Bipolar Bozuklukta Hastalar ve Hasta Yakınları Nelere Dikkat Etmeli?
hepimizaileyiz.com.tr Yayın : 29.03.2022 - Güncelleme : 08.07.2022
Bipolar bozuklukta (manik depresyon) hastalar ve hasta yakınları nelere dikkat etmeli? Bipolar hasta ne yaşar? Kendini nasıl hisseder? Bipolar hasta yakınları nasıl destek olmalı? Bipolar hastalığın teşhis ve tedavisi nasıl olur? Aile, hasta ve doktor iş birliğinin önemine işaret eden uzmanlar, bu iş birliğindeki aksamanın tedaviyi, hastanın iyilik halini ve yaşam kalitesini çok ciddi anlamda etkileyebileceğine dikkat çekiyor.
Psikiyatri Uzmanı Dr. Firdevs Seyfe Şen, yaptığı açıklamada bipolar hastalarının ve hasta yakınlarının merak ettiği sorulara ışık tuttu.
İÇİNDEKİLER: Bipolar Bozuklukta (Manik Depresyon) Hastalar ve Hasta Yakınları Nelere Dikkat Etmeli?
- Bipolar Bozukluk (Manik Depresyon) Nedir?
- Bipolar Bozukluk Neden Ortaya Çıkar?
- Bipolar Krizi Nasıl Olur?
- Bipolar Bozukluğun Belirtileri Nelerdir?
- Bipolar Bozukluk Kaç Yaşında Görülür?
- Bipolar Başlangıcı Nasıl Anlaşılır?
- Bipolar Hastalar Tedavi Reddeder mi?
- Bipolar Hasta Ne Yaşar? Nasıl Hisseder?
- Bipolar Bozukluk Önlenebilir mi?
- Bipolar Hastaları Nelere Dikkat Etmeli?
- Aileler Nelere Dikkat Etmeli?
- Bipolar Bozukluk Nasıl Teşhis Edilir?
- Bipolar Bozukluk Tedavisi
1.Bipolar Bozukluk (Manik Depresyon) Nedir? Bipolar Bozukluk Ne Demek?
Bipolar bozuluğun kısaca tanımı: Duygusal ve davranışsal iniş çıkışlarla devam eden bir rahatsızlık olan bipolar bozukluk, manik ve depresif olmak üzere iki uçlu bozukluğun yaşandığı bir hastalıktır.
Eskiden manik depresyon olarak adlandırılan bipolar bozukluk, duygusal yükselmeler (mani veya hipomani) ve düşükler (depresyon) içeren aşırı ruh hali değişimlerine neden olan bir zihinsel sağlık durumudur.
2. Bipolar Bozukluk Neden Ortaya Çıkar?
Bipolar Bozukluğun Sebebi Genetik Olabilir
Bipolar bozuklukların neden ortaya çıktığı kesin olarak bilinmemektedir, ancak risk faktörlerini şöyle sıralayabiliriz:
• Aile öyküsü (genetik)
• Aşırı stres
• Çocukluk travması
Bipolar bozukluk oldukça kalıtsaldır ve aile öyküsü güçlü bir risk faktörüdür.
Bipolar Bozukluk Tedaviyle Geçer mi?
Taşkınlık (mani) ya da çökkünlük (depresyon) dönemleriyle belirli duygusal ve davranışsal iniş çıkışlarla giden, ara dönemlerde kişilerin olağan hallerine döndükleri, yineleyici özellikte ve yaşam boyu süren bir psikiyatrik rahatsızlıktır.
3. Bipolar Bozukluk Nasıl Anlaşılır? Bipolar Krizi Ne Sıklıkta Olur?
Depresyona girdiğinizde, kendinizi üzgün veya umutsuz hissedebilir; çoğu aktiviteye olan ilginizi veya zevkinizi kaybedebilirsiniz. Ruh haliniz mani veya hipomaniye geçtiğinde (maniden daha az aşırı), öforik, enerji dolu veya alışılmadık derecede sinirli hissedebilirsiniz. Bu ruh hali değişimleri uykuyu, enerjiyi, aktiviteyi, yargıyı, davranışı ve net düşünme yeteneğini etkileyebilir.
Ruh hali değişimleri nadiren veya yılda birkaç kez meydana gelebilir. Çoğu insan, bölümler arasında bazı duygusal semptomlar yaşarken, bazıları hiç yaşamayabilir.
