Okul Başarısızlığının Nedenleri Neler? İşte Başarısızlığa Neden Olan Etkenler

hepimizaileyiz.com.tr
Yayın : 03.02.2020 - Güncelleme : 07.07.2022

Okul başarısızlığının nedenlerini hiç düşündünüz mü? Okul başarısızlığını başarıya dönüştürmek mümkün mü? Uzmanlar, okul başarısızlığının altında dikkat eksikliği, takıntılar, hiperaktivite bozukluğu, öğrenme güçlüğü ya da kaygı bozukluğu gibi problemlerin bulunabileceğine dikkat çekiyor. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Doç. Dr. Emel Sarı, akademik başarısızlığın altında pek çok sebep olabileceğini belirterek bu sorunların erken dönemde tespit edilmesinin önemli olduğunu söyledi. Okul başarısızlığının nedenleri hakkında Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Doç. Dr. Emel Sarı'dan bilgi aldık. 

Okul Başarısızlığını, Başarıya Dönüştürmenin Yolları  

Okul Başarısızlığının Nedenleri 

 1.   Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozuluğu (DEHB)

Çocuğunuz Yaramaz mı DEHB'li mi?  

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivide Bozuluğu (DEHB), bir nöro-davranışsal bozukluk olarak tanımlanıyor, çoğu zaman yaramazlık ve tembellikle karıştırılıyor. Çocuğun derslere konsantre olmasında sorun yaşaması, çabuk sıkılması ve ödevlerini çok uzun sürede bitirebilmesi gibi durumlarda dikkat eksikliğinden şüphelenmek gerekiyor. 

2. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivitenin (DEHB)'nin Belirtileri:

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite (DEHB)'in üç farklı belirti grubu vardır:

Dikkati sürdürmede güçlük,

Aşırı hareketlilik ve

Dürtüsellik

Çocuk Neden Derslerine Konsantre Olamaz?

Dikkat eksikliği, çocuğun derslerine konsantre olmasında ya da o konsantrasyonunu sürdürmesinde güçlük yaşamasıdır. Bu çocuklar genellikle derslerde çabuk sıkılan, başka şeylerle ilgilenen çocuklardır. Ödevlerini yaparken çabuk sıkıldıkları için ya çok kısa sürecek bir ödevi, çok uzun bir sürede ve ailelerinin desteğiyle bitirebilirler ya da çok özensiz, çok kısa sürede, eksiklerle dolu bir ödev yaparlar. Dikkat eksikliği de okul başarısızlığının nedenlerinden biridir. 

Okul Başarısızlığında DEHB'in Etkisi

 Çocuğunuz Çok mu Hareketli?

DEHB’de ikinci belirti hiperaktivitedir. Hiperaktivite, çocuğun çok hareketli olması demektir. Genellikle bu çocuklar, yerinde oturmakta zorlanan, otursalar bile sürekli kıpırdanan çocuklardır. Oturmaları gereken bir ortamda bile kalkıp dolaşmak, hareket etmek isterler. Bazılarında ise çok hareketlilik bulunmaz, ancak çok konuşma isteği belirgindir. Üçüncü belirti ise dürtüselliktir. Dürtüsellik, bir çocuğun sonucunu düşünmeden hareket etme eğilimidir. Bu çocuklar genellikle sabırsız çocuklardır. Beklemekte zorluk yaşarlar. Sıraya girip beklemeleri gerektiğinde ciddi sıkıntıları olur.

Okul Başarısızlığını Başarıya Dönüştürmenin Yolları 

3. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nasıl Tedavi Edilir? 

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tedavi edilebilen bir bozukluktur. Şiddetli DEHB belirtileri gösteren ve bu nedenle akademik başarısı, sosyal ve duygusal gelişimi sekteye uğrayan çocuklara ilaç tedavisi, çocukla ve aile ile psikoterapötik çalışmalar, gerekirse öğretmen ve okulun da tedavide işbirliğinin sağlanması gibi yöntemler kullanılır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda Aileler Nelere Dikkat Etmeli? 

