Çocuğunuzun Saldırganlığını Nasıl Önleyebilirsiniz?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 30.12.2011 - Güncelleme : 30.03.2024

Yeni yürümeye başlayan veya okul öncesi çağındaki bir çocuk, öfkesini barışçıl bir şekilde ifade etme konusunda özdenetimini sağlayamayabilir. Bu sebeple, o yaşlarda doğal olarak çevresine karşı saldırgan davranışlarda bulunabilir, uğradığı hayal kırıklığı içinde arkadaşına vurabilir veya abartıp arkadaşını ısırabilir...

Uzmanlar saldırganlığı, çocuğun karşılanmayan sevgi, güven, paylaşma, şefkat gibi ihtiyaçların olması gerektiğinden farklı olarak dışa yansımasının bir sonucu olabileceğini söylüyor. Sürekli çevresine kötü davranan, vuran, kıran çocuklara karşı neler yapılmalı? Anne baba olarak bunu nasıl önleyebilirsiniz? Agresif davranan çocuğa nasıl yaklaşılmalı? 

Küçük çocukların öfke nöbetleri normaldir ancak bazen biz yetişkilerin yardımına ihtiyaç duyabilirler. “Saldırganlık davranışının sebeplerine bakıldığında önemli bir bölümünün anne baba tutumlarından kaynaklandığı görülmektedir” diyen uzmanlardan anne babalara önemli tavsiyeler.

 Küçük çocuklarda saldırgan davranışları önlemenin yollarını uzmanlara sorduk. 

Küçük Çocukların Saldırgan Davranışlarıyla Nasıl Başa Çıkılır?

1. Çocuk Ne Zaman Saldırgan Davranışlarda Bulunmaya Başlar? 

Bebek ihtiyaçları karşılanmadığı zaman öfkelenme, ağlama, elini kolunu, ayağını amaçsız sağa sola vurma tepkileri gösterir. 1-4 yaşları arasındaki erken çocukluk döneminde, eşyaları fırlatıp atma, birilerine vurma, ısırma gibi fiziksel saldırganlıklar görülebilir.

4-5 yaşlarında ise sözel saldırganlık ifadeleri giderek artar. Orta çocukluk döneminde çocukların saldırganlığı ise amaca daha yöneliktir.

Genellikle  küçük çocukların  bazı agresif davranışlar deneyimlemesini normaldır. Bu aşamada çocuklar, kendilerini ifade edecek dil becerilerine henüz sahip olmadıkları için hayal kırıklıklarını fiziksel olarak ifade etmeye eğiliminde bulanabilirler. Örneğin, oyun alanında bir akranını itmek tipik bir davranış olarak değerlendirilebilir. Bir kalıbın parçası olmadığı sürece buna saldırganlık denmez.

• Kız Çocuklarına Oranla Erkekler de Daha Fazla Görülür

Saldırgan çocuk genellikle huysuz, inatçı, paylaşımcı olamayan, kurallara uymayan, problemleri fiziksel şiddet kullanarak çözmek isteyen bir yapıya sahiptir. Saldırganlık davranışı kız çocuklarına oranla erkek çocuklarda daha fazla gözlenir.

Bu tip çocuklar, saldırganlığı bir problem çözme yöntemi gördükleri için eğer saldırgan davranışları neticesinde problemleri kendi istedikleri gibi çözdüklerini görürlerse saldırganlık davranışı daha da yerleşir ve çözümü daha da zorlaşır.

 Küçük Çocuklarda Saldırgan Davranışları Önlemek İçin İpuçları 

2. Anne Babalar Saldırgan Tavırlar Sergileyen Çocuğuna Nasıl Yaklaşmalı?

Saldırgan davranışlar ortaya çıktığında yetişkinler sakin davranmalı, anormal duygusal tepkiler yerine ben dilini kullanmalı. Örneğin; "Böyle davrandığın için çok üzüldüm" demeli. Çocuk gergin ve sinirliyken onunla tartışmamalı, sakinleşmesini beklemeli, davranışı ile ilgili daha sonra konuşulmalı.

Çocukların içlerindeki enerjiyi boşaltabilecekleri ya da saldırganlıklarını yöneltebilecekleri uygun ortamlar hazırlanmalı. Parkta koşma, spor yapma, oyuncak tahtalara çivi takma gibi. Çocuk bu tür davranışların öğrenildiği ya da yapılmasının normal karşılandığı ortamlardan uzak tutulmalı.

• Saldırganlıkları önlemenin en etkili yolu, saldırı nedenlerini belirleyip ortadan kaldırmalı.

• Yetişkinler saldırgan davranışlar, sergilenerek çocuklara kötü örnek olmamalı.

• Şiddet, saldırganlık içeren film ve oyunlar çocuklardan uzak tutulmalı.

Agresif çocuklara doğru yaklaşım yöntemleri... 

• Çocuğun gösterdiği saldırgan davranışlar görmemezlikten gelinmemeli, anlayış gösterilmemeli ancak çocuk şiddetle de cezalandırılmamalı.

