Hipoterminin Belirtileri ve Semptomları Neler? Hipotermi Geçirenlere Nasıl Müdahale Edilmeli?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 21.02.2023 - Güncelleme : 28.02.2023

Hipotermi, vücudunuz ısı üretebileceğinden daha hızlı ısı kaybettiğinde ve vücut sıcaklığınız 35 C'nin altına düştüğünde meydana gelir. Tedavi edilmediği takdirde hayatı tehdit edici olabilir.

Hipotermiye genellikle soğuk havaya maruz kalmak veya soğuk bir su kütlesine dalmak neden olur. Ayrıca 10 C'nin altındaki iç ortam sıcaklıklarına sürekli maruz kalmaktan da kaynaklanabilir. Ayrıca bitkin veya susuzsanız, risk altında olabilirsiniz.

Merkezi vücut ısısının 35 derecenin altına düşmesine ‘hipotermi’ denildiğini belirten İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Nuh Kaya, “Vücut ısısının 32-35 derece arasında olması hafif, 28-32 derece arasında olması orta ve 28 dereceden düşük olması derin hipotermi olarak tanımlanmaktadır "dedi. İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Nuh Kaya, hipotermi hakkında açıklamalarda bulundu.

1. Hipotermi Nedir?

Merkezi vücut ısısının 35 derecenin altına düşmesine hipotermi denilir. Vücut ısısının 32-35 derece arasında olması hafif, 28-32 derece arasında olması orta ve 28 dereceden düşük olması ise derin hipotermi olarak tanımlanmaktadır.

Kaza ya da afetler nedeniyle olumsuz iklim koşullarında uzun süre kalınması durumunda primer hipotermi (dağcılık, kayak, yüzme, kış aylarında meydana gelen deprem vb.) veya termoregülasyon mekanizmalarının bozulduğu durumlarda sekonder hipotermi (merkezi sinir sistemi hasarı, ilaçlar, endokrin hastalıklar, böbrek ve karaciğer yetmezlikleri vb.) oluşabilir.

2. Hipoterminin Belirtileri Neler?

Hipotermiye karşı vücudun çeşitli telafi mekanizmaları mevcuttur ancak bunların etkinlikleri sınırsız değildir. Hipotalamik regülasyon vücut sıcaklığı 34 derecenin altına düştüğünde bozulmaya başlar ve 29 derecede tamamen kaybolur.

Vazokonstruksiyon (damarlarda daralma) ile periferik (kalp dışındaki damarlar) dolaşımın azaltılması ortam ısısında oluşan 4 dereceye kadar değişikliklerin dengelenmesini sağlar.

Diğer dengeleme mekanizması titreme vücut sıcaklığı 37 derecenin altına düştüğünde başlar, vücut sıcaklığı 31 derecenin altına indiğinde kaybolur.

Titreme vücut ısı üretimini üç misli artırabilmekle birlikte vücut ısısının artırılması açısından etkinliği düşüktür. Çünkü titreme ile ısı üretimi artışı vücut yüzeylerine yakın bölgelerde oluşmaktadır ve bu nedenle üretilen ısının yaklaşık yüzde 75’i ortama verilmektedir.

Hipoterminin başlangıç döneminde titreme, kas aktivitesi ve kas sertleşmesi nedeniyle metabolizma hızında artış meydana gelebilir. Ancak daha sonra, hipotermi derinleştikçe metabolizma hızı düşer. Vücut ısısının 30 dereceye düşmesi oksijen tüketiminin yüzde 50, 20 dereceye düşmesi ise yüzde 80-90 azalmasına neden olur.

Ritim bozuklukları, bilinç değişikliği, yüzeysel soluma, sindirim sistemi fonksiyonlarında azalma, kan viskozitesinde artış, trombosit fonksiyon ve sayısında azalmaya bağlı yaygın damar içi pıhtılaşma meydana gelir. Bu dönemde kullanılan ilaçların etki süresi de uzayabilir ve toksik seviyeye çıkabilir.

Hipoterminin belirti ve semptomları genellikle yavaş gelişir ve genellikle şunlara rastlanır: 

• Titreme, ancak bu vücut ısısı düştükçe durabilir
• Geveleyerek konuşma veya mırıldanma
• Yavaş, sığ nefes alma
• Zayıf nabız
• Koordinasyon eksikliği
• Uyuşukluk veya halsizlik
• Karışıklık veya hafıza kaybı
• Bilinç kaybı
• Parlak kırmızı, soğuk cilt (bebeklerde)

3. Hipotermi Tehlikeli midir? 

Vücut ısısının 32 derece altına düştüğü durumlarda ise dengeleme (kompanzasyon) mekanizmaları tedricen devre dışı kaldıklarından vücut ısısı çevre sıcaklığına bağımlı hale gelmektedir. Bu durum ciddi hayati tehlike yaratmaktadır. Ancak hipoterminin fizyolojik etkileri vücut sıcaklığının düşüş miktarına, düşük olarak kaldığı süreye, düşüş hızına ve başka faktörlere bağlı olarak farklılıklar gösterir.

