Ebeveynlerin Ek Gıdaya Geçişte En Çok Yaptığı Hatalar Neler? Ek Gıdaya Geçiş Döneminde Nelere Dikkat Edilmeli?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 08.07.2010 - Güncelleme : 31.01.2023

Bebeğinizi ilk birkaç ayda beslemek oldukça basittir. İki seçeneğiniz vardır: Anne sütü veya formül mama. Yaklaşık 6 ay sonra, bir sonraki aşamayla karşı karşıyasınızdır; katı gıdalara başlangıç olarak ifade edilen ek gıda dönemi. Bu durum aslında, bebeğinizi beslemenin kafa karıştırıcı ve karmaşık hale geldiği zamanlardır...

Birçok ebeveyn, katı yiyeceklere başlamanın, çocuğun yiyecek tercihlerini ve gelecekteki yeme alışkanlıklarını şekillendirmek için önemli bir adım olduğunu bilir. Bununla birlikte, bu kadar çok soruyla, ebeveynler bazı istenmeyen hatalar yapabilir. Bebeğinizi katı yiyeceklere başlatırken kaçınılması gereken yaygın hataları ve ek gıdaya geçiş döneminde dikkat edilmesi gerekenleri Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Yeşim Eker Neftçi'ye sorduk.  

Bebeklerde ilk 6 aydan sonra ek gıda süreci başlıyor. Bebeklerin anne sütünden katı gıdaya geçiş yaptığı bu dönemde bebek beslenmesinde dikkat edilmesi gereken unsurlar bulunduğunu söyleyen Dr. Yeşim Eker Neftçi, ebeveynlerin ek gıdaya geçişte en çok yaptığı hatalara dair ailelere önemli bilgiler verdi. 

Ek Gıdaya Geçişte Anne Babalar Nelere Dikkat Etmeli?

1. Neden Ek Gıdaya 6. Aydan Önce Başlayamıyoruz?

6. ayda artık bebeğinizin anne sütü dışındaki gıdalara alıştırılmaları gerekir. Bu dönemde çocuklarda çok belirgin olarak yetişkin gıdalarına özenme, anne ve babanın yediği gıdayı tatma arzusu vardır. Çoğu anne ve baba “yerken ağzıma bakıyor dayanamayıp tattırıyoruz “ şeklinde ifade eder.

Bebeğin bu aylarda gösterdiği tepki, merak ve her şeyi ağzına götürme isteği ile ilgilidir. Fakat bu ağzına götürdüğü her şeyin onun için faydalı olduğu anlamına gelmez bilakis sindirim sistemi o kadar hassastır ki zarar bile verebilir.

Ek gıdalara başlanırken arada tattırma yerine düzenli öğün şeklinde başlamak daha sağlıklı olacaktır. 

Neden ek gıdalara daha önce başlamıyoruz?

• Erken verilecek ek besinler bebeğin anne sütünden yeterince yararlanmasına engel olacaktır.
• Büyüme açısından sütünüz bebeğiniz için diğer tüm gıdalardan daha faydalıdır.
• İlk aylarda dilin dışarı itme refleksi güçlü olduğundan anne sütü bu reflekse en uygun beslenme şeklidir.
• Böbrek fonksiyonları ve sindirim enzimleri anne sütü dışındaki besinleri sindirmekte zorluk çeker.
• Alerjik olma riski yüksektir.
• Zatüre ve ishal riski daha fazladır.

Bebeğinizin Katı Gıdaya Geçişine Yardımcı Olmak İçin Bunlara Dikkat!

2. Ek Gıda Verirken Nelere Dikkat Edilmeli?

Ek gıdalara başlanırken en önemli noktalardan biri de gıdanın faydaları yanında oluşabilecek yan etkileri de yakından takip etmektir. Bu nedenle ek gıdaya birkaç çay kaşığı işle başlanıp her gün miktar artırılmalıdır. İlk başlanan gıda mutlaka 4–5 gün üst üste verilmelidir.

Bu süre zarfında bebeğin gıdayı sevip sevmediği gözlenir ve alerjik döküntüsü, ishal, kusma gibi gıdaya karşı oluşabilecek yan etkiler belirlenir. Bu tür yan etki gözlenen gıdaya 3 hafta ara verilir. 3 hafta sonunda yapılan ikinci denemede gıdayla ilgili benzer yan etkiler gözlenirse gıda 6 ay boyunca diyetten çıkartılır. 

6 ay boyunca kilosu üst seviyede seyretmiş bebeklerde mümkün olduğunca kalorisi az olan gıdalarla başlamak gerekir. Bu amaçla en çok tercih edilen gıdalar meyve ve sebzelerdir. Öte yandan kilosu normal veya alt sınırdan giden bebeklere ise kalorisi daha yüksek olan muhallebi ve tahıllı kaşık mamaları ile başlamakta fayda vardır.

