Çocuklarda Duruş Bozukluğu Neden Olur?

Melis DEMİRYAS
Yayın : 12.09.2011 - Güncelleme : 07.08.2024

Günümüz çocuklarının daha uzun süre ekran başında vakit geçirdikleri bir gerçek. Fizyoterapistler, son aylarda sırt ve boyun ağrısından şikayet eden çocukların sayısında ciddi bir artış gördüklerini söylüyor. Kas gerginliğindeki artış ve devam eden ağrı, bir çocuğun öğrenmesini de olumsuz etkileyen unsurlardır. Uzmanlar, ağrılarından dolayı uyku kalitesi bozulan çocuklarda konsantrasyon eksikliği gibi problemlerin de görüldüğüne dikkat çekiyor. 

Günümüzde bilgi çağının bir sonucu olarak çocuklar oyunlar ve sportif aktivitelerden çok masa, bilgisayar ve tablet başında vakit geçiriyor. Doğal olarakk uzun süreli ekran maruziyeti de davranışsal bağımlılıklara zemin hazırlıyor. Bu durum özellikle gelişimini tamamlamamış olan çocuk ve gençler üzerinde çok ciddi fiziksel etkileri de neden olabiliyor. 

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Rıza Nejat, çocuklarda duruş bozukluğunun nedenlerine dair ailelere önemli uyarılarda bulundu.  

 Çocuğunuz sırt veya boyun ağrısından şikayetçiyse, bunun duruşuyla bir ilgisi olup olmadığını değerlendirmenin zamanı gelmiş demektir.

1. Çocuklarda Duruş Bozukluğu Neden Artıyor?

Kas-iskelet sistemi sorunları yetişkinlere göre çocuklarda daha yaygındır. Çocukların vücutları hala büyümekte ve gelişmekte olduğundan, bu sorun daha sık görülür. Çocuklarda kas-iskelet sistemi sorunları birkaç farklı şekilde ortaya çıkabilir.

Tablet, akıllı telefon veya oyun konsolu karşısında uzun süre hareketsiz kalmaktan kaynaklanan kas, iskelet, göz, eklem ve damar hastalıklarının görülme oranı çocuk ve gençler üzerinde ciddi şekilde artış gösteriyor ve maalesef telafisi mümkün olmayan sorunlara davetiye çıkarıyor. 

Ekran karşısında yanlış duruş ve uzun süre kullanılan, ağır sırt çantaları çocukların duruşuna zarar verebiliyor. Okul çantaları yanlış takıldığında (tek omuzda veya çok aşağıda), ağır sırt çantaları kasları zorlayabilir ve da sırt ağrısına yol açabilir.

Daha da endişe verici olanı, cep telefonu, tablet veya bilgisayar gibi teknolojik aletler kullanırken tekrar tekrar garip bir pozisyonda kalmaktan kaynaklanan ağrıya verilen ad olan sözde "teknoloji boynu"nun, okul öncesi yaştaki çocuklar da dahil olmak üzere, küçük yaştan itibaren çocuklarda ortaya çıkmasıdır.

Durum, çocuk büyüdükçe daha da sorunlu hale gelir: Sırt ve boyundaki kaslar zayıflamaya ve gerginleşmeye devam eder ve omurga savunmasız ve hizasız hale gelir.

Çocuğunuz sırt veya boyun ağrısından şikayetçiyse, bunun duruşuyla bir ilgisi olup olmadığını değerlendirmenin zamanı gelmiş demektir.

Sırt çantaları uygun kullanılırsa okul çocukları için okul kitap ve gereçlerini taşımada en pratik yoldur. Sırt çantaları yükün vücudun güçlü kasları üzerinde dağıtılması için tasarlanmıştır; ancak ailelerin aralıklarla çocuklarının boynunda ve sırtında ağrı olup olmadığını sormaları gerekir. Ağrının yanı sıra; elde uyuşma, karıncalanma varsa gözardı etmeyip, kesinlikle uzmana danışmalıdırlar.

Sedanter (hareketsiz) yaşam spora engel teşkil ettiği için, çocukların fizik kondisyonları düşmekte, vaktin büyük çoğunluğu kötü oturuş ve yatış pozisyonlarında geçirildiği için de omurga anatomisi olumsuz etkilenmektedir.

Bunun yanında okul çağındaki çocuklarda da ağır okul çantası taşımanın kamburluğa sebep olduğuna dair bir kanıt bulunmasa da bunlar omurga sağlığı için uygun değildir.