4.Bipolar Bozukluğun Belirtileri Nelerdir?
Bipolar ve ilgili bozuklukların birkaç türü vardır. Mani veya hipomani ve depresyon içerebilirler. Semptomlar, ruh hali ve davranışta öngörülemeyen değişikliklere neden olabilir ve bu da yaşamda önemli sıkıntı ve zorluklara neden olabilir.
• Bipolar I Bozukluğunun Belirtileri: Öncesinde veya sonrasında hipomanik veya majör depresif epizodların olabileceği en az bir manik epizodunuz oldu. Bazı durumlarda mani gerçeklikten kopmayı (psikoz) tetikleyebilir.
• Bipolar II Bozukluğu Belirtileri: En az bir majör depresif dönem ve en az bir hipomanik dönem geçirdiniz; ancak hiç manik dönem geçirmediniz.
• Siklotimik Bozukluğun Belirtileri: En az iki yıl – veya çocuklarda ve gençlerde bir yıl – birçok hipomani semptom periyodu ve depresif semptom periyodu yaşanır. (ancak majör depresyondan daha az şiddetli).
• Bipolar Bozuluğun Diğer Çeşitleri: Bunlar, örneğin, belirli ilaçlar veya alkolün neden olduğu veya Cushing hastalığı, multipl skleroz veya felç gibi tıbbi bir duruma bağlı olarak ortaya çıkan bipolar ve ilgili bozukluklarını içerir.
Bipolar Bozuklukta Hasta Ne Yaşar? Nasıl Hisseder? Bipolar Bozukluğu Olan İnsanlar Nasıl Davranır?
Bipolar II bozukluk, bipolar I bozukluğun daha hafif bir formu değil, ayrı bir tanıdır. Bipolar I bozukluğunun manik dönemleri şiddetli ve tehlikeli olabilirken, bipolar II bozukluğu olan kişiler daha uzun süre depresyonda kalabilir ve bu da önemli düzeyde bozulmaya neden olabilir.
Mani ve Hipomani Ne Demek? Hayattan Kopuk Ruh Hali Bipoları Çağrıştırıyor…
Mani ve hipomani iki farklı epizod türüdür, ancak aynı semptomlara sahiptirler. Mani, hipomaniden daha şiddetlidir ve işte, okulda ve sosyal aktivitelerde daha belirgin sorunlara ve ayrıca ilişki güçlüklerine neden olur. Mani ayrıca gerçeklikten kopmayı (psikoz) tetikleyebilir ve hastaneye yatmayı gerektirebilir.
Hem manik hem de hipomanik dönem bu semptomlardan üç veya daha fazlasını içerir:
• Anormal derecede iyimser, gergin veya sinirli.
• Artan aktivite, enerji veya ajitasyon
• Abartılı refah ve özgüven duygusu (öfori)
• Uyku ihtiyacının azalması
• Olağandışı konuşkanlık
• Rekabetçi tavırlar
• Dikkat dağınıklığı
• Yetersiz karar verme - örneğin, çılgın şeyler satın almaya devam etmek, cinsel riskler almak veya saçma yatırımlar yapmak…
Bipolar Bozukluk Olup Olmadığı Nasıl Anlaşılır?
Bipolar I ve bipolar II bozukluklarının belirti ve semptomları; endişeli sıkıntı, melankoli, psikoz veya diğerleri gibi diğer özellikleri içerebilir. Semptomların zamanlaması, karışık veya hızlı döngü gibi tanı etiketlerini içerebilir. Ayrıca hamilelik sırasında veya mevsimlere göre değişebilen bipolar semptomlar olabilir.
Bipolar Hastalığın Başlangıcı Nasıl Anlaşılır?
Depresif dönemde hastalık; çökkün, üzgün, ümitsiz, huzursuz hissetmek, belirgin enerji eksikliği, yorgunluk, konsantrasyon kaybı ve unutkanlık, günlük faaliyetlere ilgi kaybı, aileden ve çevreden uzaklaşma, hiçbir şeyden zevk alamama, değersizlik duygusu, suçluluk ve umutsuzluk, kötümserlik, kendinden kuşku duyma, halüsinasyonlar, mantıksız düşünceler, uyumakta zorluk veya aşırı uyuma, intihar düşünceleri ile kendisini ortaya koyar.
5.Bipolar Bozukluk Kaç Yaşında Görülür?
