Manipülatif İnsanlarla Nasıl Başa Çıkılır?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 15.11.2024 - Güncelleme : 18.11.2024

Manipülatif insanlar, hayatınızda olmaması gereken klasik bir toksik insan türüdür. Manipülasyon, işyerinden ailenize kadar her türlü ilişkide yaşanabilir; ancak en çok yakın ilişkilerde görülür.

Hepimiz, gerek iş gerekse özel hayatımızda başkalarını hedeflerine ulaşma yolunda basamak taşları olarak gören insanlarla karşılaşmışızdır. Bu tür insanlar, sadece ihtiyaç duydukları bir şeyi elde etmelerine yardımcı olabileceğinizde sizinle iletişime geçerler veya onlarla her etkileşiminizin sizi suçlu hissettirdiğini ve kendinizi sorgulamanıza neden olduğunu fark edebilirsiniz.

Peki bu tür manipülatif davranışların amacı nedir? Uzmanlar bunu şöyle yanıtlıyor: Kişisel veya profesyonel güç elde etmek!

Manipülatif kişileri kolayca tanımanın yolları neler? İlişkilerde ve iş hayatında bu tür kişilere karşı nasıl tavır almalı? 

İşte, manipülatif kişileri daha kolay tanımanıza ve onlarla nasıl başa çıkacağınıza yardımcı olacak uzman önerileri. 

 Manipülatörlerin çoğu genellikle yalan veya kurgusal olan duygusal hikayeler anlatır. Empati kurmaya başlarsınız ve sonra tuzağa düşersiniz.

Hayatınızda Olmaması Gereken Toksik İnsan Türü: Manipülatörler  

1. Manipülasyon Nedir?

Manipülasyon, bir kişinin bazen sinsice yollarla, istediğini elde etmek için başkalarına baskı yapması anlamına gelir. Manipülasyon yapan kişi, manipülatör olarak adlandırılır ve genellikle bu kişi kontrolü ele geçirmeyi amaçlar. Bu tür davranışlarda bulunan kişiler duyguları okumada çok iyidirler; ancak bu beceriyi sıklıkla sizin zayıflıklarınızı tespit etmek ve sizden faydalanmak için kullanırlar.  

Manipülatif kişiler genellikle duygusal olarak hareket etmenizi sağlamaya çalışırlar. Manipülatif davranışlar, duygularınızı etkilemek ve sizi belirli bir şekilde davranmaya veya hissetmeye zorlamak için yapılan her türlü davranışı kapsayabilir. 

Psikolojik manipülasyon, mağdurun aleyhine güç, kontrol, çıkar ve ayrıcalıklar elde etme niyetiyle, zihinsel çarpıtma ve duygusal sömürü yoluyla haksız etki uygulanması olarak tanımlanabilir.

En Yaygın Görülen Manipülatif Davranışlar

2. Sıkça Karşılaşılan Manipülatif Davranışlar Nelerdir?

Manipülatörlerin, kendi isteklerine boyun eğme olasılığınızı artırmak için kullandıkları yaygın hileleri vardır. İşte, en yaygın görülen manipülatif davranışlara örnekler: 

Sizi suçlu hissettirmeye çalışırlar: Bir manipülatör, kendisini kurbanmış gibi göstermek için her durumu çarpıtabilir. Ya da size yardım ettikleri zamanları hatırlatarak, onlara borçlu olduğunuzu hissettirebilirler.

Kendinizden şüphe duymanıza neden olurlar: Tekrar tekrar bir şeyi yapamayacağınız veya anlamadığınız söylenirse, buna siz de inanmaya başlayabilirsiniz. Manipülatörler genellikle bir şeyi yapmayı bırakmanızı sağlamak için bu tekniği kullanırlar. 

Şikayet ederler: Özellikle başkalarının önünde öfkelenmek, sizi istediklerini yapmaya zorlamanın diğer bir yoludur. Özellikle bir olay çıkarıyorlarsa, çatışmayı hemen bitirmek istediğinize bahse girerler.

Sizi başkalarıyla karşılaştırırlar: Başkasının ne başardığını göstererek, bir manipülatör aslında sizin eksikliklerinizi gösterir. Bu, sizi "eksik" hissettirmenin bir yoludur, ancak sizi motive etmeye çalıştıklarında ısrarcı olabilirler.

