Çocuk Neden Her Şeye Ağlar?

hepimizaileyiz.com.tr
Yayın : 06.12.2011 - Güncelleme : 26.01.2024

Bazen çocuklar olur olmaz yerde ağlar. Muhtemelen oldukça hassas bir kişiliğe sahiptir. Ayrıca çocukların sık sık ağlamasının çeşitli nedenleri vardır. Örneğin: Kendi istediklerini elde etmek için, yorgun ya da hasta olduklarında, sıkıldıklarında, ilgimizi çekmek ya da stresli olduklarında, kendilerini çaresiz hissettiklerinde ya da yapacak daha iyi şey bilemediklerinde... 

Uzmanlara göre, aşırı derecede hassas bir çocuk, çevresel etkilere karşı daha duyarlı ve çoğunlukla daha tepkiseldir. Bu tür çocuklar, dış dünyanın son derece farkındadırlar ve çevrelerindeki her şeyde meydana gelen ufak değişikliklere hızla tepki verirler. Etraflarındaki seslerin, kokuların ve sıcaklığın son derece farkındadırlar. Oldukça duygusal olan bu çocuklar, başkalarının duygularından da yoğun bir şekilde etkilenebilir.

Aşağıdaki durumları sık sık yaşıyorsanız, sizin de yüksek hassasiyetli bir oğlunuz veya kızınız olabilir. Peki ama uzmanlar tarafından yüksek hassasiyetli çocuklar olarak tanımlanan bu durum için en iyi ebeveynlik stratejileri neler? Çocuğunuzun olur olmadık yerde, her şeye ağlamasının nasıl önüne geçebilirsiniz? Anne baba olarak çocuğunuzun gelişimine nasıl yardımcı olabilirsiniz? Bu durumla karşı karşıya olan anne babalar, çocuklarının ihtiyaçlarını doğru anlayabilmek ve karşılamak için bu uzman fikirlerini deneyebilir. 

"Çok hassas" terimi aşırı duygusal veya fiziksel hassasiyeti ifade eder; çoğu durumda bu çocuklar her ikisine de aşırı duyarlıdır. Çocuğunuz güç mücadelelerine, mükemmeliyetçiliğe ve/veya hayal kırıklığına eğilimliyse, Yüksek Hassasiyetli Bir Çocuğunuz (HSC) olabilir. İşte, çocuk ruh sağlığı uzmanlarından anne babalara yüksek hassasiyetli çocuklara doğru yaklaşım önerileri. 

Son derece hassas olan çocuğunuza, anne baba olarak doğru yaklaşımda bulunmanız onun bedensel-ruhsal gelişimi için son derece önemli.  

Eğer Çocuğunuz Sık Sık Her Şeye Ağlıyorsa Yüksek Hassasiyetli Bir Çocuk Olabilir

1. Çocuğunuz Yüksek Hassasiyetli Bir Çocuk mu? 

“Son derece hassas kişi” terimini yaygınlaştıran Psikolog Elaine Aron’a göre, genel olarak her beş çocuktan biri son derece hassas bir beyne sahip. 

Aşırı Hassas Çocuk Nedir?

Adından da anlaşılacağı gibi, Yüksek Hassasiyetli Çocuklar çevrelerine, deneyimlerine ve beklentilerine karşı çok duyarlı olma eğilimindedirler. Bu, onların sürekli ağladıkları anlamına gelmez; daha ziyade sinir sistemleri, diğer çocuklara göre dünyalarını daha derinden tepki vermek üzere programlanmıştır.

Çok hassas bir çocuğu en çok seven kişiler bile (anne babaları dahi) çoğu zaman onu anlamakta zorluk çekebilirler. 

Anne baba olarak çocuğunuzun mizacını siz oluşturamazsınız ve çocuğunuz da bunu seçemez; son derece hassas bir çocukla uğraşırken bunu unutmamanız son derece yararlı olacaktır.

İşte, Yüksek Hassasasiyetli Çocukların En Yaygın Özellikleri:

• Öğretmenin yeni kıyafetini veya mobilyalardaki farklılıkların vb. ince ayrıntıları hemen fark ederler.
• Diğer insanların ruh halleri onları gerçekten etkiler. Başkalarının duygularını kolayca emerler, onların duygularını kendilerininmiş gibi üstlenirler.
• Öfke ya da endişe gibi yoğun duyguları atlatmakta zorlanırlar.
• Bir şeyler kötü gittiğinde (örneğin, kaşındıran çarşaflar, kaşınan kıyafet etiketleri, pantalonunun veya eteğinin dar bel bantları onları aşırı rahatsız eder.  

