Bebeğin Uyku Düzenini Oluşturmada Ailenin Tutumu Önemli

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 07.03.2011 - Güncelleme : 18.09.2024

Uykunun fizyolojik ve psikolojik sağlığın kritik bir belirleyicisi olduğunu belirten uzmanlar, çocukların gelişimi için de temel bir gereksinim olduğu konusunda hemfikir. Çocuklarda uygun ortam ve koşulların sağlanmasına rağmen bazı uyku problemleri görülebileceğine dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Elvin Akı Konuk, bu sorunların çocukların fizyolojik ve psikolojik gelişimini sekteye uğratabileceğine vurgu yapıyor.

4-5 yaş döneminde gündüz uykularını bırakmaya başlayan çocukların, tutarlı ve rutin biçimde uyuma ve uyanma zamanının ayarlanması gerektiğini belirten Konuk, çocukların yatağa gitmede direnç gösterdikleri durumlarda ebeveyn tutum ve yaklaşımlarının kritik bir öneme sahip olduğunu söylüyor.

Bozulmuş uyku düzeninin hem çocuğun hem de ailenin yaşam kalitesini olumsuz etkilediğine dikkat çeken Psikolog Elvin Akı Konuk, ailelerin çocukları için sağlıklı bir  uyku düzeni oluşturmalarına yardımcı olmak için önerilerde bulundu. 

  Her çocuğun uyku ihtiyacı birbirinden farklılık gösterir. Özellikle bebeklerde uyku faktörü biyolojik yatkınlık gösterebilir. Bazı bebekler uyumayı çok severken, bazı bebekler ise sevmez.

1. Çocuğunuzla Uyku Savaşına Girmeyin 

Yeni doğan bir bebek günün büyük bir kısmını uyuyarak geçirir. Yalnızca meme emerken ve altı değiştirilirken uyanan ya da uyandırılan çocuğun bu durumu doğumdan sonra 3-4 hafta kadar sürer. O kadar ki, yeni doğan bir bebeğin ilk günlerde uyku süresi 18 saat kadardır. Ancak, bu bir kural değildir. Çünkü bazı çocuklar uykuya düşkün olduğu halde, bazıları uykuyu daha az sever ve az uyurlar. O halde çocuk uyku saatini kendisi düzenler.

• Bazı bebekler uyumayı sevmez 

Çocuğun gelişim sürecinde uyku alışkanlıklarında sıklıkla değişikliklerin olması normaldir. Bebeklik dönemi ve okul öncesi dönemde uykunun yapısında ve süresinde sürekli bir değişim gerçekleşir. Her çocuğun uyku ihtiyacı birbirinden farklılık gösterir. Özellikle bebeklerde uyku faktörü biyolojik yatkınlık gösterebilir. Bazı bebekler uyumayı çok severken, bazı bebekler ise sevmez.

Genel olarak bebekler yaklaşık 6 aylık olana kadar düzensiz bir uyku döngüsüne sahiptirler. Gün içinde kimi zaman uzun saatler kimi zaman ise çok kısa saatler şeklinde uyurlar.

Bebeğin bazı alışkanlıklar edinmesinde kuşkusuz ki sizin de rolünüz olacaktır. Her meme ya da mamadan sonra hemen bebeğinizi karyolasına koyun; belki sesini çıkarmayacak, belki de yaygarayı basacaktır. Uyuyup uyumaması konusundaki karan siz vermeyeceksiniz ama, kucakta mı gezeceği, yoksa yatakta mı yatacağı konusunda son karar sizindir.

Çocuk ağladı diye onu hemen kucağa alırsanız daha hayatının ilk günlerinde bir şey elde etmek için ağlamak gerektığini öğretirsiniz ona. Eğer çocuğunuz ağlarsa sabırla bekleyin! 10-15 dakika sonra susacak olan bebeğiniz derin bir uykuya dalacaktır. 

• Unutmayın ağlamak bile küçük için önemli bir ihtiyaçtır 

Ancak bunların uygulanması, evinde anne ya da kayınvalidesi olanlar için oldukça zordur. Şunu bilin ki, en az 20-30 yıl önce sizin bugünkü devirlerinizi geçirmiş olan büyükleriniz, söylediklerimizin uygulanması konusunda sizlere pek yardımcı olmayacakladır. Daha doğru bir deyişle, olamayacaklardır. Onlar için çocuk terbiyesi bebek bakımı, bugünkünden apayrı bir anlam taşımaktadır. Bırakın, onlar da bildiklerinin "en doğru" olduğu yolundaki ön yargılarıyla yaşantılarını rahatça sürdürsünler.

