Bebekler Ne Zaman Yürümeye Başlar?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 20.02.2024 - Güncelleme : 21.02.2024

Uzmanlar uyarıyor: "18 aylık çocuk hala yürümüyorsa çocuk nörolojisi doktoruna danışılmalı! Çocuklarda nörolojik gelişim sağlıklı büyümenin ipuçlarını veriyor."

Bazı bebekler dokuz ay kadar erken yürümeye başlarken, çoğu bebek yaklaşık bir yaşında yürümeye başlar. Bazı bebekler ise 18 aylık olana kadar ayağa kalkma ihtiyacı dahi hissetmez. Eğer bebeğinizin gelişimi konusunda endişeleniyorsanız veya bir şeylerin ters gittiğini düşünüyorsanız, her zaman öncelikli olarak doktorunuzla konuşmanız gerekir; ancak unutmayın ki bebeğiniz kendi tatlı gelişim hızında ilerliyor da olabilir.

Bebeklerin iki ayakları üzerinde ayağa kalkmadan önce öğrenmeleri gereken hem fiziksl hem de bilişsel pek çok beceri ve yürüme aşamaları var.

Peki nedir bu beceriler? Ebeveynler olarak bebeklerimize bu yolda yardımcı olmak için yapabileceğimiz bir şey var mı?

12-18 aylık çocuğun yardımsız yürümesi gerektiğini dile getiren Çocuk Nöroloğu Prof. Dr. Dilara Füsun İçağasıoğlu, “Bebek 18. ayda halen yürümüyorsa mutlaka çocuk nörolojisi doktoruna danışılmalı.” dedi. Prof. Dr. Dilara Füsun İçağasıoğlu, 24-36 aylık çocuğun koşup merdiven çıkabileceğini de söyledi. 

Büyümenin izlenmesinde boy uzunluğu, ağırlık, baş çevresi ve artış hızlarının önemli olduğunu dile getiren uzmanlar, bu ölçümlerin doktoru tarafından düzenli olarak yapılması ve takip edilmesi gerekiyor.

 Bebekler bireydir; kıyaslamayın. Onları çok uzağa, çok hızlı gitmeye zorlamayın. Yürümeye başladıklarında ise kendi başlarına, kendi hızlarında yapabildikleri kadar çok şey yapmalarına izin verin. Koordinasyon ve dengeyi öğrenmek için bunu yapmaları gerekiyor. 

Bebeklerde Yürüme Evreleri 

1. Bebeklerde Yürümeyi Öğrenmenin Aşamaları Neler?

1.1. Bebeklerde Yüremenin Birinci Adımı: Kafa Kontrolü

Bebeklerin ustalaşması gereken ilk 'yürüme öncesi' beceri baş kontrolüdür. Hareket etmeden, hatta oturmadan önce bebeğin başını başımızı sabit tutabilmesi gerekiyor. 

Anne karnında bebeklerin kafaları sulu amniyotik sıvı ile desteklenir. Ancak ilk doğduklarında boyun kasları, yer çekimine karşı başlarını dik tutacak kadar güçlü değildir. Bu yüzden bebeğinizi tutarken boynunu ve başını desteklemeniz önemlidir. Bebeğinizin baş ve boyun kaslarını güçlendirmeye yardımcı olmak için, her gün düzenli olarak bebeğinize karın üstü hareketler yaptırabilirsiniz.

Genellikle, bebekler üç ila altı haftalıkken başlarını hafifçe kaldırabilecek kadar boyun kaslarını geliştirmeye başlarlar. Fakat bebeğinizin herhangi bir destek olmadan başını sabit bir şekilde dik tutabilmesi altı aya kadar sürebilir.

1.2. Bebeklerde Yüremenin İkinci Adımı - Beden Farkındalığı

Yürümek için öncelikle kendi vücudumuzun konumunun ve diğer nesnelerin konumunun farkında olmak gerekir. Dolayısıyla bebeklerin mekansal farkındalık geliştirmeleri gerekiyor. Bedenlerini keşfetmeye başladıklarında bu, çevrelerindeki ortamı keşfetme konusunda motive olduklarının bir işaretidir. Bu merak, sonunda onları etrafa bakmak için ayağa kalkmaya iten şey olacaktır!