Sizi büyülerler: Tüm manipülatif davranışlar olumsuz olarak algılanmaz. Bazı manipülatörler güveninizi kazanmak için, size iltifat ve övgü yağdırabilir. Bu şekilde, onların istediklerini yapma olasılığınız daha yüksek olur.

Ültimatom verirler: Bazı durumlarda, bir manipülatör istediğini elde etmek için tehditler savurur. Örneğin, evinizden taşınmakla, işini bırakmakla veya hatta kendilerine zarar vermekle tehdit edebilirler.

• Manipülatif Bir Kişiyi Nasıl Çabuk Tanırsınız?  

Bir manipülatörü tespit etmenin yollarından biri de, kişinin farklı insanların önünde ve farklı durumlarda, farklı yüz ifadeleriyle hareket edip etmediğine bakmaktır. Hepimiz bu tür sosyal farklılaşmaya bir dereceye kadar sahip olsak da, bazı psikolojik manipülatörler bunu alışkanlık olarak aşırılıklarda yapma eğilimindedirler. Bir bireye karşı son derece nazikken diğerine tamamen kaba davranabilirler veya bir an tamamen çaresizken bir sonraki an şiddetle saldırganlaşabilirler. 

Bir bireyde bu tür davranışları sıkça gözlemlediğinizde, o kişiyle aranıza sağlıklı bir mesafe koyun ve kesinlikle yapmak zorunda kalmadığınız sürece bu kişiyle etkileşime girmekten kaçının. Kronik psikolojik manipülasyonun nedenleri karmaşıktır ve belli bir kökeni vardır. Bunları değiştirmek veya o bu kişileri oldukları bu durumdan kurtarmak sizin üstesinden gelebileceğiniz bir durum değildir.

Sizinle normalden "fazla ilgili " görünürler. Eğer bir yabancıdan çok fazla ilgi görüyorsanız, dikkatli olun ve durup bu durumu bir mantık süzgecinizden geçirin. 

Uyguladıkları standart bir teknik şudur: Onlara şüpheli bulduğunuz bir şey sorduğunuzda sizi suçlamaya başlarlar. Suçlama oyunu bu tür kişilerin sorgulamayı başka yöne çekmek için kullandığı son derece etkili bir yoldur. 

Puan kazanmak için sizi yavaş yavaş yakınlarınıza karşı kışkırtırlar. Zamanla yakınlarınızdan şüphelenmeye başlarsınız.

Manipülatörlerin çoğu iyi iletişimcilerdir. Ancak tersi her zaman geçerli değildir. Başkaları hakkında hiçbir şey ifşa etmeden düşüncelerinizi nasıl çıkaracaklarını çok iyi bilirler.

Manipülatörlerin çoğu genellikle yalan veya kurgusal olan duygusal hikayeler anlatır. Empati kurmaya başlarsınız ve sonra tuzağa düşersiniz. Birisi size bu tür hikayeleri anlattığında önce durup bir düşünün ve dikkatli olun.

Onlarla daha birkaç gün önce tanışmış olsanız veya daha önce birkaç kez etkileşimde bulunmuş olsanız bile, size tekrar tekrar "size ne kadar yakın olduklarını" söyleyeceklerdir. Eğer o üst üste bu hissiyatı yaşıyorsanız bu tür kişilere karşı bir süre mesafeli olmanızda fayda var.   

Manipülatörlerin çoğu gerçek yüzlerini ancak bir süre sonra gösterirler ve çok geçmeden sizden büyük iyilikler isterler.

Manipülatif İnsanlara Karşı Nasıl Davranılmalı? 

3. Manipülatif İnsanlarla Nasıl Baş Edilir? 

Manipülatif bir ilişkinin alıcı tarafında olmak özgüveninizi zorluyor mu? İşte, bu durumla başa çıkmanın bazı yapıcı yolları.