Bu güvenli yeme kuralları, hem sütten kesme hem de kaşıkla besleme için geçerlidir:

• Bebeğiniz hazır olma belirtileri gösterdiğinde katı gıdaları vermeye başlayın; 6 aydan itibaren, 4 aydan önce değil!
• Yeni yiyecekleri bebeğinize birer birer tanıtın. 
• Başka bir yeni yiyecek vermeden önce 3-4 gün bekleyin. Bu, alerji olasılığını azaltmaz, ancak bebeğin hangi yiyeceğe tepki verdiğini ayırt etmeyi kolaylaştırır.
• Bebeğinize ilave şeker ve tuz içeren yiyecekler vermeyin.
• Yemek zamanı rahat olmalı ve bebeğe baskı yapılmamalıdır.
• İdeal olarak, ebeveynler sağlıklı beslenme alışkanlıklarını model almalıdır.
• İlk yiyecekler pürüzsüz veya ince bir şekilde ezilmiş olabilir. Daha sonraki aylarda yiyecekler kabaca ezilebilir veya doğranabilir.
• İlk besinler demir açısından zengin besinleri içermelidir. Bir seferde ve herhangi bir sırayla istediğiniz sayıda yiyeceği tanıtabilirsiniz.
• Bebeğiniz en az 12 aylık olana kadar emzirmeye veya bebek maması kullanmaya devam edin.
• Bebeğinize alerjiye neden olabilecek yiyecekleri bu süreçte vermeyin. 

Uzmanlar, çiğneme alışkanlığı kazanan bebeklerin konuşma becerilerinin daha iyi geliştiği, bu nedenle mamalarını mikserden geçirmeden ezerek yedirmenin önemli olduğuna dikkat çekti. 

Katı Gıdalara Geçişi Kolaylaştırmanın Yolları 

3. Çiğneme Alışkanlığı Kazanması Neden Önemli?

Günümüzde gelişen teknoloji ile çocuk gıdalarında da çok ilerlemeler kaydedilmiştir. Kutularda satılan toz mamaların yanı sıra hemen yemeye hazır çok sayıda kavanoz maması bulunmaktadır. Kullanımları kolay olmakla birlikte erken dönemde bu tür beslenmeye alışan bebeklerin bir süre sonra ev yemeklerine alışmalarında zorluklar yaşanmaktadır.

Ek gıdalara geçerken karşılaşılan bir diğer durumda besinlerin blender veya mikserden geçirilerek bebeğe verilmesidir. Bu yanlış uygulama ilerleyen dönemde bebeğin katı gıdalara geçişini zorlaştıracak, çiğneme alışkanlığının geç oluşmasına neden olacaktır.

4. İlk 6 Ay Yalnızca Anne Sütü Verilmeli 

İlk 6 ayda bebekler yalnızca anne sütü ile beslenmeli. Bu aylarda anne sütü ile birlikte verilen ek besinler bebeğin emme gereksinimini azaltarak, anne sütünden yeterince yararlanmasını engeller. 

• Blender kullanılmamalı, besinler pütürlü bırakılmalı

Bebeklerin maksimum 8 aylarını tamamlandıktan sonra pütürlü gıdaya alışmış olmaları gerekir. Bir bebeği pütürlü gıdaya alıştırma zamanı ne kadar geçerse ilerleyen zamanlarda yutma problemleri ile karşı karşıya kalan ve pütürlü gıda ağzına geldiği zaman öğüren ve kusan çocuklar meydana getirmiş oluruz, bebeklerde çiğneme ve yutma sorunları oluşur.  

• Porsiyonlar çok büyük tutulmamalı

Bir bebeğin porsiyonu, erişkin bir insanın porsiyonunun neredeyse yarısından da azdır. Bu nedenle de annelerin bebeklerini gereğinden fazla miktarda gıda ile beslenmeye zorlamamaları gerekir. 

 Anne babaların merak ettiği konularından biridir, bebeklerinin normal yemek yemeye ne zaman başlayacağı. Bu uzman tavsiyeleri, anne babalara oldukça yardımcı olacaktır. 

• Bebek bisküvisi bebek beslenmesinde tercih edilmemeli

Bebek bisküvileri hiçbir zaman bebek beslenmesinde tavsiye edilmemektedir. Çünkü bisküvi, yüksek miktarda şeker ve yağ barındıran bir gıdadır, ayrıca katkı maddeleri içermektedir. Bu nedenle de bebek beslenmesinde bisküvinin kullanılması çok uygun değildir. 

• Bebeğin beslenme miktarı yaşına göre oluşturulmalı

Bebeklerin mide kapasiteleri yetişkinlerinki kadar büyük değildir. Bebeğin beslenme programını, onun yaşına ve kilosuna göre bir gün içerisinde yemesi gereken besinleri, doktorunuz tarafından anlatılan beslenme planlarını örnek alarak oluşturabilirsiniz.

