Çocuğunuzun Okul Fobisini Nasıl Yenebilirsiniz?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 14.08.2012 - Güncelleme : 01.10.2024

Okul fobisi olarak da adlandırılabilen okul korkusu, okuldan kaçınma ve uzaklaşma davranışıdır. Okul fobisi, okul öncesi çağındaki bir çocuğun yaşayabileceği fobilerden biridir; tıpkı köpek, gök gürültüsü, mikrop ve karanlık korkusu gibidir... Çocuğunuzun bu fobiyi yaşamasını önlemek için, kimi zaman bu problemle uzun süre uğraşmanız gerekebilir. 

Çocuğun okula gitmek istememesi, çeşitli bahaneler üreterek okuldan kaçması ve huzursuzluk yaşaması; okul fobisi belirtilerinden birkaçıdır.

Ailelerin, her çocuğun benzersiz olduğunu ve okul korkusuyla yaşadıkları deneyimlerin farklı olabileceğini anlamaları önemlidir. Eğer çocuğunuz bu korkuyu yaşıyorsa, aile içinde destekleyici ve anlayışlı bir atmosfer yaratılması son derece mühimdir.

Açık iletişimi teşvik etmek, çocuğunuzla endişelerini tartışmak ve öğretmenini bu durumdan haberdar etmek, kaygılarını gidermeye yardımcı olabilir. Çocuklarda sıklıkla rastlanan bu durum geçicidir ve genellikle kısa sürer.

Okulların açılmasıyla birlikte hem ebeveynler hem de çocuklar için ‘Okul Fobisi’ kâbusu tekrar gündeme geldi. Okula uyum sürecinin yarattığı sorunlar hem aileler hem de çocukları daha derin endişelere sevk ediyor. Ebeveyn ve çocuklar için sıkıntılı bir sürece işaret eden ‘Okul Fobisi’ kavramını Eğitim Danışmanı ve Öğrenci Koçu Murat Karcıoğlu değerlendirdi.

İşte, anne babalara ve öğretmenlere çocuğun okul fobisini yenmelerine yardımcı olmalarını sağlayacak uzman tavsiyeleri. 

Aile içindeki sorunlar, örneğin evdeki çatışmalar, boşanma veya büyük yaşam değişiklikleri, bir çocuğun duygusal refahını etkileyebilir. Bu dış etkenler, okula gitmeyle ilgili korku veya kaygı olarak ortaya çıkabilir. 

 Okul Fobisinin Belirtileri Neler?

1. Okul Fobisinin İşaretleri Nelerdir?

• Skolyonofobi Nedir?

Skolyonofobi yani okul korkusu olan çocuklar, yoğunluk ve süre açısından farklılık gösterebilen çeşitli semptomlar gösterebilir.

• İşte, okul korkusu yaşayan çocuklarda sıkça görülen belirtiler: 

Bunlar, genellikle karın ağrıları, baş dönmeleri veya eklem ağrıları biçimde ortaya çıkarlar. Şüphe halinde, fiziki problemleri ortadan kaldırmak için en iyisi bir doktora gitmektir. Okula gitmek istemeyen bir çocuğa müdaha etmek zorunda ebeveyn için, durum hassastır.

Başvurulan gerekçe, bayağı veya gülünç görünebilir; fakat çocuk için, çoğu zaman üstesinden gelinemez büyük bir stres söz konusudur ve ne pahasına olursa olsun ondan kurtulmak ister!

Bazen, çocuk kendi fobisinin kaynağını oluşturan bir faktörü belirleyebilme sıkıntısına düşer. Arkadaşlarıyla ilişki kurma korkusu, arkadaşları tarafından alaya alınma korkusu, başarısızlık korkusu gibi...  

Okul Korkusu mu Yoksa Okul Fobisi mi?

Okul fobisinden söz ederken pek çok ebeveyn için okul korkusu mu yoksa okul fobisi mi gibi bir kafa karışıklığı ortaya çıkar. Okula gitme konusunda isteksizlik olması korku ile ilişkilendirilse de bu isteksizliğin çok şiddetli bir kaygıyla bütünleşmesi okul fobisini gündeme getirir.

Ebeveynler için bu iki kavram arasındaki farkı doğru bir şekilde değerlendirmek ve çocuğa buna göre davranmak gerekir. Özellikle fobinin varlığını tespit ederken birkaç haftalık kaygının varlığını ve okulun bütün çabalara rağmen okula ısınamadığını gözlemlemek gerekiyor.

Çocuğun okul fobisi olduğunu belirlemek çoğu zaman zorlayıcı olsa da sıkıntı, ağlama, sinirlilik hali, uykusuzluk ve saldırganlık gibi etkenler önemli birer ipucu. Okul açıldığında artan mide ağrıları ya da bitmek tükenmek bilmeyen baş ağrıları da okul fobisinin birer göstergesi olabiliyor.