• Mesafenizi Daima Koruyun

Bir manipülatörü tespit etmenin yollarından biri, bir kişinin farklı insanların önünde ve farklı durumlarda farklı yüz ifadeleriyle hareket edip etmediğine bakmaktır. Hepimiz bu tür sosyal farklılaşmaya bir dereceye kadar sahip olsak da, bazı psikolojik manipülatörler alışkanlık olarak aşırılıklarda kalma eğilimindedir, bir bireye karşı son derece nazikken diğerine tamamen kaba davranırlar - veya bir an tamamen çaresizken bir sonraki an şiddetle saldırganlaşırlar.

Bir bireyde bu tür davranışları düzenli olarak gözlemlediğinizde, sağlıklı bir mesafe koruyun ve kesinlikle yapmak zorunda kalmadığınız sürece kişiyle etkileşime girmekten kaçının. Daha önce de belirtildiği gibi, kronik psikolojik manipülasyonun nedenleri karmaşık ve köklüdür. Bunları değiştirmek veya kurtarmak sizin işiniz değildir.

• Sık sık özür dilemeyin

Manipülatörler kurbanı oynamayı severler . Bir anda, size nasıl zarar verdiklerini açıklamaya çalışıyorsunuz ve farkına varmadan, masayı çeviriyorlar ve kendinizi sizin hatanız olmayan bir şey için üzgün olduğunuzu söylerken buluyorsunuz. Yerinizde durun ve yapmadığınız hiçbir şeyin sorumluluğunu almayın.

• Ne zaman hayır diyeceğinizi bilin

Manipülasyon, başkalarını kontrol etmekle ilgilidir. Neye tahammül etmeyeceğiniz konusunda kararlı olun ve ayağınızı yere sağlam basın.

Manipülatif Kişilere Karşı Diplomatik ve Net Bir Şekilde "Hayır" Demeyi Bilin 

Gerektiğinde hayır diyebilmenin bir iletişim sanatı olduğunu unutmayın. Mantıksız bulduğumuz talepler karşısında nazik ve kararlı bir şekilde "hayır" diyebilmelisiniz. Unutmayın ki, temel haklarımız içerisinde önceliklerimizi belirleme özgürlüğümüz yer alır. 

Diplomatik ama kararlı bir şekilde "hayır" diyebilmek, iletişim sanatını doğru uyguladığımızı gösterir. Gerektiğinde hayır kelimesi etkili bir şekilde ifade edildiğinde kendi duruşunuzu korumanızı sağlar. Temel insan haklarınızın kendi önceliklerinizi belirleme hakkını, suçluluk hissetmeden "hayır" deme hakkını; kendi mutlu ve sağlıklı hayatınızı seçme hakkını içerdiğini unutmayın. 

• İletişiminizi En Aza İndirin 

Eğer yapabiliyorsanız, hayatınızdan toksik insanları tamamen çıkarmanız en iyisidir. Ancak, bazen bu mümkün olmayabilir - örneğin, manipülatörünüz bir iş arkadaşınızsa. Bu durumda, mesafenizi olabildiğince koruyun.

Manipülatör Kişilere Karşı Dikkat Edilmesi Gereken Kritik Noktalar 

Manipülatörlerle başa çıkmanın anahtarları arasında sınırlarınızı korumak, araştırıcı sorular sormak ve hayır demeyi öğrenmek yer alır. Manipülatör kasıtlı olarak bir güç dengesizliği yaratır ve karşısındakini kendi amacına hizmet etmesi için kullanır.

Çoğu manipülatif bireyin dört ortak özelliği vardır:

• Sizin zayıflıklarınızı nasıl tespit edeceklerini çok iyi bilirler.
• Bir kere bulduklarında, zayıflıklarınızı size karşı kullanırlar.
• Kurnazca entrikalarıyla, kendi bencil çıkarlarına hizmet etmek için kendinizden bir şeylerden vazgeçmenizi sağlamaya çalışırlar.
• İş, sosyal ve ailevi durumlarda, bir manipülatör sizden faydalanmayı başardığında, siz sömürüye son verene kadar büyük ihtimalle aynı ihlali tekrarlayacaktır.