5. Bebekler Neden Katı Gıdalara İhtiyaç Duyarlar? 

Bebekler büyüdükçe, büyüme ve gelişme için yeterli besinleri almak için katı yiyeceklere ihtiyaç duyarlar. Bu temel besinler  demir, çinko ve diğer vitamin ve mineralden zengin besinleri içerir.

Bebekler yaşamlarının ilk 6 ayında anne karnından itibaren vücutlarında depolanan demiri kullanırlar. Ayrıca anne sütünden ve/veya bebek mamasından biraz demir alırlar. Ancak bebeklerin demir depoları büyüdükçe azalır. Yaklaşık 6 aylıkken, bebeklerin katı yiyecekler yemeye başlaması bu nedenle önemlidir. 

Katı yiyeceklerle tanıştırmak, bebeklerin yemeyi öğrenmelerine yardımcı olmak, onlara çeşitli yiyeceklerden yeni tatlar ve dokular deneyimi kazandırmak için de önemlidir. Dişlerini ve çenelerini geliştirir ve daha sonra dil gelişimi için ihtiyaç duyacakları diğer becerileri de geliştirir.

Katı Gıdalara Başlatmak İçin Çok Uzun Süre Beklemeyin!

Ek olarak, katı yiyeceklere başlamak için çok uzun süre beklemek bebeğinizin büyümesini yavaşlatabilir, demir eksikliği riskini artırabilir, gelişimsel becerileri geciktirebilir, gıda dokusu hassasiyetlerine neden olabilir ve en son gıda alerjisi araştırmalarına göre gıda alerjisi gelişimine sebep olabileceğini unutmayın!

6. Katı Gıdalara Başlarken Anne Sütü ve Bebek Maması Kullanımı 

En az 12. aya kadar emzirmeye veya bebek maması kullanmaya devam etmelisiniz. 

Katı gıdaları vermeye başladığınızda, anne sütü veya bebek maması hala bebeğinizin beslenmesinin ana kaynağı olmalıdır. Önümüzdeki birkaç ay içinde bebeğiniz daha fazla katı ve daha az süt veya mama almaya başlayacak. Bunun gerçekleşme oranı zamanla değişecektir.

Yaklaşık 9 aylıkken, bebekler genellikle katı yiyeceklerden önce süt içmekten katı yiyeceklerden sonra süt içmeye geçmek için yeterli çiğneme ve yutma becerilerini geliştirirler. 

İşte bu süre zarfında bebeğinizin hem katı yiyeceklerden hem de anne sütünden veya formül mamadan yeterince beslendiğine dair bazı işaretler. Eğer bebeğinizin:  

• Bol miktarda ıslak bezi oluyorsa (24 saat içinde en az 6-8 ıslak bez bebek bezi veya 5 çok ıslak bez)
• Beslemelerden sonra ve beslemeler arasında tetikte ve çoğunlukla mutluysa 
• Yaklaşık olarak doğru oranda kilo alıyorsa. (çocuk doktorunuz ve aile sağlığı hemşireniz düzenli kontrollerinizde bebeğinizi tartacaktır.)
• 12. aydan itibaren bebeğinizin beslenmesinin ana kaynağı katı yiyecekler olmalıdır. Bebeğiniz 12 aydan sonra bebek mamasına ihtiyaç duymaz, ancak siz ve bebeğiniz istediği sürece emzirmeye devam edebilirsiniz.

Bebeğinize Katı Gıdaları Vermek İçin En Keyifli Olduğu Zamanları Seçin 

Katı yiyeceklere başlamak için sizin ve bebeğinizin hem mutlu hem de rahat olduğu bir zamanı seçin.  Bu genellikle anne sütü veya mama ile beslenmeden sonra ki zamanlarda olur.

Anne sütü veya formül mama ile beslendikten sonra bebeklerin karınlarında yeni yiyeceklerin tadına bakmak için hâlâ yer olacaktır. Ama beslenmeden önce gerçekten acıkırlarsa, sadece anne sütünü veya açlıklarını giderdiğini bildikleri mamayı isterler.

Zaman geçtikçe, bebeğinizin ne zaman acıktığını ya da tok olduğunu, yemek yemeye hevesli olup olmadığı ya da yorgun olup olmadığını öğreneceksiniz.

Bebeğinizi Aileden Ayrı Beslemeyin 

Bebeğinizi aile yemeği deneyiminden ayırmak etkili görünebilir, ancak bebekler genellikle başkalarının yemek yemesini izleyerek öğrenirler. Yiyecek çeşitliliğini, dokusunu öğrenir ve aile sofrasında sosyal bir çaba olarak yemek yemeyi deneyimler. Bebeğinizi ayrı zamanlarda ve ayrı bir yerde beslemek, onun bu öğrenme deneyimini yaşamasını engeller.

Bu yüzden yemek saatinde mama sandalyesini olabildiğince alie yemek masasının yakınına çekin. Bebeğinizi, katı gıdalara başlamadan önce ideal olarak aile yemeklerinin yakınıda bulundurarak sosyal deneyim kazanmasını sağlayabilirsiniz.