Bipolar bozukluk her yaşta ortaya çıkabilmesine rağmen, tipik olarak genç yaşlarda veya 20'li yaşların başında teşhis edilir. Belirtiler kişiden kişiye değişebilir ve belirtiler zamanla değişebilir.
6. Bipolar Başlangıcı Nasıl Anlaşılır? Bipolar Bozukluk Olup Olmadığı Nasıl Anlaşılır?
Bipolar bozukluğun belirtilerini çocuklarda ve gençlerde tanımlamak zor olabilir. Bunların normal iniş çıkışlar mı, stres veya travmanın sonuçları mı, yoksa bipolar bozukluk dışında bir akıl sağlığı sorununun belirtileri mi olduğunu söylemek genellikle zordur.
Çocuklarda Bipolar Bozukluk Görülür mü?
Çocuklar ve gençler, belirgin majör depresif veya manik veya hipomanik dönemlere sahip olabilir, ancak kalıp, bipolar bozukluğu olan yetişkinlerden farklı olabilir. Ve ruh halleri ataklar sırasında hızla değişebilir. Bazı çocukların dönemler arasında duygudurum belirtileri olmadan dönemleri olabilir.
Çocuklarda ve gençlerde bipolar bozukluğun en belirgin belirtileri, normal ruh hali değişimlerinden farklı olan şiddetli ruh hali değişimlerini içerebilir.
Bipolar bozukluğu olan çocukların ve gençlerin teşhisi, yetişkinler için kullanılan kriterlerin aynısını içermesine rağmen, çocuklarda ve gençlerdeki semptomların genellikle farklı kalıpları vardır ve tanı kategorilerine tam olarak uymayabilir.
Ayrıca, bipolar bozukluğu olan çocuklara sıklıkla dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) veya davranış sorunları gibi tanıyı daha karmaşık hale getirebilecek diğer zihinsel sağlık durumları da teşhisi konur. Bipolar bozukluk konusunda deneyimli bir çocuk psikiyatristine sevk edilmesi önerilir.
7. Bipolar Hastaları Tedaviyi Reddeder mi?
Manik veya hipomanik dönemde hastalar yaratıcılıklarının arttığını, işlerinin harika gittiğini belirterek tedaviyi reddedebilirler. Bu dönemde aşırı derecede enerjik hissetmek, sürekli heyecanlı hissetmek, düşünce değişiminde hızlılık, iyimserlik, odaklanmakta sorunlar yaşamak, az uyumak, hızlı konuşmak, cinsel istekte artış ya da uygunsuz cinsel davranışlar, aşırı neşeli olmanın tam aksine çok hızlı sinirlenebilme, huzursuzluk, kavgacılık, iştah problemleri, dikkatsizlik, bu belirtilere bağlı alkol ve uyuşturucu kullanma durumu ile kendisini ortaya koyar.
Bipolar Hastaları Nelere Dikkat Etmeli? Bipolar Hastalar Ne Hissettirir?
Bipolar bozukluğun tanı ve tedavisi olan, coğrafya, ırk ya da cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm dünyada benzer oranlarda ortaya çıkan bir hastalık günümüzde. Bipolar bozuklukta aile, hasta ve doktor iş birliği önemli!
Dünyada en önemli toplum sağlığı sorunları sıralamasında altıncı sırada yer alan ve yaşam boyu devam eden bir psikiyatrik rahatsızlık olan bipolar bozukluk, bireyin yaşam kalitesini etkiliyor. Dünya genelinde yaklaşık 60 milyon kişinin bipolar bozukluktan etkilendiği tahmin ediliyor.
Bipolar Hastaları Nelere Dikkat Etmeli?
Bipolar bozukluğun dünya üzerindeki yaygınlığının yüzde 1 ile yüzde 2 arasında olduğu ve yüzde 5’e kadar çıkabildiği öngörülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, en önemli toplum sağlığı sorunları sıralamasında altıncı sıradadır. Çünkü hızla tedavi edilmezse potansiyel olarak pek çok kayba yol açabilecek bir hastalıktır.
Bipolar Bozukluğu Olan İnsana Nasıl Davranılmalı?
Bipolar hastası ile yaşamanın hastalığı yaşamak kadar zor ve stresli. Hatta bazı durumlarda özellikle hastalığın aktif dönemlerinde hastayı ve hastalık nedeni ile yaptıklarını kontrol etmek gerekliliği için hasta yakını olmak daha da zordur.