• Temel İnsan Haklarınızın Farkında Olun

Psikolojik olarak manipülatif bir kişiyle uğraşırken en önemli kural, haklarınızı bilmek ve ihlal edildiğinde bunu hemen fark etmektir. Başkalarına zarar vermediğiniz sürece, kendinizi savunma ve haklarınızı savunma hakkınız vardır. Öte yandan, başkalarına zarar verirseniz, bu haklarınızı kaybedebilirsiniz.

Temel insan haklarımızdan bazıları şunlardır:

• Saygıyla muamele görme hakkınız var.
• Duygularınızı, düşüncelerinizi ve isteklerinizi ifade etme hakkınız var.
• Önceliklerinizi belirleme hakkınız var.
• Suçluluk hissetmeden "hayır" deme hakkına sahipsiniz.
• Ödediğinizin karşılığını alma hakkınız var.
• Başkalarından farklı görüşlere sahip olma hakkınız var.
• Fiziksel, ruhsal veya duygusal olarak tehdit edilmekten kendinizi koruma ve kendinize iyi bakma hakkınız vardır.
• Mutlu ve sağlıklı hayatınızı yaratma hakkına sahipsiniz. 

Bu, temel insan hakları sizin sınırlarınızı temsil eder. 

Elbette toplumumuz bu haklara saygı göstermeyen insanlarla dolu. Özellikle psikolojik manipülatörler, sizi kontrol edebilmek ve sizden faydalanabilmek için, haklarınızdan mahrum etmek isterler. Ancak hayatınızdan sorumlu olanın manipülatör değil, siz olduğunuzu ilan etme gücüne ve ahlaki otoriteye sahip olduğunuzu unutmayın. 

• Durumu Kişiselleştirmeden ve Kendinizi Suçlamaktan Kaçının

Manipülatörün gündemi zayıflıklarınızı aramak ve bunlardan faydalanmak olduğundan, kendinizi yetersiz hissetmeniz ve kendinizi suçlamanız normal bir durumdur. Böyle durumlarda, sorunun siz olmadığınızı hatırlamanız önemlidir; çünkü sadece kendiniz hakkında kötü hissetmeniz için zaten karşınızdaki kişi tarafından manipüle ediliyorsunuz. Böylece manipülatöre gücünüzü ve haklarınızı teslim etme olasılığınız daha yüksek oluyor...

Böyle durumlarda kendinize şu soruları sorun:

• Bana gerçek bir saygı gösteriliyor mu?
• Bu kişinin benden beklentileri ve talepleri makul mü?
• Bu ilişkide alma-verme esas olarak tek taraflı mı, yoksa çift taraflı mı?
• Bu ilişkide kendimi iyi hissediyor muyum?

Bu sorulara verdiğiniz cevaplar, ilişkideki “sorunun” sizde mi yoksa karşı tarafta mı olduğuna dair size önemli ipuçları verir.

Manipülatif Bir Patronla Nasıl Başa Çıkabilirsiniz?  

4. İş Hayatındaki Manipülatif İnsanlarla Baş Etme 

• Peki ya karşınızdaki kişi işveriniz ise ne yapmalısınız? 

Manipülatif bir patronla başa çıkmak size kaygan zeminde yürümek gibi hissettirebilir.

Manipülatif bir patron, güçlü yönlerinizi tamamen görmezden gelirken, iyi olmadığınıza odaklanacaktır. Bu durum genellikle zam istediğinizde veya etrafınızdaki insanların güçlü yönlerinizi fark ettiğinde gerçekleşir.

Hatta size kimi zaman üstü kapalı tehditler savurabilir ve sürekli olarak sizi işten atabileceğini hissettiren imalarda bulunabilir. Bazıları, özgüveninizi zayıflatmak için size diğer çalışanlarının önünde bağırma noktasına bile gelebilir.

Bu tür patronlar zayıflıklarınızı öne çıkararak aslında sizin büyümenizi istemezler. 

Ekibiniz üç aylık hedeflerine ulaşamadı mı? Bir müşteri projenin ilerleyişinden memnun değil miydi? Manipülatif bir patron her zaman suçu size atar ve bunu davranışlarınızı ve duygularınızı kontrol etmek için kullanır.

