Çocuğunuzun Utangaçlığını Yenmesine Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

Melis DEMİRYAS
Yayın : 26.04.2011 - Güncelleme : 11.01.2024

Birçok anne babanın sıkıntısıdır çocuğunun çekingen (utangaç) olması. Girişkenlik ile saldırganlık arasında ince bir fark vardır. Çocukların toplumsal becerilerini kazanmalarında anne babalar yol göstericidirler. Ebeveyn olarak bu şuurla çocuğunuza yaklaşmanız daha doğru bir davranıştır.

İşte, uzmanlardan utangaç, saldırgan, girişken çocuk tanımları ve nasıl davranılması gerektiği ile ilgili önemli ipuçları. 

 Eğer siz de çocuğunuzun sosyal ortamlarda fazla çekingen davrandığını görüyorsanız, uzmanların bu konudaki önerdiklerini mutlaka okuyun.

"Çocuğum Utangaç Ne Yapabilirim?"

1. Hangi Çocuk Girişkendir? 

Çocuğunuz eğer, duygu, düşünce ve inançlarını açık bir şekilde dürüst ve başkalarının haklarını ihlal etmeden dile getiriyorsa, bunu yaparken de karşısındaki kişiyi aşağılamıyor, incitmiyor ve ezmeye çalışmıyorsa çocuğunuz “girişken” demektir. 

Girişken çocuk, kendi bireysel düşüncesini açıklarken, kendisinden farklı fikirleri de dinleyerek onlara saygı gösterir. 

Girişken çocuk, sakin bir şekilde ve düzgün bir ses tonuyla karşısındaki insanın gözünün içine bakarak iletişim kurar.

2. Çocuğunuzun Saldırgan Olduğunu Nasıl Anlarsınız? 

Eğer çocuğunuz duygu, düşünce ve inançlarını sadece bir kavgayı kazanmak ya da karşısındakine hükmetmek amacıyla, başkalarının haklarını ihlal edecek şekilde dile getiriyorsa, “saldırgan” demektir. 

Saldırgan çocuk tehditkar şekilde parmağını sallar, bağırır ve alaycı bir ses tonuyla iletişim kurmaya çalışır. 

3. Utangaç Çocuğun Özellikleri 

• Hangi Çocuk Utangaçtır?

Çocuğunuz duygu ve düşüncelerini dürüst bir şekilde açıkça dile getiremiyor ve haklarının ihlal edilmesine izin veriyorsa o zaman “pasif” olarak adlandırılır.

Utangaçlığın Altında Yatan Sebepler Neler? Çocuk Neden Çekingen Davranışlar Sergiler?

• Çocuklardaki utangaçlığın, zayıf benlik kavramı, başarısızlık duyguları ve olumsuz iç konuşmalarla ilgilidir.
• Utangaç çocuklar kendilerine karşı güvensizdirler ve kendilerini değersiz bulurlar. Sürekli kendilerini eleştirirler, sorumluluk almak istemezler. Çocukların utangaç (çekingen) olmasının altında yatan sebepleri uzmanlar şöyle açıklıyor:
• Dayak atan, aşağılayan, arkadaşları ve kardeşleri ile kıyaslamalar yapan, çocuğun aile içinde değer vermeyen ve aşırı baskıcı anne baba tutumları.
• Çocuğun sosyal etkinliklere ve arkadaş gruplarına katılımının sağlanmaması.
• Ailenin temizlik ve yapılan diğer işler konusunda çok titiz olması.
• Aile içinde çocuğun küçük görülmesi ve alaycı tavırlarla aşağılanması. 
• Anne baba davranışlarında çocuklara karşı tutarsızlık olması. Bu durum, çocuktaki güven duygusunu azatları ve çocuk ne zaman nasıl davranacağı konusunda kararsızlık içinde kalır.
• Anne babanın çocuğu aşırı koruması ve kendine bağımlı hale getirmesi. Onun adına kararlar alması. Her istediğini hemen karşılaması da çocukta utangaç davranmanın sebeplerindendir.

Çekingen Çocuğa Nasıl Davranılmalı? 

4. Anne Baba Olarak Ne Zaman Duruma Müdahale Etmeli? 

• Yapmadığı bir şey yüzünden başı derde girdiğinde, bu konuda konuşmuyorsa,
• Her zaman başkaları tarafından eziliyor ve onların isteklerine boyun eğiyorsa,
• Sınıf içinde soru soramıyor ve öğretmen söz hakkı verdiğinde yüzü kızarıyorsa,
• Grup çalışmalarından kaçıyorsa ve bireysel çalışmayı istiyorsa,
• Okul dersleri dışındaki sosyal etkinliklere katılamıyorsa ve bu konuda çeşitli bahaneler üretiyorsa artık çocuğunuzla bu konuyla özel olarak ilgilenmenizin zamanı gelmiş demektir.

Utangaç Çocuğa Nasıl Davranılmalı?

5. Utangaç Çocuğu Nasıl Girişkenliğe Yönlendirmeli? 

• Anne Baba Olarak Neler Yapabilirsiniz? 

