Hedefleriniz İçin Beyninizi Doğru Yönlendirin
hepimizaileyiz.com.tr Yayın : 07.10.2013
Her şey düşüncede başladığı için yaşamımız da ürettiğimiz düşünceler tarafından şekillenir. Öyleyse neden onu olumlu ve güzel şeylerin yaşandığı bir yaşam haline getirmiyoruz? Bunu ancak düşüncemize yön vererek geliştirebiliriz.
Bedenimiz, Zihnimizin Hizmetçisidir
Düşüncelerimize yön verebilmek için onun çalışma biçimini anlamamız gerekir. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, her düşünce tüm hücrelerimiz tarafından hissedilir ve tepki verilir.
Bedenimizi zihnimiz yönlendirir. Bedenimiz hoş olmayan düşüncelere kötü tepki, hoş olan düşüncelere iyi tepki vermektedir. Normal insanlarda beyin dalgaları bilinç dışı devreye girer.
Hedeflerimiz doğrultusunda herhangi bir şey yapabilme yeteneğimiz, sinir sistemimizi doğru yönlendirmemize bağlıdır. Tanımladığımız hedeflerin, arzuladığımız sonuçlara ulaşabilmemiz için ihtiyaç duyacağımız davranışları üretmek yönünde, sinir sistemimizi uyarıcı bir niteliği vardır. Yani, bir hedef tasarımı yaparken, aslında beynimizi programlıyoruz. Bu program, zihinsel, stratejik bir sürecin başlamasına neden olur. Stratejilerin işlevselliğini test etmede kullanılan TOTE-modeli, bu karmaşık sürecin basitleştirilmiş akış şemasını aşağıdaki gibi görselleştirir.
1. Hedefin Olumlu Tanımlanması:
Hedefinizi tanımlarken dikkat etmeniz gereken ilk koşul, istenilen sonucun olumlu bir biçimde formüle edilmesidir. Hedeflerinizi tanımlarken olumsuz bir tanımlamadan yola çıkmak, sorunlara odaklanmanıza neden olup, asıl hedeflerin yolunda ilerlemenizi zorlaştıracaktır. “Pembe benekli bir fili aklına getirme!” dediğimde, zihninizde pembe benekli bir fil canlandırmamanız insanüstü bir çaba gerektirir.
Zihnimiz olumsuzu canlandıramaz. Önce ona odaklanır ve daha sonra silmeye çalışır. Veya Paris’e gitmek için seyahate çıkmak istemiyorsanız, bunun size önümüzdeki tatil için plan yapmada faydası olmayacaktır. Beynimizin bu çalışma prensibini göz önünde bulundurarak başarılı sonuçlar üretebilmemiz için, olumlu girdilere ihtiyacımız vardır. Ne istediğiniz üzerinde düşünmek, soruna değil, hedefe odaklanmanı sağlayarak sizi sonuca yöneltecektir.
2. Hedeflerin Denetim Altında Olması:
İkinci koşul, tanımladığınız hedefinizin sizin denetiminiz altında olmasıdır. Hedeflerinize ulaşabilmeniz tamamen başka insanların inisiyatifi altındaysa, hedefiniz kendi denetim alanınızın dışında yer alıyor demektir. “Çocuklarımın başarılı olmasını istiyorum” veya “Eşimin beni daha çok sevmesini istiyorum” ve benzeri tanımlamalar, doğrudan kendi denetimimiz altında değildir. Başka birini, istemekle değiştiremezsiniz.
Değiştirebileceğimiz tek kişi kendimiz olduğuna göre, hedeflerimizde sorumluluk üstlenmemiz gerekir. Örneğin, “Çocuklarımın okulda başarılı olmasını istiyorum” (öz-denetimsiz hedef), yerine: ”Çocuklarıma her akşam ödevlerini yaparken yarım saat destek olacağım” (öz-denetimli hedef). Hedeflerinizi tanımlarken kendinize şu soruyu sorabilirsiniz: Hedefime ulaşabilmem için kendi denetimim altında neler yapabilirim? Sorunun yanıtı, kendi denetiminizde sonuçlar üretebilmeniz için somut adımlar atabilmenizi sağlayacaktır.
3. Hedefin Somutlaştırması ve Başarı Kanıtı:
Üçüncü koşul, hedeflerin mümkün olduğunca somut ve detaylı tanımlanmasıdır. Mutlu, başarılı veya zengin olmak istiyorum, somut tanımlamalar değildir. Bu ve benzeri genellemeleri, hedefinizi tanımlarken kullanmamaya özen gösterin. Çünkü belirgin ölçüleri, boyutları veya oranları yoktur ve bizi bir sonuca ulaştırmazlar.
“Kiminle mutlu olmak istiyorum? Nasıl zengin olmak istiyorum? Hangi alanda nasıl başarılı olmak istiyorum?” gibi sorulara vereceğiniz cevaplar ile hedefinizi somutlaştırarak bir ilerleme kaydedebilirsiniz. Hedefinizi somutlaştırdıktan sonra kendinize şu soruları sorun: “Hedefime ulaştığımı tam olarak nasıl bileceğim? Ne yapıyor, ne işitiyor veya ne hissediyor olacağım?”. Bu sorulara vereceğiniz cevaplar sizin başarı kanıtınız olacak. Hedefleriniz yolunda davranış sergilerken, elde edeceğiniz bütün sonuçlar, zihin tarafından sürekli olarak başarı kanıtıyla karşılaştırılarak, yolun neresinde olduğumuz konusunda bize geri bildirim sunacaktır. Bu şekilde hatalarımızdan ders alırız ve davranışlarımızı yeniden düzenleyebiliriz.