Elinizden gelenin en iyisini yapmanıza rağmen, yaptığınız iş için hiçbir övgü almadığınız hissine mi kapılıyorsunuz? Belki bir müşteriye yardım etmek için elinizden gelenin fazlasını yaptınız ve sizden beklenenden fazlasını yaptınız, ancak yöneticiniz bunu kabul etmiyor gibi mi görünüyor? Ya da bu tür patronlar, "Müşteriye yardım etseniz iyi olur; bunun için maaş alıyorsunuz!" gibi benzer şeyler söyleyebilirler.

Aslında hepimiz onları tanırız. Yardıma ihtiyaç duyduklarında veya size güvenmenizi sağlamaya çalıştıklarında son derece arkadaş canlısıdırlar; ancak uygun gördüklerinde hemen tanıyamayacağınız bir insana dönüşebilirler. Onların nasıl bir ruh halinde olduklarını asla bilemezsiniz. Bir dakika birlikte gülerken bir sonraki dakika size bağırıyor olabilirler. En kötü senaryoda, sizden bilgi toplayıp size karşı kullanabilmek için size yaklaşmaya çalışmaladırı. 

• Butür bir patronla nasıl başa çıkılır?

Bu patronla yapacağınız en iyi şey mesafenizi korumak ve ilişkinizi kesinlikle profesyonel düzeyde tutmaktır. Onların yanında fazla rahat olmayın ve hayatınızla ilgili kişisel ayrıntıları paylaşmayın. İlişkinizin yalnızca işinize dayalı olmasını sağlayın, böylece gereksiz bilgilerin iletildiği ve size karşı kullanılabileceği durumların önüne geçmiş olursunuz. 

Manipülatif bir patron, şirketteki hayatınızı bulantıcı hale getirebilir. Burada tek hatırlamanız gereken, aslında sorunun siz olmadığıdır. Yapabileceğiniz en iyi şey, işinizi iyi yaptığınızdan emin olmak ve kararlarınızın arkasında sağlam bir şekilde durmanızdır. 

Patronunuz size sık sık olayları veya konuşmaları yanlış hatırladığınızı söylüyorsa, sizi kandırıyor olabilir. Bu taktik, kendi hafızanızdan şüphe etmenize ve gerçekliğinizi sorgulamanıza neden olabilir. Bu, manipülatif bir patronun özgüveninizi baltalamak için yaygın kullandığı bir yöntemdir.Sizi yetersiz hissettirmeye veya övgüsünü hak etmediğinizi hissettirmeye çalıştığı manipülatif davranışın klasik bir örneğidir.

Patronunuz başarılarınızı küçümsüyorsa veya önemsiz olduklarını iddia ediyorsa, bu durum öz değer duygunuzu fazlasıyla etkiler. Kendinizi yetersiz hissetmenize neden olur. Unutmayın ki sıkı çalışmanızın takdir edilmesi, profesyonel gelişimin olmazsa olmazdır.

İşte, manipülatif yöneticilere karşı dikkat etmeniz kritik noktalar: 

• Etkileşimlerinizin ayrıntılı bir kaydını tutun

Patronunuzla hem dijital hem de yüz yüze tüm etkileşimlerinizin iyi bir kaydını tutmanız; durumu, söylenenleri ve bunların gerçekleştiği tarih ve saati ayrıntılı olarak belirtmeniz akıllıca olacaktır. Bu olayları doğrulayabilecek tanıkların notunu almak da hayati önem taşır.

• Başkalarından geri bildirim isteyin

Patronunuzundavranış biçimi akıl sağlığınızı sorgulamanıza neden oluyorsa, güvendiğiniz meslektaşlarınız ve iş danışmanlarınızla bu durumu konuşmanız dengeli bir bakış açısı kazanmanıza yardımcı olabilir. Başkalarının da bu davranışı deneyimlemiş veya tanık olmuş olma olasılığı yüksektir, bu nedenle onlardan fikir almanız size kendinizi iyi hissettirecektir. 

• Sınırlarınızı koruyun

Sınırlarınızı korumak, ruh sağlığınızı korumanıza yardımcı olacaktır. Örneğin, önceden belirlenmiş çalışma saatlerinize sadık kalın ve rolünüz altındaki görev ve sorumlulukları devam ettirin. Yöneticiniz sizi fazla mesai yapmaya veya maaş derecenizin üzerindeki görevlerle sizi meşgul etmeye çalışırsa, bunu onlara hatırlatın ve profesyonel sınırlarınızı koruyun. 