• Çocuğunuz okula gitmek istemediğinde ne yapmalısınız?

Anne ve babanın okul fobisi olan çocuğun kaygı ve korkularını anlaması, onunla empati kurabilmesi önemlidir. Çocuk bu duyguları sebebiyle suçlu hissettirilmemeli, aşağılanmamalı, yargılanmamalıdır. Okul fobisi olan çocukların korkularının kaynağının anlaşılabilmesi için iyi bir gözlem yapılmalıdır.

Okul fobisinin hangi durumlardan kaynaklandığını anlamak gerekmektedir. Okul korkusunun ailevi sebepler yüzünden mi yoksa okul yaşantısından mı kaynaklandığı analiz edilmelidir. Sorunları görmezden gelmek yerine çocuğun yaşadığı okul korkusu ile ilgili uzman desteği almak çocuğun sorunlarını çözebilmesi aşamasında önem bir yer tutmaktadır. Bu sayede problemlerin büyümesi engellenebilmektedir.

İlk adım olarak çocuğunuzun doktorunun yapacağı bir muayene fiziksel hastalığı ekarte edebilir. Doktor ayrıca çocuğunuzun hissedebileceği baskıları keşfetmenize ve okula geri dönmesine yardımcı olacak bir plan oluşturmanıza yardımcı olabilir.

Küçük çocuklar, özellikle ebeveynlerinden çok az zaman ayırmış olan ana sevdiklerinden ayrıldıklarında, ayrılık kaygısı hissedebilirler. Çocukların ebeveynlerinden ayrılacağı okula gitmek, bu kaygıyı artırabilir.

2. Okul Korkusu Karşısında Aileler Ne Yapmalı?

• Kendi korkularının bilincine varmasında çocuğa nasıl yardımcı olunabilir?

Çocuk tarafından yaşanan stres durumunun yeniden ifade edilmesi hiçbir işe yaramaz: “Karnın ağrıyor olabilir, çünkü seni itip kakan “büyük çocuğu” tekrar görmek istemiyor musun?”

Bazı durumlarda, okul yetkilileri ile durumu konuşmak fayda sağlayabilir. Böylelikle çocuğunuzun sıkıntısız bir şekilde okula dönüşü sağlamak üzere problemi değerlendirmede ve çözümler bulmakta size yardımcı olabilirler. 

Ortaya konan plan nasıl olursa olsun, okula dönüş böyle durumlarda biraz zorlayıcı olur. 

Basit bir öneri: Eğer çocuk yatağından kalkabiliyorsa ve yapması gereken faaliyetleri yapabiliyorsa okula da gidebilir. Şüphe durumunda... “Kalk ve yürü!” diyebilirsiniz.

Okul Fobisinin Üstesinden Nasıl Gelinir?

3. Okul Korkusu Nasıl Yenilir?

• Çocuğunuzun Okul Korkusunu Yenmesine Yardımcı Olacak Öneriler

Çocuğunuzla okula gitmek istememesinin nedenleri hakkında onunla konuşun. Tüm olasılıkları göz önünde bulundurun ve bunları dile getirin. Neden üzgün olduğu konusunda çocuğunuza karşı anlayışlı olun. Çocuğunuzun stresli durumları çözmesine yardımcı olmak için anne baba olarak birlikte beyin fırtınası yapın.

Çocuğunuzun endişelerini anladığınızı çocuğunuza hissettirin; ancak okula hemen dönmesi konusunda anne baba olarak ısrarcı olun. Evde ne kadar uzun kalırlarsa, sonunda geri dönmeleri o kadar zor olacaktır.

Sağlıklarının iyi olduğunu ve fiziksel semptomlarının muhtemelen size ifade ettikleri endişelerden kaynaklandığını açıklayın. Çocuğunuzun belki notlar, ödevler, öğretmenlerle ilişkiler veya okulda şiddet korkusu ile ilgili endişeleri varsa bu konular üzerinde de çocuğunuza sorular sorabilirsiniz. 

Çocuğunuza okul gitmesinin yasa gereği zorunlu olduğunu mutlaka belirtin. Muhtemelen evde kalmalarına izin vermeniz için üzerinizde baskı kurmaya devam edeceklerdir, ancak çocuğunuzu okula geri döndürmeye odaklanın.

Çocuğunuzun okuldan kaçınmasını öğretmeni veya müdürüyle görüşün. Çocuğunuzun okula dönüşü için planlarınızı onlarla paylaşın ve onların desteğini ve yardımını alın.

Çocukların semptomlarından en çok şikayet ettiği okul sabahlarında daha fazla kararlı olun. Fiziksel semptomlar veya kaygılar hakkında tartışmaları en aza indirin. Örneğin, çocuğunuza nasıl hissettiğini sormayın. Eğer evde ayağa kalkıp dolaşabilecek kadar iyiyse, o zaman okula gidecek kadar da iyidir.