4. Hedefin Uygun Büyüklükte Olması:
Hedefinizin çok küçük olması durumunda, harekete geçebilmeniz için gerekli olan motivasyonu bulamayabilirsiniz. Bu durumda kendinize, “Bu hedefime ulaşmam bana ne kazandıracak?” sorusunu sorarak bir üst çıkarım elde edeceksiniz.
Gerekirse sorunuzu bu üst çıkarım için de tekrarlayın. Elde edeceğiniz üst-üst çıkarımın sağlayacağı motivasyon, harekete geçmenizi kolaylaştıracaktır.
• Hedef: “Çalışma masamı toparlamak istiyorum.”
(Motivasyon=Düşük)
Soru: “Toplanmış bir çalışma masası bana ne sağlayacak?”
• Üst çıkarım: “Düzenli-stressiz bir çalışma ortamı”
(Motivasyon=Orta)
Soru: “Stressiz bir çalışma ortamı bana ne sağlayacak?”
• Üst-üst çıkarım: “İşimde daha çok başarı, kalite”
(Motivasyon=Yüksek)
Veya uzun vadede gerçekleşecek olan çok büyük bir hedefiniz varsa, hedefinizin uzaklığı veya büyüklüğü, ümitsizlik ve korku duygularının etkisiyle, motivasyon kaybına neden olabilir. Bunun için, onu küçük bölümlere ayırarak, ulaşılabilmesi daha kolay ara hedefler haline dönüştürebilirsiniz.
5. Hedefin Ekolojik Olması:
Hedefiniz yolunda elde edeceğiniz bütün sonuçları, bir göle (yaşamınıza) atılan çakıl taşları gibi düşünebilirsiniz. Taş, suya değdiği yerin merkezinden dışa doğru halkalar halinde değişim dalgaları oluşturacaktır. Aynı şekilde yaşamınızda yapacağınız her türlü değişiklik, sizi oluşturan ve sizin de bir parçası olduğunuz sistemleri aşama aşama etkisi altına alacaktır. Bunun için hedeflerimizin yaşamımızın diğer alanlarıyla da ekolojik bir uyum içerisinde olmasına özen göstermemiz gerekiyor.
Örneğin, gündüz işinin dışında bir de geceleri çalışmaya başlamanızın size sağlayacağı artı kazancın yanında bu değişim, ruhsal ve bedensel sağlığınız üzerinde olumsuz etkileri de beraberinde getirecektir. Elde edeceğiniz olası olumsuz etkileri değerlendirip bunlara değip değmeyeceğini sorgulayın. Değiyorsa olumsuz etkileri en aza indirgemek için hedefleriniz üzerinde gereken değişiklikleri yapın.
Hedefinizin ekolojik sınamasını şu sorularla yapabilirsiniz:
“Hedefime ulaşmam başka kimleri veya neleri etkileyecek?”,
“Hedefime şimdi ulaşmış olsaydım, bu, yaşamımda başka ne tür değişiklikleri beraberinde getirirdi?”
DETAYLI HEDEF ÇALIŞMA UYGULAMASI
1- Tam olarak ne istiyorsunuz? (Olumlu ifadeler kullanın).
2- Kendi kendinize başlatmak mümkün mü ve sadece sizin için mi?
3- Şu an neredesiniz? (Mevcut durumu belirtin.)
4- Ulaştığınız zaman ne görecek, ne duyacak ve ne hissedeceksiniz? (Sanki şimdi oluyormuş gibi, hedefi çekici bir hale getirin ve geleceğe yerleştirin. Geleceğe yönelik resmi mutlaka yerleştirin ve dışarıdan gözlemleyin).
5- Hedefe ulaştığınızı nasıl anlarsınız? (Kanıt prosedürü belirtin.)
6- Bu hedef size ne sağlayacak? (Tutarlılıkla istenir bir hedef mi ve motivasyonunuz ne durumda).
7- Nerede, ne zaman, nasıl ve kiminle istiyorsunuz? (Düzgün bir biçimde bağlamlaştırın.)
8- Hangi kaynaklar gerekli? (Şimdi elinizde neler var ve hedefe ulaşmak için nelere ihtiyacınız var. Hiç buna sahip oldunuz mu, hiç bunu yaptınız mı? Sahip olan birini tanıyor musunuz? Sahipmiş gibi davranabilir misiniz?)
9- Ekolojik mi?
*Bunu neden istiyorsunuz?
*Hedefe ulaştığınız zaman ne kazanacak veya kaybedeceksiniz?
*Ulaştığınız zaman ne olacak?
*Ulaştığınız zaman ne olmayacak?
*Ulaşamadığınız zaman ne olacak?
*Ulaşamadığınız zaman ne olmayacak?
Hedefleriniz yukarıdaki kriterler ile uyum içerisindeyse, artık ne istediğini bilen, olumlu, ulaşılabilir, uygun büyüklükte ve yaşamınızın diğer alanlarıyla uyumlu çekici bir hedefiniz var demektir. Ne istediğinize karar verin, çünkü değişim kararla başlar.
Bazen yaşamda üzerinize ezici tesirler düşer. Bu zorlukların altında kalmamak için gayret ederseniz, zorluklar yukarıya çıkmanıza basamak olabilirler.
Şimdi sıra sizde! En uzak seyahatler bile ilk adımı atmakla başlar…
Kişisel Gelişim Uzmanı Kunter Kurt