Aileler Daha Güçlü Olmak Zorunda
Uçak yolculuğu sırasında oksijen maskesi anonslarını hatırlayın: ‘Küçük çocuğu olan anneler için, önce kendi maskenizi takın sonra bebeğinizin maskesini takın.’ Hasta yakınlarının kendi ilgi alanları ve hobilerine zaman ayırması, çeşitli destek gruplarına üye olması ve destek almaları önemlidir. Kendilerini ayakta ve güçlü tutamazlarsa hastaya destek olmak çok zorlaşabilir.
Bipolar Bozukluk Tedavisinde Aile, Hasta, Doktor İş Birliği Önemli
Aile-hasta-doktor iş birliği, bipolar bozuklukta olmazsa olmaz bir üçlüdür. Bunlardan birinde aksama olması, tedaviyi, hastanın iyilik halini ve yaşam kalitesini çok ciddi anlamda aksatabilir. Ailenin hastalık dönemlerini ve dönemlere ait bulguları çok iyi tanıması ve değişiklik halinde tedavi ekibi ile iş birliğine geçmesi gerekir.
Bipolar İnsanlara Destek Olmak
Bipolar bozukluğu olan birine yardım etmek zor olabilir. Kişinin ruh hali tahmin edilemez olduğundan olaylara nasıl tepki vereceğini veya onunla kimi zaman nasıl başa çıkacağınızı bilmek zor olabilir. Ancak çaba gösterirseniz, arkadaşınızın veya sevdiğiniz birinin hayatında çok büyük bir fark yaratabilirsiniz.
Size güvenebileceklerini bilmek, tedavi planlarına bağlı kalmalarına ve daha olumlu kalmalarına yardımcı olabilir. Bipolar bozukluğu olan bir arkadaşınıza veya sevdiğiniz kişiye hayatın iniş çıkışlarıyla baş etmesine yardım ettiğinizi bilmek de size kendinizi iyi hissettirebilir.
Bipolar Bozuklukta Majör Depresif Dönemde Hasta Ne Yaşar?
Majör bir depresif dönem; iş, okul, sosyal aktiviteler veya ilişkiler gibi günlük aktivitelerde gözle görülür zorluklara neden olacak kadar şiddetli semptomları içerir.
8.Bipolar Hasta Ne Yaşar? Nasıl Hisseder? Bipolar Bozukluğu Olan İnsanlar Nasıl Davranır?
- Üzgün, boş, umutsuz veya ağlamaklı hissetme gibi depresif ruh hali (çocuklarda ve gençlerde, depresif ruh hali sinirlilik olarak görünebilir)
- Belirgin ilgi kaybı veya tüm aktivitelerden veya hemen hemen tüm aktivitelerden zevk alamama
- Diyet yapmadığında önemli kilo kaybı, kilo alımı veya iştahta azalma veya artış (çocuklarda beklendiği gibi kilo alamamak depresyon belirtisi olabilir)
- Ya uykusuzluk ya da çok uyumak
- Ya huzursuzluk ya da yavaş davranış
- Yorgunluk veya enerji kaybı
- Değersizlik veya aşırı veya uygunsuz suçluluk duygusu
- Düşünme veya konsantre olma yeteneğinde azalma veya kararsızlık
- İntiharı düşünmek, planlamak veya intihara teşebbüs etmek
9. Bipolar Bozukluk Önlenebilir mi?
Bipolar bozukluğu önlemenin kesin bir yolu yoktur. Bununla birlikte, bir akıl sağlığı bozukluğunun en erken belirtisinde tedavi görmek, bipolar bozukluğun veya diğer akıl sağlığı koşullarının kötüleşmesini önlemeye yardımcı olabilir.
Bipolar bozukluk teşhisi konduysa, bazı stratejiler küçük semptomların tam mani veya depresyon atakları haline gelmesini önlemeye yardımcı olabilir:
10. Bipolar Hastaları Nelere Dikkat Etmeli? Nelerden Kaçınmalı?
• Bipolar Hastasıysanız Uyarı İşaretlerine Dikkat Edin: Belirtileri erken ele almak, bölümlerin daha da kötüleşmesini önleyebilir. Bipolar dönemleriniz için bir kalıp ve onları neyin tetiklediğini belirlemiş olabilirsiniz. Bir depresyon veya mani dönemine girdiğinizi düşünüyorsanız doktorunuzu arayın. Aile üyelerini veya arkadaşlarınızı uyarı işaretlerini izlemeye dahil edin.