Ama genç anne olarak büyüklerinize gerekli gereksiz ödünler vermek değildir. Biz size bebeğiniz konusunda ödün vermenizi değil, tam tersine doktorların dediklerine uymanızı istiyoruz. İşte bu nedenler yüzünden, büyüklerinizle yoğun bir tartışmaya tek başınıza girmeyiniz. Bu tartışmalar ne size, ne de onlar için yararlı olacak, aksine evde herkesin rahatı bozulacaktır.

"Çocuk 2 yaşına geldiğinde odasında yalnız yatabilmesini sağlamak gerekir." 

2. Çocuğunuzla Daha Rahat İlgilenebilmek İçin Bunu Deneyin 

Çocuğunuzu doktora götürürken evdeki büyüğünüzü de birlikte götürmeye çalışın. Eğer büyüğünüz gelmek istemiyorsa onun inandığı birini kesinlikte yanınıza alın. Doktorunuza en küçük sorunlarınızı bile sorun. Doktorunuzun öğütlerini kendisine bir-iki kere tekrarlatın. Bu şekilde doktorunuzun söylediklerini eviniz de yaparken biraz daha rahat hareket edebilirsiniz. 

Bu arada, büyüğünüz eve dönünce. "Bu doktor bir şey anlamıyor, başka bir doktora gidelim" şeklinde bir öneri ile karşınıza gelirse bunu da yadırgamamaya çalışın. İşte burada bizim size önemli bir önerimiz olacak. Her doktor aynı konuda aşağı yukarı aynı öğütleri verir. Bu nedenle, hiçbir şekilde sık sık doktor değiştirmek denemesine girmeyin ve bundan kesinlikle kaçının. 

Sonuç olarak, evinizde sizi bekleyen sorunlar çözümleyebilmeniz için ilk önce büyüklerinizi doktorunuzun yardımıyla yeni yöntemlere inandırmaya çalışın. Sonra çocuğunuzla daha rahat, ilgilenebilirsiniz.

Şunları Asla Yapmayın!

• Bebeğinizi bacaklarınızın üzerinde sallamayın.
• Çocuğunuza ninni söylemekten kaçının.
• Onu kucağınızda dolaştırıp uyutmaya çalışmayın.
• Çocuğunuzu beşiğe asla yatırmayın. 'Eğer yukarıda söylediklerimizin tersini yaparsanız bebeğiniz bunlara sandığından daha çabuk alışacak ve aynı şeyleri her zaman sizden isteyecektir.

3. Çocuğunuzu Her Zaman Aynı Şekilde Yatırmayın 

Bebeğinizi her zaman aynı şekilde yatırırsanız yumuşak olan kafa kemikleri yassılaşabilir. Bunu önlemek için de bebeğin değişik şekillerde yatırabilirsiniz. Yeni doğan bebeği daha ilk gününden başlayarak yüzükoyun yatağa koyarlar. Bu şekilde yatırılan çocuk sandığımız gibi havasız kalmaz ve boğulmaz. Buna inanabilirsiniz. Yüzükoyun yatırmaya İlişkin korkular doğru olsaydı, bugün Amerika'da nüfus artışı diye bir şey düşünülmezdi. Ayrıca, çocuğu yüzükoyun yatırmanın aşağıda sıralayacağımız birçok yararları vardır:

Soluk alabilmek için başını sağa sola çeviren çocuğun boyun kasları gelişecektir. Öte yandan, karın üzerine yatırılan çocuğun hem sindirimi kolaylaşacak, hem de karın kasları kuvvetlenecektir. Bu şekilde yatırılan çocuklardaki kusma oranı sırtüstü yatanlara oranla çok daha azdır. Bütün bunlar ötesinde, eğer çocuğun iştahının daha çok açılmasını ve uykusunun daha düzgün olmasını istiyorsanız, bebeğinizi her gün belirli süreler içinde açık havada gezdirmeyi unutmayın.

Uyku fizyolojik ve psikolojik sağlığın kritik bir belirleyicidir. Çocukların gelişiminde uyku büyüme, gelişme, fiziksel güçlenme ve bağışıklığın güçlenmesi ile duygusal gelişim için de önemli temel bir gereksinim.