İşyerinde manipülasyon farklı şekillerde ve biçimlerde olabilir. Yine de, ele alınmadığı takdirde etkileri stresli olabilir. Yöneticinizin bu davranışlarından habersiz olması veya bunları kasıtlı olarak yapması fark etmeksizin, insanların kariyerlerini ve işletmenin genel performansını ciddi şekilde baltalayabilir.

Manipülasyon olaylarını kayıt altına almak, şeffaf olmak ve daha ciddi sorunları üst yönetime iletmek, bir çalışan olarak öne çıkmanıza ve genel olarak daha mutlu, daha dengeli bir insan olmanıza yardımcı olacaktır. 

Sorular Sorarak Odak Noktanızı Doğru  Belirleyin 

Kaçınılmaz olarak, psikolojik manipülatörler sizden isteklerde (veya taleplerde) bulunacaktır. Bu "teklifler" genellikle onların ihtiyaçlarını karşılamak için elinizden geleni yapmanıza neden olur.

Mantıksız bir talep duyduğunuzda, manipülatörün planının adaletsizliğini fark etmesini sağlayacak birkaç soru sormanız yararlı olabilir.

Örneğin: 

• "Bu size mantıklı geliyor mu?"
• "Benden istediğin şey adil görünüyor mu?"
• "Bu konuda benim söz hakkım var mı?"
• "Bana soruyor musun, yoksa söylüyor musun?"
• "Peki, bundan benim kazancım ne olacak?"
• "Gerçekten [haksız talebi yeniden belirtmemi] mi bekliyorsunuz?"

Bu tür sorular sorduğunuzda, karşı tarafa bir ayna tutarsınız, böylece manipülatör kendi oyununu fark ettiğinizi anlayabilir. Manipülatör bir miktar öz farkındalığa sahipse, muhtemelen talebi geri çekecek veya geri adım atacaktır. 

Öte yandan, gerçekten patolojik manipülatörler (örneğin bir narsisist ) sorularınızı reddedecek ve kendi istediklerini elde etmekte ısrar edeceklerdir.

Kendi Gücünüzü Korumak ve Manipülasyonu Durdurmak İçin İpuçları 

• Zamanı Avantajınıza Kullanın

Mantıksız taleplere ek olarak, manipülatör genellikle sizden hemen bir cevap bekler. Böylece sizin üzerinizdeki baskıyı ve kontrolü en üst düzeye çıkarır. Bu tür anlarda, manipülatörün talebine hemen yanıt vermek yerine, zamanı kendi lehinize kullanmayı ve onun anlık etkisinden uzaklaşın. Sadece şunu söyleyerek durum üzerinde liderlik yapabilirsiniz: "Düşüneceğim."

• Zorbalarla Güvenli Şekilde Yüzleşin

Psikolojik manipülatör, bir başka kişiyi korkuttuğunda veya ona zarar verdiğinde aynı zamanda zorbaya dönüşebilir. 

Zorbalar hakkında akılda tutulması gereken en önemli şey, daha zayıf olarak algıladıkları kişileri seçtikleridir. Kendinizi pasif ve itaatkar konumda tuturak kendinizi hedef haline getirdiğinizi unutmayın. Ancak birçok zorba aynı zamanda içten içe bir korkaktır. Karşısındaki kişi haklarını savunmaya başladığında, zorba genellikle geri adım atar.

Empatik bir not olarak, çalışmalar birçok zorbanın kendisinin de şiddet kurbanı olduğunu gösteriyor. Bu, zorbalık davranışını hiçbir şekilde mazur göstermez, ancak zorbayı daha dengeli bir ışıkta değerlendirmenize yardımcı olabilir.

Bu tür manipülatif insanlara karşı dik durmanız önemlidir ve bunu tek başınıza yapmak zorunda olmadığınızı bilmelisiniz. Bu nedenle fiziksel, sözlü veya duygusal taciz durumlarında hukuki haklarınızı savunun ve gerektiğinde kolluk kuvvetlerinden destek alın.