Acil tıbbi yardım isteyin!

Birinin hipotermi olduğundan şüpheleniyorsanız, hemen 112 acil ilk yardım numarasını arayın. Ardından hemen şu adımları uygulayın:

• Kişiyi soğuk bölgeden nazikçe uzaklaştırın. Kapalı bir ortama girmek mümkün değilse, kişiyi rüzgardan, özellikle boyun ve baş çevresinden koruyun. Kişiyi soğuk zeminden uzaklaştırın
• Islak giysileri nazikçe çıkarın. Islak şeyleri sıcak, kuru giysiler veya battaniyelerle değiştirin.
• Daha fazla ısıtma gerekirse, bunu kademeli olarak yapın. Örneğin, vücudun merkezine - boyun, göğüs ve kasık - sıcak, kuru kompresler uygulayın. Elektrikli battaniye kullanabilirsiniz. Sıcak su şişeleri veya kimyasal sıcak paket kullanıyorsanız, uygulamadan önce bunları bir havluya sarın.
• Kişiye sıcak, tatlı, alkolsüz içecekler verin.
• Kişi nefes alma, öksürme veya hareket etme gibi hiçbir yaşam belirtisi göstermiyorsa kalp masajını bilen uzman biri tarafından kalp masajına başlanmalıdır. 

Hipotermi Yaşayan Birine Nasıl Müdahale Edilmeli? 

4. Hipotermisi Olan Kişilere Uygulanacak İlk Yardım Önerileri 

• Islak Giysiler Çıkartılmalı: Hipotermisi olan bir bireye yardım ederken, hasta öncelikle soğuk ortamdan uzaklaştırılmalı, ıslak giysileri çıkartılmalı, kuru giysiler veya battaniyelerle örtülmelidir.
• Isı Battaniyesine Sarılmalı: Vücut ısı kayıplarının büyük bir kısmı radyasyon yoluyla olduğu için ek olarak alüminyum folyo ve alüminyumlu battaniyelerle de sarılmalıdır. Isı kayıplarının yüzde 50’den fazlası baş-boyun bölgesinden olduğu için bu bölgelerin sarılması, örtülmesi ihmal edilmemelidir.
• Maske ile oksijen uygulanmalı, alkol içermeyen ılık içecekler verilmelidir. 
• Hipotermi geçiren hastalara genellikle sıvı kaybı ve kan basıncı düşüklüğü de eşlik ettiği için damar yolundan derhal ısıtılmış serum (izotonik) başlanmalıdır. Ancak hipotermi sırasında artmış aritmi oluşturma potansiyelleri nedeniyle damar büzücü maddelerin kullanımından kaçınılmalıdır.

5. Hipotermisi Olan Kişilere İlaç Kullanımından Kaçınılmalı

Hipotermik hastalarda genellikle hiperglisemi (kan şekerinin yükselmesi) oluşmasına rağmen insülin kullanımından da kaçınılması gerekir. 

Hipotermi insüline karşı direnç oluşumuna neden olmaktadır. Bu ortamda insülin kullanıldığında kan glukoz düzeyinde önemli bir düşüş sağlanmazken biriken insülin vücut ısısının yükselmesi ile birlikte ciddi hipoglisemi (bireyin kan şekeri seviyesinin normal değerlerinden daha düşük olması durumu) oluşturabilmektedir.

Aynı problem uygulanacak tüm ilaçlar için geçerli olduğundan hipotermik dönemde ilaç kullanımından mümkün olduğunca kaçınılmalı ve uygulanması gereken ilaçlar mümkün olan en düşük dozlarda uygulanmalıdır.

Bunlara Dikkat!

• Kişiyi sıcak banyo gibi çok hızlı bir şekilde ısıtmaya çalışmayın. 
• Hastanın kollarını ve bacaklarını ısıtmaya çalışmayın. Bu durumdaki birinin uzuvlarını ısıtmak veya masaj yapmak kalbi ve akciğerleri zorlayabilir.
• Kişiye alkol veya sigara vermeyin. Alkol yeniden ısıtma sürecini engeller ve tütün ürünleri yeniden ısıtma için gerekli olan dolaşımı engeller.