DEHB belirtilerine sahip çocuklar, tembel gibi olumsuz birtakım yaftalarla etiketlenmemelidir. DEHB tanılı çocukların olumsuz taraflarına değil de olumlu yönlerine odaklanılması, olumlu davranışlarının takdir edilmesi önemlidir. Çünkü çocuklar eleştirilme ya da etiketlenme ile davranışlarını düzeltmezler. Tam tersine çocuk övülen davranışı daha çok tekrar eder.  

Okul Başarısızlığının Sebebi Disleksi Olabilir: Geç konuşma disleksi habercisi 

4. Disleksinin (Özgül Öğrenme Bozukluğu) Akademik Başarıya Etkisi

Disleksi (Özgül Öğrenme Bozukluğu): Çocuğun normal zekada, normal gelişim döneminde olmasına rağmen okuma, yazma ve aritmetik becerilerinin yaşına ve gelişim düzeyinin önemli ölçüde altında olmasıyla karakterize bir bozukluktur. Disleksi ya da özgül öğrenme bozukluğunun erken yaşlarda birtakım silik belirtileri olabilir. Bunlardan en önemlisi çocuğun konuşmasının gecikmesidir. Bu çocuklar yaşıtlarına göre genellikle konuşmaya geç başlarlar ve konuşma içeriğinde birtakım artikülasyon problemleri ya da fonolojik problemler olabilir. Disleksi yani Özgül Öğrenme Bozukluğu çocuklarda okul başarısızlığının nedenleri arasında yer alıyor.

Okul Başarısızlığını, Başarıya Dönüştürmenin Yolları 

Disleksinin (Özgül Öğrenme Bozukluğu) Akademik Başarıyı Etkiliyor

Disleksi ya da özgül öğrenme bozukluğunun okuldaki belirtilerinin en önemlisi, çocuk birinci sınıfa başladığında normal zeka düzeyinde ve sağlıklı bir çocuk olmasına rağmen okumayı öğrenmesi gereken dönemde öğrenememesidir. Genellikle birinci sınıfa giden çocuklar normal zeka düzeyine sahip oldukları takdirde ilk dönemin sonlarında ya da ikinci dönemin başlarında okuma ve yazmayı öğrenirler. Disleksisi olan çocuklarda bu süre daha sonraki senelere kayar.

Dislekside Akademik Başarı Olumsuz Etkileniyor 

Dislekside çocukların akademik başarıları olumsuz etkilenir. Çocuk aslında zeka olarak normal düzeyde olmasına rağmen okuma, yazma ve aritmetik sorunlar yaşaması nedeniyle akademik başarı açısından geride kalır. Disleksi tanısı alan çocuklarda en çok eşlik eden teşhis dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğudur. DEHB de tedavi edilmediği takdirde hem akademik başarıyı hem sosyal ilişkileri ve çocuğun ruhsal gelişimini olumsuz etkileyebilen bir problemdir.

Disleksi; mutlaka bir çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanı tarafından değerlendirildikten sonra gerekli testler ve ölçümler yapıldıktan sonra tanısı konması gereken bir bozukluktur. Disleksi tanısı alan çocukları onlar için uygun, bireyselleştirilmiş eğitim programlarına yönlendirmek gerekir.

5. Kaygı Bozuklukları Başarıyı Düşürüyor  

Okul başarısızlığının nedenleri arasında kaygı bozukluğu yer alıyor. Çocuklarda akademik başarıyı düşüren önemli sorunlardan bir diğeri de kaygı bozukluklarıdır. Kaygı aslında uygun şiddette var olduğunda çocukları olumlu etkileyen bir duygudur. Ancak bazı durumlarda çocuklarda kaygı şiddeti çok yüksektir ve çocuk bu nedenle akademik açıdan zarar görür. Ayrılma kaygısı bozukluğunda çocuk annesi ya da bakımvereninden ayrılmakta zorlanır, ayrıldıkları zaman kendisine ya da annesine zarar geleceğini düşünür. Şiddetli kaygı durumunda çocuk derslere konsantre olamaz, zihni sürekli olumsuz senaryolarla (ya anneme araba çarparsa, ya çıkışta evi bulamazsam) meşguldür. Aile durumu farkedip destek almazsa çocuğun akademik başarısı düşer. 

