği konusunda bilgi vermelidirler. Ebeveynlere ‘Herkes ergenlik döneminden geçer seninki erken başladı’ şeklinde cümleler yardımcı olabilir.” tavsiyesinde bulundu.
- Çocuğun sosyal çevresi iyi gözlemlenmeli
Ebeveynler için düşük notlar, okuldaki sorunlar, gündelik aktivitelere ilgi kaybı ve mutsuzluğun uyarıcı işaretler olabileceğini kaydeden Dr. Gökçe Vogt, sözlerini şöyle tamamladı:
“Erken ergenliğe giren çocukların ebeveynlerinin özellikle dikkat etmesi gereken bir diğer durum ise çocuklarının arkadaşlarıdır. Yapılan araştırmalar erken ergenliğe giren çocukların sosyal çevrelerinin onları madde kullanımı gibi olumsuz davranışlara yönlendirmede en büyük etken olduğunu ortaya koymaktadır. Son olarak çocuklarının sağlıklı vücut imajına ve güçlük benlik saygısına sahip olması için, ebeveynler çocuklarının görünüşleri hakkında yorumlar yapmamalıdırlar.”
- Geç Ergenliğin Nedenleri
Geç ergenlik en sık aile genetiğinden kaynaklanır. Siz veya diğer aile üyeleriniz geç ergenlik yaşadıysa, çocuğunuzun da yaşama olasılığı daha yüksektir.
Geç ergenlik; kötü beslenme, yeme bozuklukları veya şiddetli stres gibi yaşam tarzı ve sosyal sorunlardan da kaynaklanabilir. Kronik hastalıklar, hormonal durumlar ve bazı genetik bozukluklar da geç ergenliğe neden olabilir, ancak bunlar daha az yaygındır.
Geç ergenlik yaşayan gençler genellikle daha sonra akranlarına yetişirler. Ancak bu arada, akranları kadar gelişmemiş olmaktan dolayı utangaç veya özgüvensiz olabilirler.
Anne babalar olarak çocuğunuzla bedeni ve duyguları hakkında konuşabilir ve ona sonunda yaşıtlarına yetişeceği güvencesini verebilirsiniz.
Bu konuda endişeleriniz varsa bir çocuk endokrin uzmanına başvurabilirsiniz.
S.1. Çocuklarda erken ergenlik belirtileri nelerdir?
Erken ergenlik belirtileri genellikle obeziteye bağlı görülebilmektedir. Kız çocuklarında göğüs büyümesi, tüylenme ve regli dönemlerinin 8 yaşın altında görülmesidir. Erkeklerde ise testislerin büyümesiyle ergenlik dönemine giriş başlamaktadır ve durumunda uzman bir hekim tarafından mutlaka araştırılması gerekmektedir.
S.2. 8 yaş 6 aylık kızımın memeleri tomurcuklanmış bu normal mi?
Meme tomurcuklanması normalde ne zaman başlar? Meme gelişimi sağlıklı kız çocuklarında 8-13 yaş arasında başlayabilir. Kız çocuklarda genellikle ilk ergenlik bulgusu meme tomurcuklanması olmakla birlikte koltuk altı ya da genital bölgede kıllanma da erken ergenlik bulgusu olabilir.
S.3. 9 yaşında adet olmak normal mi?
İlk adet yani menarşın ortalama yaşı 12,5'dur ancak 10–14 yaşları arasında da ilk adet görülebilir. İlk adet yaşı sosyoekonomik durumun iyileşmesi, beslenme durumunun düzelmesi gibi nedenlerle daha erkene çekilmiştir. Türkiye'de artık, ortalama 11,5 yaş civarında ilk adet görülmektedir.
S.4. Ön ergenlik nedir?
Ergenlik dönemi 11-12 yaşlarında başlayıp neredeyse yirmi yaşa kadar süren, bedensel, ruhsal ve sosyal değişiklikleri içe- ren dönemin genel adıdır. Bu dönemin başlangıcına ön ergenlik diyoruz.
S.5. Çocuklar neden erken adet olur?
Ergenlik yaşının düşmesini yalnızca çocukların beslenme alışkanlıkları ve genetik gibi etkenlere bağlanmamalıdır. Çevresel faktörler, yediğimiz yemekte, yaşadığımız ortamda, kullandığımız eşyada vs. de bulunan hormon sistemini bozucu maddeler de erken ergenliğe girişten, erken adet görmekten sorumlu olabilirler.
#ergenlik #erken ergenlik #geç ergenlik
