Maymun Çiçeği Virüsünden Korunmak Mümkün mü?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 23.08.2024 - Güncelleme : 25.08.2024

Maymun Çiçeği Virüsü hastalığın, genellikle virüsü taşıyan hayvanların bulunduğu tropikal yağmur ormanlarına yakın bölgelerde görüldüğünü belirten Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Fatma Nur Özdoğan, enfekte kişilerin virüsü insanlardan insanlara da bulaştırabildiğine dikkat çekerek Maymun Çiçeği Hastalığı'nın yayılma yolları ve korunma yöntemleri hakkında detaylı bilgi verdi. 

Maymun Çiçeği virüsünün yayılmasını durdurmanın en iyi yolu, belirtilerin, semptomların ve risk faktörlerinin farkında olmaktır.

Maymun Çiçeği Virüsü: Riskler ve Korunma Yöntemleri 

1. Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşıyor?

Maymun çiçeği virüsünde iki farklı genetik suşu bulunuyor. Orta Afrika'da görülen suşun daha şiddetli hastalıklara yol açtığı görülüyor. Virüs, genellikle enfekte hayvanlardan insanlara bulaşmakta olup; vücut sıvıları, ciltteki lezyonlar, solunum damlacıkları ve kontamine nesneler yoluyla insanlara geçebiliyor. 

Ayrıca hastalık insanlardan insanlara da yayılabiliyor. 2022'deki salgında, cinsel ilişki sırasında yakın temasın virüsün yayılmasında önemli bir rol oynadığı görülüyor. 

Virüs Cinsel Yolla ve Yakın Temasla Bulaşıyor 

Kongo’da devam etmekte olan güncel salgında ise hem cinsel yolla, hem de ev içindeki yakın temasla bulaşma olduğu biliniyor. Hastalığa yakalanan kişiler, vücuttaki tüm lezyonlar iyileşene kadar bulaşıcı kabul ediliyor; bu da genellikle 2 ila 4 hafta sürüyor.

Ayrıca birçok hayvan türünün maymun çiçeği virüsüne duyarlı olduğu bilindiğinden, virüsün insanlardan hayvanlara yayılma potansiyeli var. Hastalığı doğrulanan kişiler, evcil hayvanlarla (kedi, köpek gibi) ve çiftlik hayvanlarıyla yakın fiziksel temastan kaçınmalı.

Ateş, Baş Ağrısı ve Kas Ağrısı Varsa Dikkat! 

2. Maymun Çiçeği Virüsünün Belirtileri Neler? 

Maymun Çiçeği Hastalığı'nın kuluçka süresi 5 ila 21 gün arasında değişiyor.

Hastalığın başlangıcında ateş, baş ağrısı, lenf düğümlerinin şişmesi, kas ağrısı gibi semptomlar görülüyor, bu belirtileri 2 ila 4 hafta süren deri döküntülerini takip ediyor. 

Maymun Çiçeği Hastalığında Kimler Daha Riskli?

Döküntüler genellikle su dolu kabarcıklar şeklinde ortaya çıkıyor ve yüz, avuç içi, ayak tabanı, kasıklar, genital ve anal bölgeleri etkileyebiliyor.

Maymun Çiçeği Hastalığı'nın komplikasyonları arasında şiddetli bakteriyel enfeksiyonlar, beyin iltihabı, kalp kası iltihabı ve zatürre bulunuyor.

Hastalığın ölüm oranı %0 ila %11 arasında değişiyor. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde bu oran daha yüksek olabiliyor. Gebelerde, küçük çocuklarda ve altta yatan hastalık ya da ilaç kullanımı gibi bağışıklık sistemini zayıflatan durumlarda bu oran daha da yükselebiliyor.

Virüsü Kaptığımız Nasıl Tespit Ediliyor?

3. Virüsü Kaptığınızı Düşünüyorsanız Ne Yapmalısınız? 

Hastalığın tanısında en güvenilir yöntem, döküntülerden alınan örneklerin PCR testi ile incelenmesidir. 

Maymun Çiçeği Hastalığı'nın spesifik bir tedavisi bulunmamakla birlikte, semptomlara yönelik destekleyici tedaviler uygulanıyor. Hastalığın önlenmesi ve kontrolü açısından bulaş yollarının ve semptomlarının bilinmesi ve hastalık şüphesi halinde sağlık kuruluşuna başvurulması çok önemli. Enfekte kişilerle veya kontamine malzemelerle yakın temastan kaçınılmalı.