Bebeğiniz muhtemelen ilk kez iki ila beş aylıkken ayaklarını 'keşfedecektir'. Üç ila altı ay arasında el-göz koordinasyonunu geliştirmeye başlayacaklar. Ve ne kadar çok ulaşır ve yakalarlarsa mekansal farkındalıkları da o kadar iyi olur. 

1.3. Bebeklerde Yüremenin Üçüncü Adımı – Yuvarlanma

Yuvarlanmak bebekler için ciddi anlamda karmaşık bir harekettir. Bebeğiniz bu harekette ustalaştığında, bu onun tüm çekirdek kaslarını geliştirdiğinin ve gövdesinin iyice şekillendiğinin göstergesidir. Bu onların alt yarısını (pelvis ve bacaklar) üst vücutlarından uzağa doğru döndürmek için, yeterli vücut farkındalığına sahip oldukları anlamına gelir; bu da yuvarlanmaya geçmek için yapmaları gereken şeydir. Ve bu, hareketi koordine etmek için beyninin her iki tarafının birlikte çalıştığı anlamına gelir.

Bazı bebekler üç ayda yuvarlanıyor; ancak bebeğinizin bunu büyük olasılıkla dört ila sekiz ay arasında yaptığını göreceksiniz. Bazı bebekler ise dokuz aylık olana kadar yuvarlanma hareketi yapmaya bilir. 

1.4. Bebeklerde Yürümenin Dördüncü Adımı - Oturmak

Bebeklerin dik oturabilmesi için iyi bir baş kontrolüne ayrıca güçlü karın ve gövde kaslarına ihtiyacı vardır. Bebekler genellikle bu aşamaya altı ila sekiz ay arasında ulaşıyor. Bu kasları geliştirmek, yerde veya bebek spor salonunda, çocuk arabası veya araba koltuğuna bağlı olmadıkları herhangi bir yerde hareket etme fırsatını yakalamakla ilgilidir.

1.5. Bebeklerde Yüremenin Beşinci Adımı – Dört Nokta Pozu

Dört nokta pozu, bebeğinizin elleri ve dizleri üzerinde emekleme pozisyonunda olduğu ancak gerçekte emeklemediği durumdur. Bu aşamada bebeğinizin ayağa kalmasını beklemek gerçekten cazip gelebilir ancak lütfen acele etmeyin. 

Bu pozisyona girmek ve onu tutmak, bebeğinizin kalçalarının, omuzlarının ve ellerinin ağırlık taşıma yeteneğini güçlendirmesine yardımcı olur. Daha sonra yürümelerine yardımcı olmanın anahtarı budur. Bebeklerin bu pozisyondayken kendilerini ileri geri salladıklarını sıklıkla görürsünüz. Bu, kalça yuvalarının eğrisini derinleştirmeye ve eklemi güçlendirmeye yardımcı oluyor.

Bebekler genellikle altı aylık civarında bu pozisyona girmeyi başarırlar, ancak bazıları başka yollarla dolaşmayı benimserler. Bazı komandolar sürünür (ileriye doğru sürünmek için kollarını kullanır), diğerleri ise alttan karıştırma pozisyonuna geçer. Bunun nedeni kollarının (komando) veya bacaklarının (karıştırma) gövdelerine göre daha fazla güce sahip olmalarıdır.

Bu tür ulaşım yöntemleri tamamen normal. Fakat emekleyen bebeklere göre ayağa kalkmalarının biraz daha uzun sürdüğünü görebilirsiniz. Bebeklerin yürümeye başlamak için güçlü bir merkeze ve gövdeye ihtiyaçları vardır. Ayrıca, bebeklerin emekleme pozisyonundan kendilerini ayağa kaldırmaları daha kolaydır. komando veya alttan karışık pozisyondan. Ama oraya uygun zamanda varacaklar.