Omurga üzerine binen yük, çocukluk ve ergenlik döneminde, bel ve sırt ağrısına ve daha ileri yaşlarda da bel ağrısı ve bel fıtığı gibi durumların gelişmesine zemin hazırlamaktadır.

Postür bozukluğu olarak da adlandırılan duruş bozukluğu, hatalı duruş veya kas-iskelet yapısının bozulmasına bağlı olarak omurganın normal hizasının dışına çıkmasıdır. Bu duruş bozukluğu kamburluk, çökmüş bir görüntü, yuvarlak omuzlar veya öne doğru baş pozisyon şeklinde kendisini gösterir.

Hatalı duruş, kas-iskelet bozukluğu, genetik ve hareketsiz yaşama bağlı olarak ortaya çıkan duruş bozukluğu, şiddetli ağrı ve kamburluk gibi belirtiler gösterir. Duruş bozukluğu, durumun ciddiyetine bağlı olarak fizyoterapi seansları veya cerrahi müdahalelerle düzeltilmeye çalışılır.

Kas ve iskelet sistemi hastalıkları gelişim döngüsü tamamlanmamış bireyler için son derece önemlidir. Yine uzun süre çevrimiçi oyun oynayan veya internette vakit geçirenlerde oturuş bozukluğundan kaynaklı kas gerilmeleri ve tutulmaları görülüyor. Bu hastalıklar 10-17 yaş aralığında en çok boyun, sırt, bilek ve dizleri etkiliyor.

Yapılan araştırmalar, çocukların ekran karşısında fazla vakit geçirmesinin onları dışarıdaki hareketli yaşamdan uzaklaştırdığını ortaya koyuyor. Son yıllarda duruş bozukluğu nedeniyle hastanelere başvuran gençlerin sayısıysa azımsanmayacak oranda artış göstermiş durumda.

2. Okul Döneminde Ağır Sırt Çantaları Bel Ağrısı Sebebi 

Kambur duruş her zaman kötü bir duruşun temel nedeni değildir. Vücuttaki her hareket, yatarak, oturarak veya ayakta yapılmasına bakılmaksızın eklemler, bağlar, kemikler ve kaslar üzerinde baskı ve kuvvet uygular. Bu kuvvet, bir çocuğun biyomekanik yapısını değiştirir ve deformitelere veya erken eklem hasarına/aşınma ve yıpranmaya yol açabilir.

Çocuklarda duruş bozukluklarına neden olan, yaygın görülen hareketler:

• Her gün ağır sırt çantaları taşımak
• Okulda uzun süreler boyunca mola vermeden oturmak
• Kambur bir pozisyonda oturmak (özellikle uzun süre bilgisayar veya televizyon karşısında oturulduğunda)
• Yatakta ödev yapmak
• Uzun süre telefona veya elde taşınan cihaza bakmak
• Bir bacağınızı yukarıda veya bükülmüş bir pozisyonda tutarak uyumak
• Egzersiz eksikliği

Bu tür alışkanlıkların derhal düzeltmesi önerilir. Skolyoz ve diğer rotasyonel kas-iskelet sistemi sorunlarının varlığını kontrol etmek için 10 ila 15 yaşları arasındaki büyüme çağlarında yıllık taramalar yapılmalıdır. Sorunu ele almak için alınan önlemlere rağmen çocuğunuzda duruş dengesizlikleri gözlemlemeye devam ederseniz derhal bir uzmana danışın.

Sırt çantalaları uygun kullanılmaz ise çocuklarda çeşitli kas, eklem ve sinir zedelenmelerine bağlı olarak ağrı ve uyuşmalar görülebilir. 

Özellikle çantanın askılarının uzun ve gevşek oluşu durumunda vücudun ağırlık merkezinin arkaya kayması sonucu bel kaslarında aşırı zorlanma ve ağrı meydana gelir, dikkate alınmazsa ileri yaşlarda hiperlordoza bağlı bel ağrıları oluşur.

• Sırt Çantası Tek Taraflı Takılmamalı

Çanta ağır olacak olursa ve/veya tek taraflı omuz askısı kullanılacak olursa kas zorlanmalarına neden olur. Özellikle boyun hızlı arttığı yaşlarda tek el veya omuzla taşınan çantalar omurgada sağ veya sola eğilmeler (skolyoz ) gibi duruş bozukluklarına neden olabilir.   

• Omuz Askıları Yumuşak Olmalı 

Çantadaki omuz askıları geniş ve yumuşak oluşu omuz üzerinde yükün eşit dağılmasına yardımcı olur, dar ve sert olan omuz askıları kasın belirli noktalara ağırlığın binmesi sonucu dolaşım bozukluğu ve ağrıya neden olur.