• Bipolar Hastasıysanız Uyuşturucu ve Alkolden Kaçının: Alkol veya eğlence amaçlı uyuşturucular kullanmak semptomlarınızı kötüleştirebilir ve geri gelme olasılığını artırabilir.
• Bipolar Hastasıysanız İlaçlarınızı Tam Olarak Belirtildiği Şekilde Alın: Tedaviyi durdurmak isteyebilirsiniz - ama yapmayın. İlacınızı durdurmak veya dozunuzu kendi başınıza azaltmak, geri çekilme etkilerine neden olabilir veya semptomlarınız kötüleşebilir veya geri dönebilir.
11. Bipolar Bozukluğu Olan İnsanlara Nasıl Davranılmalı? Aileler Nelere Dikkat Etmeli?
Anlayışlı olun. Hastaya her koşulda yanında ve destek olduğunuzu hissettirmek önemlidir. Hastalığın seyri ve tedavi konusunda cesaretlendirici olmalısınız.
Sabırlı olmaya çalışın, tedaviden mucizeler beklemeyin. Zamana ihtiyaç olduğunu ve çok uzun süre kontrol altında olması gerektiğini unutmamaya çalışın. Gerçekçi olmak ve beklentiyi çok yükseltmemek her zaman hastanın lehinedir.
Hastalık döneminde hastanın yaptıklarından hastayı sorumlu tutup eleştirmek, yargılamak hastaya ve tedaviye ciddi zararlar verebilir.
Aile içi çatışma ve stres faktörlerinin mümkün olduğunca azaltılması önemlidir. Açık ve gerçekçi bir şekilde iletişim kurmaya çalışın.
Atak dönemlerinde hiçbir davranışı ve söylenenleri kişisel algılamayın.
Unutmayın ki hastalık nedeni ile kendisinden hiç beklenmeyen davranışları sergileyebilirler. Tahammül sınırlarınızın çok zorlandığını hissediyorsanız araya mesafe koymaya çalışın. Kesinlikle tartışmaktan kaçının.
Bipolar Bozukluk Krizi Nasıl Olur? Bipolar Olan Kişiye Nasıl Destek Olunmalı?
Uykunun bozulması atak dönemlerini hızlandırabilir. Su sebeple bipolar teşhisi konulan yakınınızın uyku ve iştah konusunda dikkatli olun ve düzenli yemesi ve uyuması için onu teşvik edin.
Bilginin olmadığı yerde cehalet ve korku ortaya çıkar. Bilmediğiniz şeyleri yönetemezsiniz. Bipolar bozukluk krizini yönetmek için bilinçli olmak gerekiyor. Bipolar olan kişiye destek olabilmek için hastalık ve tedavi hakkında bilgi edinin. Tedavi ekibi ile sıkı bir iletişimde olun ve her konuyu mutlaka sorup öğrenmeye çalışın. Hastalık belirtileri konusunda her zaman alarm durumunda kalmaya çalışın.
12. Bipolar Bozukluk Nasıl Teşhis Edilir? “Acaba Bipolar mıyım?” Diye Düşündüğünüzde…
Bipolar bozukluğunuz olup olmadığını belirlemek için değerlendirmeniz şunları içerebilir:
Fiziksel Muayene ve Laboratuvar Testleri: Doktorunuz, belirtilerinize neden olabilecek herhangi bir tıbbi sorunu belirlemek için fizik muayene ve laboratuvar testleri yapabilir.
Psikiyatrik Değerlendirme: Doktorunuz düşünceleriniz, duygularınız ve davranış kalıplarınız hakkında sizinle konuşacak bir psikiyatriste yönlendirebilir. Ayrıca psikolojik bir öz değerlendirme veya anket doldurabilirsiniz. İzninizle, aile üyelerinden veya yakın arkadaşlarınızdan belirtileriniz hakkında bilgi vermeleri istenebilir.
Ruh Hali Grafiği: Ruh halinizin, uyku düzeninizin veya teşhise ve doğru tedaviyi bulmanıza yardımcı olabilecek diğer faktörlerin günlük kaydını tutmanız istenebilir.
13.Bipolar Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?
Bipolar bozukluk ömür boyu süren bir durum olmasına rağmen, bir tedavi planı izleyerek ruh hali değişimlerinizi ve diğer semptomlarınızı yönetebilirsiniz. Çoğu durumda, bipolar bozukluk ilaçlar ve psikolojik danışmanlık (psikoterapi) ile tedavi edilir.