1.6. Bebeklerde Yüremenin Altıncı Adımı – Tarama

Emeklemek için bir bebeğin ağırlığını bir taraftan diğer tarafa nasıl aktaracağını öğrenmesi gerekiyor. Ayrıca istikrarlı bir şekilde hareket edebilmeleri için vücutlarının her iki tarafını da koordine etmeleri gerekiyor. Bu genellikle altı ila 12 aylık olduklarında olur.  

Bazı bebekler ileri doğru emeklemeden önce geriye doğru emeklerler. Bu iyi bir şey; bacaklarıyla liderlik ediyorlar ve kolları da onları takip ediyor. Nasıl ileriye gideceklerini bulmaları çok uzun sürmeyecek.

1.7. Bebeklerde Yüremenin Yedinci adımı – Diz çökme ve gezinme

Emeklemekten gezinmeye geçiş genellikle iki adımda gerçekleşir. Önce bebeğinizin yüksek bir diz çöktüğünü, böylece kolları yerden kalktığını ve destek olarak dizleri üzerinde dengede durduğunu (genellikle kanepeyi veya sağlam bir sandalye/masa kullanarak) göreceksiniz. Onlara yardımcı olabilirsiniz.

Oynamaları için kanepeye oyuncaklar koyarak bu pozisyonda sabit durun. Daha sonra hazır olduklarında kendilerini yukarı çekmeyi deneyeceklerdir. Bunu yapmak istediklerini görebiliyorsanız, bir oyuncağı biraz uzağa koymayı deneyin. Bunun onları daha yükseğe çıkarıp çıkarmayacağını görmek için. Bu en erken sekiz aylıkken olur. Kendine olan güveni ve gücü arttıkça, uçmaya başlayacak, kanepeye (ya da sana) tutunacak ve küçük adımlar atmaya başlayacak.

Bebeğimin Yürümesine Nasıl Yardımcı Olabilirim?

1.8. Bebeklerde Yüremenin Sekizinci Adımı – Yürümek!

• Bebeğinizin Halı Üzerinde Yürümesini Sağlayın  

Üzerinde yürüyebilecekleri yumuşak yüzeylerde bebeğinizi yürütme çalışmalır yapın. 

• Bebek ilk Adımlarını Ayakkabısız Atmalı 

Bebeğinizin mümkün olduğunca ayakkabısız (evde veya yumuşak oyun merkezlerinde) yürütün. Fakat uygun bir ayakkabı mağazasında ayaklarının ölçüsünü alın ve onlara destekleyici ilk adım ayakkabısı alın.

Bebeklerde Yürümeyi Kolaylaştırma Yöntemleri 

• Bebeğinizi Kalçasından Tutun 

Yürümenin ilk günlerinde yürürken ellerini tutarak çok fazla zaman harcamamaya çalışın. Ellerini tuttuğunuzda, ağırlıklarının büyük bir kısmını alırsınız ve onlar gövdelerini ve bacaklarını kullanmak yerine kolları aracılığıyla dengede dururlar. Bebeğinizi ilk adımlarını atarken desteklemek istiyorsanız diz çökün ve dizlerinizin üzerinde yürüyün, hafifçe bebeğinizi kalçasından destekleyin. 

"Bebeğim Yürümüyor, Ne Zaman Endişelenmeliyim?"

2. Bebekler Neden Geç Yürür?

•  “Çocuklar erişkinlerden farklı olarak devamlı bir büyüme ve gelişme içinde.”

Çocuklar erişkinlerden farklı olarak devamlı bir büyüme ve gelişme içindedir. Tabii ki bu süreçte çocuğunuzun büyüme ve gelişme basamaklarının da yaşına uygun olması gereklidir.

Bu basamakların herhangi birinde geri kalma veya duraklama olduğundan endişelenen anne babaların çocuk doktoruna müracaat edilmeli. Doktorunuz, yaptığı muayene ve tetkikler sonunda çocuğunuzu çocuk nörolojisine yönlendirebilir.”

• “Büyüme vücut boyutlarının ve hacminin artması, gelişme ise büyüyen dokuların fonksiyon kazanması.”