• El, Kol ve Bacaklarda Ağrıya Dikkat!

Çantanın omuz askılarının ince oluşu ve çantanın ağır olması durumunda sinirlere yapılan baskı ile el ve kola giden sinirlerde zedelenme sonucu ağrı ve uyuşmalar görülür. Ağır çanta taşıma ya da tek taraflı taşıma durumunda boyun kaslarında gerginlik, ensede ağrı ve gerilim baş ağrısı yapabilir. Özellikle ağır ve uygunsuz biçimde sırt çantası taşıyan ve basamak yada merdiven çıkmaları durumunda bacaktaki kaslarda zorlanma ve ağrılar görülebilir.

• Sırt çantası ile ilişkili zedelenmeleri önlemek için dikkat edilmesi gereken hususlar:

Sırt çantası hafif olmalıdır. Sırt çantası çocuğun ağılığının %10- 15 ini geçmemelidir. Bu da ilkokul çocuğu için 3-5 kg ve daha üstü öğrenimler maksimum 8kg dir. Eğer okul nedeniyle çocuğun taşıdığı yük ağır ise öğretmen veya okul yönetimi ile konuşup hafifletmenin yolları aranmalıdır.

Sırt çantasında ağır olan eşyalar çantanın sırta bakan tarafına, hafif olanlar ise sırttan uzak olan kısma, ufak ve hafif olanlar çantanın ceplerine yerleştirilebilir ,ağırlık çantanın sağ ve solunda  eşit dağıtılmalıdır. 

Her zaman askıları omuzlar üzerinde uygun biçimde oturtarak ayarlayınız ve her defa yük ilave edildiğinde tekrar askı ayarlarını kontrol ediniz ve yükün yeterince destek gördüğünden emin olunuz.

Çocuğunuzu sırt çantasının uygun kullanması için eğitiniz.  Uygunsuz kullanımının boyun ve omurgaya verdiği zararlar hakkında bilgilendiriniz.

Sırt çantası taşırken düzgün durmaya alışması için çocuğunuzu uyarınız, İlaveten boyun ve sırt kaslarının gelişip güçlenmesi için aktif olmaları veya egzersiz yapmalarını sağlayınız.

Sırt çantası alımında ve kullanımında dikkat edilmesi gereken hususlar:

Uygun Çanta Hangi Özelliklerde Olmalı?

• Geniş askılı ve iyi omuz pedi olan sırt çantası seçin. İnce olanlar omuzun belli noktasına aşırı bası sonucu dolaşım bozukluğu ve ağrıya neden olur.
• Çift askılı sırt çantası seçin, tek taraflı olanlar yükü eşit dağıtamazlar.
• Sırt pedi iyi olmalıdır, ince olanlarda çantadaki sert objeler ya da kitap köşe uçları sırta batarak rahatsız eder.
• Bel kayış bağlanması ağır yükün daha da eşit dağıtılmasını sağlar.
• Çantanın kedisinin hafif olması gerekir.
• Üzerinde tekerlek olanlar yani Roler sırt çantası özellikle çok ağır taşıyan öğrenciler için merdiven çıkarken daha rahat olabilir.

Okul Çantası Nasıl Kullanılmalı?

• Her zaman çift taraflı kullanılmalı. Tek omuza atılan çanta belirli kaslarda zorlanmalara neden olur.
• Çanta vücuda yaklaşacak şekilde askılarını sıkılaştırın. Askılar çantayı 5 cm bel’in üstünde tutacak şekilde olmalıdır.
• Sırt çantası hafif olmalı ve kesinlikle öğrencinin kilosunun  % 20 sini aşmamalıdır.
• Sırt çantasının tümünü kullanmayı alışkanlık haline getirin. Ağır olanları sırta yakın ve ortaya yerleştirin. 
• Çanta her gün kontrol edilmeli ve ihtiyaç olmayan ağırlıklar atılmalıdır.
• Sırt çantası taşırken yerden bir şey aldığınızda dizlerinizi kırarak ve çömelerek alın, öne eğilmekten kaçının.
• Ağır çanta taşımak zorunda olanlar ise sırt ve bel kasları güçlendirici egzersizler yapmalarında yarar vardır.