Çocuk Neden Sürekil Ağlama Nöbeti Geçirir?

• Spor salonları, avm, parfümeri gibi gürültülü ve yoğun ortamlarda, güçlü kokular nedeniyle kendilerini stresli ve yorgun hissederler.
• Aceleye gelmekten nefret ederler ve işleri daha dikkatli yapmayı tercih ederler.
• Sert disiplinden asla hoşlanmazlar, kibar yaklaşımı isterler.  
• Anlayışlı yorumlar yaparlar ve yaşlarına göre bilge görünürler.
• Zekice bir mizah anlayışına sahiptirler.
• İnsanları iyi anlarlar ve şaşırtıcı bir doğrulukla onların ne düşündüklerini veya hissettiklerini tahmin edebilirler.
• Bazı yiyecekleri kokuları veya dokuları nedeniyle yemeyi reddederler.
• Birisi ona gizlice yaklaştığında veya ani seslerden kolayca irkilirler.

Eğer küçük çocuğunuz bu davranışlara yakınsa, yüksek hassasiyetli bir çocuk olabilir. Fakat bunun aslında olumlu bir şey olduğunu unutmayın. Son derece hassas çocukların çevrelerine karşı tamamen farklı bir yaklaşımları vardır ve bu aslında sanılanın aksine güçlü bir yöndür.

Aşırı Hassas Çocukların Özellikleri 

2. Anne Baba Olarak Yüksek Hassasiyetli Çocuğunuzun Bu Yönünü Nasıl Kolay Anlarsınız?

Çocuğunuzun son derece hassas olabileceğini gösteren bazı belirtiler:

• Kolayca şaşırırlar.
• Sürprizlerden hoşlanmazlar.
• Cızırtılı giysilerden veya ciltlerine sürtünen kıyafet etiketlerden rahatsız olurlar.
• Olağandışı kokulara karşı hassastırlar.
• Çok soru sorarlar.
• Büyük değişikliklerle pek iyi karşılamazlar.
• Evinde rahattır ama dışarıda, tanımadıkları kişilerin yanında olmaktan pek hoşlanmazlar.

Hassas çocuklar kendi duyguları karşısında şaşkına dönebilirler; ancak aynı zamanda diğer insanların nasıl hissettiğine de çok duyarlıdırlar ve bu da onları çok empatik yapar. 

Evden taşınma veya aileye yeni bir bebek gelmesi gibi, yakın zamanda hayatınızda bir değişiklik olmuşsa, çocuğunuz bu durumda daha da hassas hale gelebilir.

Anne baba olarak öncelikle çüçük çocuğunuzun günlük rutinlerine bir göz atın. Yetersiz uyku veya kötü beslenme alışkanlıkları da okul öncesi çağındaki bir çocuğun kendini sinirli hissetmesine ve bu nedenle sık sık ağlamasına sebep olabilir. Bu konuyla ilgili çocuk doktorunuzla görüşmeniz yararlı olacaktır.

Tespit edilemeyen kronik kulak enfeksiyonundan hafif konuşma gecikmesine kadar herhangi bir durum, çocuğun sık sık her şeye ağlamasına sebep olduğunu göz ardı etmeyin.

3. Yüksek Hassasiyetli Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz? 

Çocuğunuzun son derece hassas olduğuna dair işaretleri tanımak, çocuğunuzun ve sizin hayatınızı biraz daha kolaylaştırmak için başa çıkma stratejilerini ve tekniklerini öğretmenizi sağlayacaktır.

• Çocuğunuzu Etiketlemeyin! 

Küçük çocuğunuza; "aşırı hassas", "utangaç" veya "sessiz" gibi etiketler kullanmayın ve bunun yerine son derece hassas olmanın getirdiği olumlu niteliklere odaklanın.

Anne Babalar Hassas Çocuklarının Gelişmesine Nasıl Yardımcı Olabilir?

• Son Derece Hassas Bir Kişi Olarak Büyümek

Çocuğunuzun hassas kişiliğini yeniden yapılandıramasanız da, sonunda duygularını izleyebilecek olgunluğa ulaşacak ve daha dayanıklı hale gelecektir. İster inanın ister inanmayın, akran baskısı bazen bu tür çocukların iyiliğine yardımcı olacaktır. Her şeye ağlayan küçük çocuğunuz 6 ya da 7 yaşına geldiğinde muhtemelen daha az ağlama nöbeti geçirecektir, özellikle de kendisi ağlamadığı zamanlarda diğer çocukların onunla oynamayı tercih ettiğini gördüğünde...