Büyüme, vücut boyutlarının ve hacminin artması, gelişmenin ise büyüyen dokuların fonksiyon kazanmasıdır. Çocuklar, anne karnından başlayan ve ergenliğe kadar devam eden büyüme ve gelişme süreci içindedirler. Bu sürecin herhangi bir döneminde sağlık durumlarının bozulması büyüme ve gelişmeyi yavaşlatabilir hatta durdurabilir.

• “Boy uzunluğu, ağırlık ve baş çevresi düzenli ölçülüp takip edilmeli.”

Büyümenin izlenmesinde boy uzunluğu, ağırlık, baş çevresi ve artış hızlarının önemlidir. Bu ölçümler doktorunuz tarafından düzenli olarak yapılmalı ve takip edilmelidir. Büyüme hızı her çocukta ve değişik yaş dönemlerinde farklı olabilir.

Ancak bu ölçümlerde saptanan anormal değerler, büyümede gerilik veya büyüme duraklamasının bir göstergesi olabilir. Bu kontroller sırasında çocuğun nörolojik muayenesi de yapılmalı, nörolojik gelişim basamakları değerlendirilmeli.

• “Başını dik tutma gibi fiziksel becerilerde ilerleme olması nörolojik gelişim olarak tanımlanıyor.”

Merkezi sinir sisteminin gelişmesiyle bebeğin iletişim, hafıza, dikkat, odaklanma, dil gelişimi gibi bilişsel özelliklerinde ilerleme göstermesinin, aynı zamanda başını dik tutma, oturma, yürüme gibi fiziksel becerilerinde bir bütün halinde ilerleme olmasının nörolojik gelişim olarak tanımlanmaktadır. 

Sağlıklı bebeklerin nörolojik gelişimleri sadece genlerle yapılandırılmış bir süreç değildir. Genetik yapının yanında cinsiyet, beslenme, hormonlar, yaşanılan çevre ve geçirilen hastalıklar da etkilidir.

• “Bebeğin baş çevresi, ilk 6 ay göğüs çevresinden büyüktür.”

Çocukların büyüme sürecinde belirli bir sıra bulunur, yenidoğan dönemimde en hızlı büyüyen kıım baş çevresidir. Bebeğin baş çevresi, ilk 6 ay göğüs çevresinden büyüktür. Altıncı ayda baş çevresi ve göğüs çevresi ölçümleri eşit olur. Altıncı aydan sonra baş çevresi büyüme hızı yavaşlar. Baş çevresinin normalden küçük (mikrosefali) veya büyük (makrosefali) olması beyin gelişimini de etkileyebilir. İlk bir yıl içerisinde baş çevresi büyüme hızının takibi bu nedenle çok önemlidir.

3. Çocukların Normal Nörolojik Gelişim Basamakları Nasıl Olmalı?

Çocuk Nöroloğu Prof. Dr. Dilara Füsun İçağasıoğlu'ndan sağlıklı çocukların normal nörolojik gelişim basamaklarını anlattı. 

0-1 ay; bebek yüze ve ışığa bakar, kol ve bacaklarını eşit şekilde hareket ettirir, yüzükoyun yatırılınca başını kısa süre kaldırabilir. Bu dönemde bebeğe gülümseyerek bakın, ismiyle seslenin, onula konuşun, şarkılar ve ninni söyleyin. 

1-3 ay: gülümseme, agulama başlar, kısa süreli başını kontrol edebilir, kol ve bacaklarını eşit şekilde hareket ettirir. Onu kucağa aldığınızda hafif okşayın, yüzüne gülümseyerek bakın, çıkardığı seslere siz de cevap verin, birlikte gezmeye çıkın, müzik dinleyin, kitap okuyun. Bebek üç ayın sonunda baş kontrolünü kazanmamışsa, kol ve bacaklarını eşit şekilde hareket ettirmiyorsa mutlaka çocuk nörolojisi doktoruna danışılmalı.

3-6 ay; baş kontrolünü tam sağlayabilir, sesli güler, dönmeye başlar, destekle oturabilir, ayaklarını üzerine bastırılmak istenirse basmayıp bacaklarını karnına doğru çeker. Bebekle konuşun, uzanabileceği mesafeye renkli oyuncaklar, plastik tabak vb koyup uzanması için teşvik edin, cisme uzanırken bebek iki elini de eşit şekilde kullanır. Bu dönemde el tercihi varsa mutlaka çocuk nörolojisi doktoruna danışılmalı.  