Anne babalar çocuklarının hayatında çok etkilidir. Bu yüzden utangaç, çekingen davranışlar sergileyen çocuğunuza doğru yaklaşımda bulunmanız son derece önemli. Peki ama anne babalar olarak nasıl davranmalıyız diyorsanız işte uzman önerileri:

• Çocuğunuzu 'utangaç' olarak etiketlememeye dikkat edin. Çocuklar (ve yetişkinler) başkalarının onlara verdiği etiketlere göre yaşama eğilimindedir.
• Başkalarının da çocuğunuzu utangaç olarak etiketlemesine izin vermeyin.
• Çocuğunuz utangaç olduğunda asla eleştirmeyin veya alay etmeyin. Destekleyici, empatik ve anlayışlı olun.
• Çocuğunuzu utangaçlığının nedenleri hakkında konuşmaya teşvik edin; neyden korkuyor bunu öğrenmeye çalışın.
• Çocuğunuza hayatınızda utangaç olduğunuz anları ve bunun üstesinden nasıl geldiğinizi anlatın. Küçük çocuklar genellikle ebeveynlerini mükemmel olarak gördüklerinden, kendi utangaçlığınızı kabul etmek çocuğunuzun kendisini daha iyi hissetmesini sağlayabilir ve genel kaygısını azaltabilir.

Utangaç Çocuk İçin Ne Yapılabilir? 

• Kendiniz dışa dönük olun. Kendine güvenen davranışlara model olun ve örnek olarak liderlik edin.
• Çocuğunuzun utangaçlığını azaltmak için davranışlarına karşı yorum yapmak veya tepkide bulunmak çocuğunuzu daha çok sıkılgan yapabilir. Dolayısıyla çocuk, yapmak istediği faaliyetlerde serbest bırakılmalı, başardığı işlerde yüreklendirilmeli ve cesaretlendirilmeli.
• Çocuğunuz kendisini korkutan bir olayla karşılaşmış olabilir. Bu konuda onu fazla zorlamadan duygularını paylaşmasını isteyerek korkularını azaltmasına yardımcı olmalısınız.
• Sevdiği oyunlara katılarak sizin ona karşı olan sevginizi gösterin.
• Çocuğunuzun hoşlanacağı sosyal ve kültürel etkinliklere katılmasını sağlayın.
• Sınıfta arkadaşlarına anlatacağı konu ile ilgili kaygılarını azaltmak için bu ödevini önce size anlatarak cesaret kazanmasını sağlayabilirsiniz.
• Sınıf öğretmeni ile çocuğunuzun bu durumunu görüşerek ortak bazı kararlar alabilirsiniz. Öğretmen çocuğunuza yapabileceğiniz bazı basit işler verebilir. Mesela, tahtayı silmek, sınıfı havalandırmak, yanında bir arkadaşı ile birlikte yapabileceği ufak işler için okul idaresine göndermek gibi.
• Yine sınıf öğretmeni, becerikli olduğu faaliyetlerde onu cesaretlendirerek, aynı alanlarda diğer arkadaşlarına da yardımcı olmasını sağlayabilir.

Utangaç Çocuk İçin Aileler Neler Yapabilir? 

6. Anne Babalar İçin Utangaç Çocuklara Doğru Yaklaşım Stratejileri

Ebeveynin çocuğunu daha dışa dönük olmaya teşvik etmesi mümkün. Bu stratejiler bireysel çocuğa ve koşullara bağlı değişkenlik gösterebilir siz gene de bunları deneyebilirsiniz:

• Yıllar boyunca kendi utangaçlığınızın üstesinden nasıl geldiğinizi. bununla nasıl başa çıktığınızın stratejilerini çocuğunuzla paylaşın.
• Çocuğunuza utangaç olmamanın birçok avantajını anlatın. Kendi hayatınızdan örnekler verin.
• Dışa dönük davranışları teşvik edin. Alışılmadık bir durumla karşılaştığında veya yeni biriyle tanıştığında, o hemen utangaçlığa başvurmadan çocuğunuzu övün.
• Çocuğunuzla birlikte hedef belirlemeyi deneyin. Küçük adımları hedefleyin ve ilerlemesi için çocuğunuzu övün. Örneğin başka bir çocuğa 'merhaba' demek büyük bir ilk adım olabilir.
• Çocuğunuzu bilinçli olarak yeni sosyal ortamlara sokun. İlk önce davranışta küçük değişiklikler yapmayı hedefleyin ve yavaş yavaş geliştirin. Örneğin, çocuğunuzu yeni tanışan birini selamladığında ödüllendirin. Ona bu konuda yardımcı olun.
• Çocuğunuzun en iyi yaptığı işte başarılı olmasına izin verildiğinden emin olun. Uzmanlaştıkları beceriler için çocuğunuzu övün.

Ne Zaman Bir Uzmandan Yardım Almalı?

Çocuğunuzun utangaçlığı sosyal ortamlardan uzaklaşmasına neden oluyor ve onu zor durumda bırakacak düzeylere ulaştıysa, bir psikologdan yardım almayı düşünebilirsiniz.