Unutmayın anne babalar çocuklarına gösterecekleri sabır, empati ve açık iletişimi ile çocuklarının okul fobisiyle başa çıkmasına yardımcı olacaktır.

Aşırı Koruyucu Annelik Okul Fobisini Tetikliyor!

Çocuklarda okul fobisinin gelişmemesi için anne ve babaların tavır, davranış, söylem ve kararları önemli bir yer tutmaktadır:

Okul fobisinin ortaya çıkmasında farklı faktörlerden söz edilirken aşırı koruyucu anne olmak da bu sorunu tetikleyebiliyor. Çocuklara evde kol kanat geren annelerin çocukların bütün arzularını yerine getirmesi ve çocuğu bütün tehlikelere karşı bir kalkan göreviyle koruması okul fobisine zemin hazırlıyor. Aşırı özenle büyütülen ve her isteği yerine getirilen çocuğun okulda karşılaştığı zorluklar ve akranlarıyla yaşadığı problemler nedeniyle okuldan uzaklaşmaya başladığı gözlemleniyor.

Anneler tarafından farkında olunmayan bu durum çocuğun okul ile iyi ilişkiler kurmasında önemli bir engele dönüşüyor. Üstelik onu koruyan anneden kopmak istemeyen çocuk, okula karşı bir cephe oluşturmaya başlıyor. Peki, bu sorunu çözmek imkânsız mı?

Ebeveynler, çocuğun okula başlama sürecinde kaygılarını çocuğa yansıtmamalı, onu güvende hissettirmeli, net ve kararlı olmalıdır. Belirsizlikler çocukların kendilerini güvende hissedememelerine sebep olmaktadır.

Çocuğunuzun kaygıları şiddetliyse, okula kademeli bir dönüş yapmasını sağlayabilirsiniz. Örneğin: Birinci gün, sabah kalkıp giyinebilir, öğlen birlikte eve dönebilirsiniz. İkinci gün, çocuğunuz sadece yarım gün veya sadece bir veya iki ders için okula gidebilir. Üçüncü gün, çocuğunuz tam gün okula dönebilir.

Çocuk doktorunuz, çocuğunuzun okula dönüşünü kolaylaştırmak için bir not yazabilir. Çocuğunuzun okula gitmesini engelleyen bazı semptomları olduğunu doğrulayabilir; ancak semptomlar devam etse bile artık sınıfa dönmesi gerektiğini belirtin. 

Çocuğunuz okuldayken okul yetkililerinden yardım isteyin. Öğretmeni çocuğunuzda semptomlar ortaya çıkarsa ona bakabilir ve onu sınıfa geri dönmeye teşvik edebilir.

Çocuğunuzun kaygısının nedeni okul zorbalığı gibi bir sorunsa, çocuğunuzun savunucusu olun ve bu sorunları okul yetkilileri ile görüşün.

Öğretmen veya müdür, çocuğunuzun sınıfta veya oyun alanında üzerindeki baskıyı azaltmak için bazı ayarlamalar yapmak durumunda kalabilirler.

Çocuğunuzun çevrimiçi aktivitelerini izleyin, çünkü siber zorbalık sınıf dışında her saat gerçekleşebilir ve çocuğunuzun okulda güvenlik duygusunu etkileyebilir.

Çocuğunuz evde kalırsa, güvende ve rahat olduğundan emin olun, ancak onlara özel bir muamele yapmayın. 

Çocuğun sağlığı ile ilgili şikayetleri devam ediyorsa yatağında kalmalıdır. Ancak, bu çocuğunuzun için bir tatil olmamalıdır. Bu nedenle ekran süresi ayrıcalığı, özel atıştırmalıklar, ziyaretçiler olmamalı ve çocuğunuzun tıpkı bir hasta gibi gözetim altında olmalıdır,

Çocuğunuzun ev dışında diğer çocuklarla aktiviteleri teşvik ederek bağımsızlığını geliştirmesine yardımcı olun. Bunlara kulüpler, spor aktiviteleri ve arkadaşlar ve akrabalarla sosyalleşme dahil olabilir.

Okul Fobisinin Nedeni Sizseniz Çözümü de Sizsiniz!

Bir anne olarak çocuğunuzu aşırı korumanın sonucunda okul fobisini tetiklemişseniz bu problemi çocuğunuzla birlikte aşmayı denemelisiniz. Özellikle çocuğunuzu heyecanlandıracak bir okul alışverişi, okula gidişte çocuğunuza eşlik etmek, okul çıkışında endişeye neden olacak gecikmelere neden olmamak ve çocuğa okulun iyi bir yer olduğunu aşılamak önemlidir. Sorunun çözülmesinde özenli bir yaklaşım okul fobisinden kurtulmayı kolaylaşacaktır.