• Çocuklar, beklentileri karşılayamadıklarında kendilerini yetersiz ya da başarısız hissedip saldırganlık gösterebilirler. Çocuğun gelişimine ve yaşına uygun beklentiler içinde olunmalı.

• Çocuk güven duygusu geliştikçe, beklemeyi ve tepkilerini kontrol edebilmeyi öğrenir. Bu yüzden çocuğa güven aşılanmalı.

• Çocuğun saldırganlığını cezalandırmak yerine, uysal olduğu durumlara kanalize etmek ve ödüllendirmek saldırganlığı azaltabilir.

• Çocuk, saldırgan dürtüyü boşaltmak için spor gibi uğraş alanlarına yönlendirilmeli.

• Saldırgan çocuğa, aktif olmasını sağlayacak hareketli oyunlar veya etkinlikler hazırlanmalı, oyunlarda çocuğa sorumluluk verilmeli.

• Çocuğun kendi davranışı eleştirmesine ve empati kurmasına yönelik hikayeler oluşturmak ve bu hikâyeleri çocuğa okumak yararlı olabilir.

Çocuk Neden Salgırgan Hale Gelir?

3. Çocuğun Saldırganlığının Altında Yatan Sebepler Neler?

• Dil gelişimini henüz yeni yeni kazanmaya başlayan çocuklar, kendilerini ifade etmekte zorluk çekerler. Bu yüzden beden diline başvururlar bu nedenle de saldırgan davranışlar gösterebilirler.

• Kendine güveni olmayan ya da baskı altındaki çocuk saldırgan tavırlar gösterebilir.

• Aile içindeki sorunlar, sevgi ve ilgi yetersizliği, örselenme çocuğnu saldırgan yapabilir.

• Kimi zaman çocukların çevresindeki değişiklikler onların saldırgan tavırlar sergilemesine neden olabilir.

• Çocuk, aşırnı hoşgörülü veya otoriter aile tutumlarıyla yetindiğinde de saldırgan davranışlar oluşabilir.

• Çocukta var olan, mevcut enerjinin boşaltılmasına izin vermeme ve engelleme (oyun oynamasına, koşmasına ya da hareket etmesine izin vermeme gibi).

• Çocuğun çabalarını görmezlikten gelme, yok sayma.

• Sıklıkla eleştirme ve azarlama.

• Anne-babanın da sinirlenince saldırgan davranışlar sergilemesi.

• Saldırgan davranışların ebeveyn tarafından ödüllendirilmesi.

Çocuğunuzun Agresif Davranışlarıyla Başa Çıkmanın Yolları

• Geleneksel kültürün erkek çocuğun saldırganlığını onaylaması.

• Çocuğun yetişkinlerden katı ceza, anlayışsızlık, yetersiz sevgi görmesi.

• Kitle iletişim araçlarının olumsuz etkisi.

• Anne-baba tutumlarının olumsuzluğu.

• Çocuğun anne-babadan şiddet görmesi ya da herhangi bir şekilde şiddete maruz kalması.

• Bunların dışında beyin zarı iltihabı, beyin zedelenmesi, zeka geriliği, epilepsi, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi fizyolojik sorunlar da saldırgan davranışların görülmesine neden olur.

4. Ne Zaman Endişelenmeli?

Çocuğunuz duygularını iletebilecek sözlü becerilere sahip olacağı yaşa geldiğinde (7 yaş civarı) saldırganlığın fiziksel ifadelerinin azalması gerekir. Eğer yaşı ilerlemesine rağmen saldırgan davranışları sona ermiyorsa, özellikle çocuğunuz kendisini veya başkalarını tehlikeye atacak davranışlarda buluyorsa veya sıklıkla başkasının veya kendisinin sahip olduğu eşyalara zarar veriyorsa endişelenmenin zamanı gelmiş demektir!..

Çocuğunuzun davranışlarının olumsuz etki yarattığını gösteren aşağıdaki uyarı işaretlerine mutlaka dikkat edin:

• Derslerinde akademik olarak zorlanıyoruz.
• Akranlarıyla ilişkilerde sıklıkla sorunlar yaşıyorsa. 
• Sık sık evde tahammülleri zorlayacak kadar agresif tavırlarda bulunuyorsa.... 

Bu uyarı işaretleri anne baba olarak endişelenmeniz gereken bir durumun işaretleridir ve göz ardı edilmemelidir. 

Çocuğunuzun davranışının altında dikkat edilmesi gereken bir neden yatıyor olabilir: DEHB, kaygı, teşhis edilmemiş  öğrenme güçlükleri ve otizm, saldırgan davranışlarla ilgili sorunlara sebep olabilir.

Sebebi ne olursa olsun, saldırgan davranışlar çocuğunuzun günlük yaşamanı etkiliyorsa bir uzmandan yardım almanın zamanı gelmiş demektir. Bu konuda çocuk doktorunuzla konuşmanız size yol gösterici olacaktır.