Bebekler Ne Zaman Tutunarak Ayağa Kalkar?

• “Bebekle büyük insanla konuşur gibi konuşun.”

6-9 ay; ba-ba, de-de gibi heceler çıkarır, adına bakabilir. Bebekle büyük insanla konuşur gibi konuşun, evdeki eşyaları göstererek isimlerini söyleyin. 

9-12 ay; bay-bay yapar, el çırpar, tutunarak ayakta durur. Yanında olmak şartıyla bir kap içine su koyup çocuğun oynamasına izin verin, bir şeyi işaretle istediğinde ona o cismin adını söyleyerek uzatın. 

• “Bebek 18. ayda halen yürümüyorsa mutlaka çocuk nörolojisi doktoruna danışılmalı.”

12-18 ay; yardımsız yürür, ver-al gibi basit komutlara uyar, anlamlı olarak 2-3 kelime söyleyebilir. Çocukla birlikte sofraya oturun, eliyle ya da kaşıkla yemesine izin verin. Bebek 18. ayda halen yürümüyorsa mutlaka çocuk nörolojisi doktoruna danışılmalı.

18-24 ay; vücut kısımlarını bilir, 24-36 ayda koşar, merdiven çıkar, iki kelimelik cümle kurar, ev işlerine yardım eder.  Bu dönemde büyük parçalı yap boz oyuncakları, küplerle oynatın. El yıkama alışkanlığı kazandırın. 

“3-4 yaşında üç kelimelik cümle kurar.”

3-4 yaş; üç kelimelik cümle kurar. Çocukla birlikte top yuvarlama, saklambaç gibi oyunlar oynayın. Küçük başarılarında onları takdir edin. 

4-6 yaş; sorulara cevap verebilir, olayları anlatabilir, düğme ilikleyebilir, tek ayak üstünde durabilir. Çocuğun soru sormasını destekleyin, sorularını büyük insanlarla konuşur şekilde cevaplayın. Bazen “sence neden? sence nasıl?” gibi sorularla onu düşünmeye teşvik edin. Artık çocuğunuzu okula hazırlayın, okul ile ilgili bilgiler verin.”

Bebeklerde Geç Yürüme Sebepleri

4. Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

• “Çocuk kendi yaş grubundan ileri bir yaşın hareketini yapıyor yaşına uygun olanları yapamıyorsa doktora danışmalı.” 

Sağlıklı çocuklarda anlama, ifade etme, oturma, yürüme ve günlük becerileri kazanmanın aynı sırayı izlediğini ve erişkin yaşa kadar devam ettiğini anlatan Prof. Dr. Dilara Füsun İçağasıoğlu, “Nörolojik gelişim sırası aynı olmakla birlikte, gelişim basamaklarının kazanılma zamanları farklılık gösterebilir. Çocuk kendi yaş grubundan ileri bir yaşın hareketini yapıyor yaşına uygun olanları yapamıyorsa doktora danışmalı.” dedi.

Gebelik döneminde anneye yapılan ultrasonografi ve kan testlerinin erken tanı yöntemlerinden olduğunu da ifade eden Prof. Dr. Dilara Füsun İçağasıoğlu, “Ayrıca ülkemizde başarılı bir şekilde uygulanan bebek topuk kanı tarama testleri ile hipotiroidi, fenilketonüri, biyotinidaz eksikliği, kistik fibrozis, ve kalıtsal  olan SMA (spinal muskuler atrofi),   konjenital adrenal hiperplazi (KAH)  gibi nörolojik gelişim basamaklarını bozan çok önemli hastalıkların tanınması ve erken tedavisi mümkün.” şeklinde konuştu. 

Prof. Dr. Dilara Füsun İçağasıoğlu, nörolojik gelişim basamaklarının takip edilmesinin son derece önemli olduğunu, özenli bir takiple gelişebilecek ağır nörolojik hastalıkların erken tanısı ve tedavisi mümkün olacaktır.”