Bozulmuş bir uyku düzeni veya yetersiz uyku hem çocuğun hem de ailenin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Aynı zamanda çocukların öğrenme, hafıza süreçleri, okul performansları ve hayat kalitesi için oldukça önemli.

• Uyku sorunları çocukların fizyolojik ve psikolojik gelişimini sekteye uğratabiliyor

Çocuklarda uygun ortam ve koşulları sağlanmasına rağmen bazı uyku problemleri görülebilir. Uykuya dalma güçlüğü, sık uyanma gibi uykuyu sürdürmekte zorluk, uyurgezerlik, gece terörü, sık kabus görme gibi problemler sıklıkla görülebiliyor. Bu gibi uyku sorunları çocukların fizyolojik ve psikolojik gelişimini sekteye uğratabiliyor. Günlük yaşam aktiviteleri, davranışları ve ilişkileri uyku sorunlarına bağlı olarak olumsuz yönde etkilenebiliyor.

4. Çocuğunuzun Uyku Rutini Nasıl Olmalı?

• 4-5 Yaş Aralığında Tutarlı ve Rutin Uyuma ve Uyanma Zamanı Ayarlanmalı 

1-3 yaş arasındaki çocukların günde ortalama 13-16 saat uyuduğunu ifade eden Konuk, “Bu yaş grubundaki çocuklarda günde bir veya iki kez 1,5 - 3,5 saat süren gündüz uykuları normaldir. 3-5 yaş arasındaki çocuklar günde ortalama 11-12 saatini uykuda geçirir. 4-5 yaş aralığında ise pek çok çocuk artık gündüz uykularını bırakmış olur.

Bu dönemde çocukların tutarlı ve rutin biçimde uyuma ve uyanma zamanının ayarlanması gerekir. 6-12 yaş aralığı okul dönemi çocuklarının ise çoğu 10-11 saat uyur. Bu yaş dönemi olumlu sağlık davranışlarının ve sağlıklı uyku alışkanlıklarının geliştiği de bir dönemdir. Ancak bu yaştaki pek çok çocuk yatağa gitmek istemez, uykuya direnç gösterebilir. Bu gibi durumlarda ebeveyn tutumları ve yaklaşımları kritik bir öneme sahip.

Çocuğun Uykuya Geçişini Kolaylaştırmak İçin Ne Yapmalı? 

5. Uykuya Geçişi Kolaylaştırmak İçin Uyku Oyuncağı Kullanılabilir

Özellikle bebeklerde ve okul öncesi dönemde uyku oyuncağı kullanılabilir. Bunun için uyku sırasında rahatlamasını sağlayacak, uyku arkadaşı olarak bir peluş oyuncak veya dolgulu oyuncaklar kullanılabilir. Bununla birlikte uyku objesi olarak adlandırılan bir yastık ya da bir battaniye, çocuğun sevdiği bir kıyafet ya da ebeveyne ait bir kıyafet gibi eşyaların, çocuğun uykuya dalmasında kolaylaştırıcı ve yatıştırıcı bir işlevi olabilir.

• İhtiyaçları zamanında karşılanabilecekse, bebek yalnız yatabilir

Bebeği yalnız yatırmaya başlamak, duruma ve sürece göre değişkenlik gösterebilir. Genellikle ebeveynler bebekleri doğdukları andan itibaren belli bir zamana kadar kendi odalarında ayrı olarak yatırırlar. Aynı odada uyuyor olmak hem ebeveynlerde güven duygusu oluşturur hem de bebeğin ihtiyaçları bu sayede zamanında karşılanabilir.

Ayrı odalarda bebeğin ihtiyaçlarının tam ve zamanında, tutarlı bir şekilde karşılanabilmesi durumunda ise bebek yalnız yatmaya alıştırılabilir. Bebek anne sütü almıyorsa doğduğu andan itibaren yalnız yatmaya alıştırılabilir. Ancak bebeğin ihtiyaçlarını karşılamakta ebeveynler gecikme yaşıyorsa bebek belirli bir yaşa kadar anne babanın odasında, ancak kendine ait bir beşik veya yatakta yatabilir. Doğduğu andan itibaren ebeveynleriyle aynı odada yatan bir çocuğun ortalama 1,5-2 yaşına geldiğinde kendi odasında yalnız başına yatabilmesini sağlamak gerekir.