• Çocuklarınızı Bağımsız Hareket Edecek Şekilde Yetiştirin

Her şeyi onların yerine yapmayarak, onları her zorluktan kurtarmayarak, zamanla giderek zorlaşan başarılar elde etmelerine izin vererek, çocuklarınızı bağımsız olacakları şekilde yetiştirin. Sizi istedikler ki gibi yönlendirmek amacıyla ağladıklarında asla onlar için üzülmeyin, sempati göstermeyin ya da taleplerine boyun eğmeyin. Aksi takdirde istediklerini mücadele ederek değil, ağlayıp sızlayarak elde etme yoluna gideceklerdir.

• “Ağlaman bir işe yaramıyor. Dün de sana bir faydası olmamıştı.”

Herkesin içinde ağladıklarında sizin mahcup olacağınızı, susmaları için kendilerine taviz vereceğinizi çocuklar minicikken keşfeder. Önce ne yapacağınızı şaşırır, teselli etmeye çalışırsınız; derken yalvarmaya başlar, olmadı rüşvet verirsiniz. Ne kadar yanlış! Böylece çocuğunuzu sosyal bir ortamda düzgün davranmayarak rüşvet koparmayı öğretmiş olursunuz...

• Çocuğunuz Açken, Yorgunken Onunla Dışarı Çıkmayın

Ona herkesin içinde nasıl davranması gerektiğini küçük yaştan itibaren ve yavaş yavaş öğretin. Çöpleri kutuya atsın; başkalarını rahatsız etmeden “küçük harflerle” konuşsun. Markete gidildiğinde her istediğinin alınmayacağını öğrensin. Bu arada size de bazı sorumluluklar düşüyor. Onu uykusuzken, yorgunken, açken, dışarı çıkarmayın.

• Kötü Davranışlar Sergilediğinde Direkt Eve Götürün

Gene de çocuğunuz topluca bulunulan bir yerde kötü davranışlar sergiliyorsa, onu doğru eve götürün. Örneğin sinemaya gittiniz; çocuk da bu filmi çok görmek istiyor, fakat istemediğiniz davranışlarda bulunuyor. Eve dönün ve herkesin içinde düzgün davranacağına kanaat getirinceye kadar onu bir daha sinemaya götürmeyin.

• Çocuğunuzu Utandırmayın

Çocuklarınızı utandırarak tehdit etmeyin: “Herkes sana bakıyor. Ne kadar da utanç verici! Eminim senin şımarık bir çocuk olduğunu düşünüyorlardır.” Utandırırsanız, çocuk hayatını başkalarına göre yönlendirmeyi öğrenir.

"Oğlum/Kızım Çok Hassas ve Duygusal, Ne Yapmalıyım?"

4. Aşırı Hassas Çocuğunuzla Nasıl İletişim Kurmalısınız?

Çocuğunuz doğru dürüst bir neden yokken ağlarsa ona, “Ağlamanı gerektirecek bir şey yok. Eğer ağlamaya devam edeceksen, yanımdan uzaklaş ve hiç kimseyi rahatsız etmeyeceğin bir yerde ağla” diyebilirsiniz.

Çocuğun duygularını kabul etmek de bir çaredir: “Çok üzüldüğünü biliyorum. Arkadaşların kötü davranışlarına katlanmak zordur. Ama sen akıllı bir çocuksun; her şeyi düzeltmenin bir yolunu bulacağını inanıyorum.”

Öfke gibi duygularla ağlamadan başa çıkmayı öğrenmesini sağlayın: Başkasının yerine geçme oyunu burada işe yarayabilir.

Sorular sorun: “Toplu halde bulunan yerlerde nasıl davranılacağın hakkındaki kurallarımız nelerdi?”

Topluca bulunulan yerlerde iyi davranışlar sergilediklerinde, bunun farkına vardığınızı bilsinler: “Yasemin, burada, mağazada ne kadar da olgun davrandın. Seninle gurur duydum.”

Kalabalık yerlerle ilgili kuralları açıklarken çocuğa bilgi verin: “Sinemada herkes konuşuyorsa, kimse filmi anlayamaz.”

Seçenek sunmak da bir çözüm olabilir: “Konuşmayacağını düşündüğümde sinema salonuna geri dönebilirsin.”