3. Aileler Nelere Dikkat Etmeli?

• Çocuğun Duruş Bozukluğunu Önlemek İçin Ailelerin Dikkat Etmesi Gerekenler

Çocuğunuzun duruşu konusunda endişeleriniz varsa, şunları yapabilirsiniz:

Ekran süresi kaçınılmaz bir gerçekliktir ancak sınırlar koyarak çocuğunuzun ne kadar maruz kalacağını kontrol edebilirsiniz. Çocuğunuzu her 30 dakikada bir pozisyon değiştirmeye teşvik ederek, aynı garip pozisyonda çok uzun süre kambur durmasını önleyebilirsiniz.

Ayrıca, düzenli esneme egzersizleri boyun ağrısını ve oluşan sertliği hafifletmeye yardımcı olabilir. Bir fizyoterapist hangi hareketlerin yapılması gerektiği konusunda size yardımcı olabilir. 

Okul çantası konusunda ise çocuğunuza sırt çantasını tek omuzunun üzerinden geçirmemesini, bunun yerine iki omuz askısını da takmasını ve çantayı sırtının ortasına yerleştirmesini çocuğunuza sık sık hatırlatın.

Çocuğunuzun herhangi bir şikayeti olmasa bile oturma alışkanlıklarını düzenleyin.

Çocukların çalışma masaları ve sandalyelerinin uygun konum, açı, yükseklikte olmasını sağlayın.

Monitör ve klavye yüksekliklerini uygun pozisyonlara getirin.

Çocuğunuzu spor yapmaya yönlendirin. İsteksiz ise teşvik edin.

Dik duruş pozisyonu sağlanamıyorsa zaman kaybetmeden bir uzmana başvurun.

Fizyoterapi her yaştan insan içindir. Ancak, esas olarak bebekler, çocuklar ve ergenlerle ilgilenen özel bir fizyoterapi alanı bulunuyor, buna pediatrik fizyoterapi denir.

Çocuklarda Duruş Bozukluğuna Karşı Fizyoterapi ile Erken Müdahale Çok Önemli

• Çocuğunuzun kötü duruşunu düzeltmek, "dik otur!" diye bağırmaktan daha fazlasını gerektirecektir. İyi haber şu ki kötü duruş fizyoterapi ile düzeltilebilir.
• Duruş düzeltme terapisi, kasları yeniden eğitmek ve en iyi duruşu elde etmek için farklı teknikler ve egzersizler kullanmayı içerir. 
• Çocuğunuza herhangi bir ağrı veya rahatsızlık olduğunda mutlaka anlatmarını tavsiye edilmelidir. Bu ağrılar kesinlikle göz ardı edilmemelidir.
• Okul ile aile ilişkisi önemlidir Bu kadar yük taşımalarının gerekip-gerekmediği hakkında bilgi ediniz.

SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

Çocuklarda skolyoz hangi yaşlarda görülür?

Spina bifida gibi bazı doğuştan gelen durumlar doğumdan itibaren skolyoz riski taşır. Omurga kontrollerinin 6 yaş civarında başlaması önerilir çünkü çoğu skolyoz durumu geç çocukluktan ergenlik yıllarına kadar fark edilebilir.

Çocuğumun duruşuna odaklanmaya başlamak için ideal yaş aralığı nedir?

Çocuğunuzun duruşunu 6 yaşından itibaren kontrol ettirmeniz önemlidir. Kötü duruş bir alışkanlık haline gelebilir ve uzun vadede kronik ağrılara neden olabilir.

Erken müdahale önemlidir. Duruş, ev ilaçları ile düzeltilebilse de, durum düzelmezse profesyonel yardım alınmalıdır.

Çocuğumun duruşu hakkında ne zaman endişelenmeliyiz?

Çocukluk döneminde iyi bir duruş sürdürmek, gelişim sırasında harika bir temel oluşturur. Küçük yaştan itibaren duruş bozuklukları, yetişkinlerde kemiklerde ve eklemlerde aşınma ve yıpranma nedeniyle boyun, sırt ve alt ekstremitelerde kronik ağrı durumlarına yatkınlık yaratabilir.

Çocuğumda duruş bozukluğunun belirtileri nelerdir?

Çocuğunuzu farklı aktiviteler sırasında gözlemlemek, yaşadıkları değişiklikleri anlamak ve neyin normal olduğunu bilmek için önemlidir. Dikkat etmeniz gereken bazı görsel işaretler şunlardır:

• Asimetrik omuz yüksekliği,
• Asimetrik kalça yüksekliği,
• Kaburga bölgesinde giysilerde düzgün olmayan kırışıklıklar,
• Topallama,
• Hareket sırasında dizlerin bükülmesi,
• Akranlarından daha sık tökezleyip düşmesi.