Hasta bakımı sırasında, ister sağlık kuruluşunda ister evde olsun, eldiven ve diğer kişisel koruyucu giysiler ve ekipmanlar giyilmeli. Hasta veya ölü hayvanlarla temastan kaçınılmalı ve hayvan eti içeren tüm yiyecekler yenmeden önce uygun şekilde pişirilmeli.

4. Maymun Çiçeği Virüsünün Yayılımını Önleme

Maymun Çiçeği Virüsü'nün yayılmasını durdurmanın en iyi yolu;  belirtilerin, semptomların ve risk faktörlerinin farkında olmaktır. Eşinizde, ya da herhangi bir yakınınızda bu virüs varsa, tüm yaraları iyileşene, kabukları düşene ve yeni bir deri tabakası oluşana kadar bu kişiyle yakın temastan kaçının.

Maymun Çiçeği Virüsü teşhisi konduysa, tüm lezyonlar kabuklanana ve kabuklar dökülüp altında sadece yeni normal deri kalana kadar bulaşıcısınızdır demektir. Bu süreç 4 haftaya kadar sürebilir. Dolayısıyla bulaşıcı dönem boyunca izolasyon çok önemli; bu süreçte mümkün olduğunca insanlardan ve evcil hayvanlardan uzak durun.

5. Çiçek Aşısı Olanlar Virüsten Korunabilir mi? 

Çiçek hastalığına karşı geliştirilen aşılar, Monkeypox virüsüne karşı %85 oranında koruma sağladığını belirten Uzm. Dr. Fatma Nur Özdoğan sözlerini şu şekilde sonlandırdı:

“Öncesinde çiçek aşısı olanlar hastalığı daha hafif geçirebilirler ya da hastalıktan korunabilirler. Çiçek hastalığına karşı önceden aşı yapıldığının göstergesi olarak üst koldaki aşı izi kabul edilebilir.

Ancak çiçek aşıları günümüzde klinik kullanımda değil. Maymun çiçeğinin önlenmesi amacı ile yeni geliştirilen bir aşı, ABD Gıda ve İlaç Ajansı (FDA) ve Avrupa İlaç Ajansından (EMA), 2019’da kullanım onayı almış durumda ve klinik kullanımı ise iki doz şeklinde.”

SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

S.1. Maymun çiçeği hastalığından nasıl korunabiliriz?

Enfekte bir kişi veya hayvanla temas ettikten sonra ellerinizi sabun ve suyla iyice yıkayın. Sabun ve su yoksa, alkol bazlı bir el dezenfektanı kullanın. Virüsü taşıyabilecek hayvanlardan uzak durun.

S.2. Maymun çiçeği hastalığına yakalanma riski neden yüksek?

Virüsü kapan birinin dokunduğu giysiler, yatak takımları, havlular, nesneler, elektronik eşyalar ve diğer yüzeylerle temas eden kişiler de risk altındadır. Mpox'lu biriyle yaşayan herkes enfekte olma riskini azaltmak için adımlar atmalıdır. 

S.3. Maymun çiçeği hastalığı tedavi edilebilir mi?

Maymun çiçeği hastalığı geçer mi? Evet. Çoğu insan için maymun çiçeği hastalığı tedavi olmaksızın kendiliğinden iyileşir ve semptomlar evde yönetilebilir . Ancak maymun çiçeği hastalığı olan bir kişi, semptomların ilk ortaya çıktığı zamandan döküntünün tamamen iyileştiği zamana kadar maymun çiçeği hastalığını yayabilir.

S.4. Maymun çiçeği hastalığına karşı bağışıklık kazanabilir mi?

Sonuçlar,  mevcut klinik modelleme çalışmasına göre, maymun çiçeğine karşı koruyucu bağışıklığın sınırlı olduğunu gösteriyor . Daha önce çiçek hastalığına karşı aşılanmış kişilerdeki oran hala genel nüfus oranından daha yüksektir. 

S.5. Maymun çiçeği hastalığından nasıl hızlı bir şekilde kurtulurum?

Maymun çiçeği için onaylanmış özel bir tedavi yoktur. Ancak, çiçek hastalığını tedavi etmek için onaylanan antiviral ilaçlar, maymun çiçeğinden kaynaklanan şiddetli hastalık riski yüksek olan veya şiddetli semptomları olan kişiler için kullanılabiliyor.