Çocuğunuza kendini daha iyi hissetmek için ne yapabilirsin?" diye sorun. Eğer fikir konusunda şaşkına dönerlerse, başka bir çocuğu oynamaya davet etmek veya en sevdiği resimli kitaba bakmak gibi kendilerini iyi hissettiren şeyleri onlara hatırlatın. Biraz pratik yaparak, bir yetişkinin yönlendirmesine gerek kalmadan, kısa sürede kendi çözümlerini bulmaya başlayacaklardır.

• Dikkatini Başka Yöne Yönlendirin 

Çocuğunuzu başka bir etkinliğe yönlendirerek dikkatini dağıtmak da güçlü bir araçtır.

5. Anne Babalar Hassas Çocukların Gelişimine Nasıl Yardımcı Olabilir? 

• Beklentileri önceden belirleyin: 

Hassas çocukların bazı şeyleri derinlemesine düşünmek için zamana ihtiyaçları vardır ve beklentileri belirlemek onlara bir seçenek sunar: Bu beklentileri karşılarlarsa ne olacağını, karşılamazlarsa sonuçları olacağını bilirler.

Bu, “Bugün babaanneni ziyaret edeceğiz. Rahatsız olduğundan onun yanında her zamanki gibi yüksek sesle oyunlar oynamak, gürültü çıkarmak yok" demek kadar basit olabilir.

• Nazik bir disiplin uygulayın: 

Hassas çocuklar olayları keskin bir şekilde hissettiklerinden, duyguları daha kolay incinir ve düzeltmeyi kişisel olarak algılayabilirler.

Bu nedenle, duygularını düzenlemekte zorluk çekerlerse gidebilecekleri, rahat edebilecekleri eşyalarla (örneğin oyuncak ayı vb.,, ağırlıklı bir battaniye) sakinleşebilecekleri bir ortam yaratın. Disiplin sonrasında ona olumlu onaylar verin ve onu ne kadar sevdiğinizi hissetttirin, söyleyin. 

• Onların duygusal koçu olun: 

Bir ebeveyn olarak, ister iş stresi ister çocuğunuzun krizleri olsun, duygularınızla nasıl başa çıkacağınızı modelleyerek çocuklarınıza zaten her gün duygusal düzenleme becerilerini öğretiyorsunuz. Bu konuda ne kadar bilinçli olursanız, oluşturduğunuz örnek o kadar iyi olur.

• Onu savunun: 

Çocuğunuzun hassasiyeti hakkında okul yılının başında, herhangi bir olası çatışma veya yanlış algılama ortaya çıkmadan önce öğretmenleriyle bu durumu konuşun. Çocuğunuz duyarlılığını kullandığında (örneğin zor bir dönemden geçen bir arkadaşıyla empati kurmak gibi), onunla ne kadar gurur duyduğunuzu ona anlatın.

• Onların dünyasını merak edin: 

Kardeşlerinden ayrı olarak onlarla birebir konuşmak ve oynamak için ona özel zaman ayırın.

• Açık uçlu sorular sorun:

Örneğin, “Bugün senin için zor olan neydi?” sorusu, “Kötü bir gün mü geçirdin?” sorusundan daha fazla konuşma alanı yaratacaktır. Çocuğunuzun bedeninde ve beş duyusu aracılığıyla neler deneyimlediğini anlamaya çalışın. Cevapları sizi şaşırtabilir.

6. Son Derece Hassas Çocuğunuzun İhtiyaçlarını Öğrenin

Öncelikle bu tür çocukların oldukları gibi kabul edilmeleri gerekiyor. Duyarlılık ve yoğunluk düzeylerini azaltmaya çalışmak yerine, sahip oldukları güçlü yönleri, yetenekleri ve ilgi alanlarını kullanarak onlarla oldukları gibi kabul edin. 

Son derece hassas çocuklar anne babalarının desteğine ve saygısına ihtiyaç duyarlar. Çocuğunuz adına akrabalarınızdan, arkadaşlarınızdan, öğretmenlerden ve yabancılardan özür dileme dürtüsüne direnin. Çocuğunuz, bu hali için özür dilediğinizi duyduğunda yıkılacaktır.

Çocuğunuzun, yakındaki ebeveynlerin güvenliği olmadan (kendilerinin veya başkalarının) duygularına boğulduğu her zaman, sakinleşmek için kendi kendine kalması gerekir. Bunun için anne babalar olarak; yavaş ve derin nefes almayı öğrenmelerine, dikkatlerini yeniden yönlendirmek için konsantre olacak bir odak noktası bulmalarına, kargaşadan (güvenli bir şekilde) uzaklaşmalarına ve yararlanabilecekleri diğer teknikleri öğrenmelerine yardımcı olun.

Yüksek Hassasiyet Aslında Üstün Yetenekli Çocukların Özelliğidir

Kolayca yaralanan çocuklar için kesinti hayati önem taşır. Son derece hassas çocukların, kendilerini rahatlatabilecekleri sessiz ve sakin bir yere ihtiyaçları vardır. Çocuğunuzun odasını dekore etmesine yardım etmesine ve onu çizim malzemeleri, bulmacalar, stres topları gibi rahatlatıcı aktivitelerle (çocuğunuzu iyi hissettiren ve rahatlatan herhangi bir şeyle) donatmasına izin verin.

Çocuğunuzun beslenme ve destek için neye ihtiyacı olduğunu keşfettikten sonra çocuğunuza yardımcı olmak için özel stratejiler kullanabilirsiniz.

Aslında yüksek hassasiyet, üstün yetenekli çocukların özelliklerinden biridir. Bu nedenle ebeveynlik son derece hassas çocuklar için çok önemlidir çünkü onlar çevrelerine ve yetiştirilme tarzlarına farklı şekillerde duyarlıdırlar. 

Yapılan araştırmalara göre, hassas çocuklar, olumlu çocukluk deneyimleri yaşadıklarında duyarlı olmayan çocuklara göre daha başarılı olurlar, ancak olumsuz çocukluk deneyimleri yaşadıklarında da daha fazla sağlık riskine maruz kalabilirler. 

7. Son Derece Hassas Çocuklar İçin Anne Babalara Doğru Yaklaşım Önerileri 

Son derece hassas bir çocuğun ebeveyniyseniz, göreviniz çocuğunuzu değiştirmek değil, onunla birlikte çalışarak hem hayatlarının yoğunluğuyla nasıl başa çıkacaklarını öğretmek, hem de yeteneklerinin gelişmesine yardımcı olmaktır. Bunu yapmanın bazı yolları şunlardır:

• Çocuğunuz için sakin, dinlendirici bir ev ortamı sağlayın.
• Tahmin edilebilir, tutarlı günlük rutinler oluşturun.
• Değişimi güvenli bir şekilde ve yavaş bir tempoda kabul etmelerine izin vererek, evde, okulda ve başka yerlerde değişime yavaş yavaş kabullenmelerine yardımcı olun.
• Tetikleyicilerini öğrenin ve bunlara maruz kalmayı en aza indirin.
• Çocuğunuzu duygusal bir patlama nedeniyle kovmak veya azarlamak yerine, olay bittikten sonra bunu sakin bir şekilde kabul edin; daha sonra çocuğunuzla bu güçlü duygusal tepkisini sakin bir ses tonuyla konuşun. 
• Büyümeyi hızlandırırken çocuğunuzun olumlu sosyal deneyimler yaşaması için ona fırsatlar sağlayın.

• Yüksek hassasiyetli bir çocuğu disipline etmek, onun büyüyüp sorumlu bir yetişkine dönüşmesi son derece önemlidir. Anne baba olarak çocuunuza açık sınırlar, yumuşak yaklaım ve koyduğunuz kurallarda mantıksal sonuçlar sunun. Her şeye ağlıyor diye asla çocuğunuz azarlamayın veya ona bağırmayın.
• Onu güçlendirmek için seçim yapması gereken bir durumda basit seçenekler sunun.

Ne Zaman Bir Uzmandan Destek Almayı Düşünmeli?

Yüksek hassasiyetli bir çocuğa anne babalık yapmak bazen yorucu olabilir ve kimi zaman hayal kırıklığı yaratabilir. Hassasiyetleri nedeniyle son derece kırılgan olan bu çocuklar, kaygıya ve diğer zihinsel sağlık sorunlarına daha yatkındırlar. Bazı durumlarda aşırı hasas çocuklar duyusal işleme zorlukları yaşayabilirler. Her durumda erken müdahale önemlidir.

Yaşamın erken dönemlerinde doğru yardımı almak, çocuğun zihinsel sağlık sorunları geliştikçe etkilerini azaltabilir. Aşırı hassas çocuğunuzun davranışları, başkalarıyla sağlıklı ilişkiler kurmasını veya evde, okulda etkili bir şekilde çalışmasını engelliyorsa, profesyonel yardım almanız son derece faydalı olacaktır.