6. Obsesif Kompulsif Bozukluk (Takıntı Hastalığı) Ders Dinlemeye Engel Oluyor 

Obsesif Kompulsif Bozukluk (Takıntı Hastalığı) dediğimiz takıntı hastalığı sadece erişkinlerde değil, çocuklarda da görülebilir. Burada çocuğun zamanının büyük kısmını kaplayan, aklından atamadığı ya da yapmaktan kendini alıkoyamadığı takıntıları vardır. Takıntıları sadece evde ortaya çıkan çocuklarda okulda ders başarısı çok fazla etkilenmezken hem okulda hem de evde takıntıları olan çocuklar akademik alanda zorlanırlar. Çünkü ders dinlemeleri gereken zamanlarda aslında kendilerine saçma gelen ama bir türlü kafalarından çıkaramadıkları düşünce, düşlem ya da davranışlarla uğraşırlar (elim kirlendi mi, arkadaşıma dokundum zarar vermiş miyimdir). Obsesif Kompülsüf Bozukluk (Takıntı Hastalığı) okul başarısızlığı nedenlerinden biridir. 

7. Ne Zaman Zeka Geriliğinden Şüphelenilmeli?   

Okul başarısızlığının altında yatan nedenlerden bir diğeri de zeka gerilikleridir. Sınırda ya da daha düşük zeka düzeyine sahip olan çocuklar akademik alanda akranlarından geride kalırlar. Bu çocukları diğerlerinden ayırmada gelişimsel basamakları nasıl geçtikleri önemlidir. Zeka geriliği olan çocukların büyük kısmı akranlarına göre daha geç yürümüş, daha geç konuşmuş ve daha geç sosyal beceriler kazanmışlardır. Bu çocukların öykülerinde genellikle okul öncesi dönemlerde de söylenenleri algılama güçlükleri, kavramları öğrenmede zorluk ya da konuşma içeriklerindeki fakirlik göze çarpar. Zeka geriliği çocuğun okul başarısızlığının nedenleri arasında yer alıyor.

8. Aile Sorunları Çocuğun Okuldaki Performansını Etkiliyor -Aileden Kaynaklı Başarısızlık Sebepleri 

Kimi zaman aile sorunları okul başarısızlığı nedenlerinden biri olabiliyor. Boşanma, mali konular ve kardeş zorbalığı gibi aile sorunları, çocuğun okul performansını etkileyen faktörlerin başında geliyor. Çocuklar, ailevi bir problem karşısında aslında oldukça savunmasızdırlar.  Bu genç bireyler, stresi düzgün bir şekilde yönetecek zihinsel kapasiteye sahip değillerdir.  Ve bu durum en çok okul performanslarına olumsuz yansır. 

9. Okul Başarısızlığını Başarıya Dönüştürmek İçin Ailelere 4 İpucu

Çocuğunuza Sevginizi Gösterin ve Ona Destek Olun

Okul başarısızlığının nedenlerini ortadan kaldımak mümkün mü? Konu aile ile ilgiliyse tabii ki. Aileniz zor bir zorlukla karşı karşıyaysa, çocuğunuzla iletişim kurmak çok önemlidir. Eldeki sorunla ilgili ayrıntılara girmek zorunda olmasanız da, onları karanlıkta da tutmamalısınız. Örneğin, siz ve eşiniz boşanıyorsanız, bunu çocuğunuza net bir şekilde iletin ve ardından geçiş evresinde onu desteklemeye odaklanın. Elinizdeki sorunu çözdükten sonra yapabileceğiniz en iyi şey, çocuğunuza sonsuz sevgi ve desteği göstermektir. Bunu yapmak için birkaç ipucu:

1. Fiziksel Temas Kurun

Çocuğunuza sevginin devam ettiğini göstermenin en iyi yollarından biri fiziksel temas kurmaktır. Onlara sarılın, öpün, gıdıklayın, beşlik çakın, kanepede onlarla yatın. Sevginizin geldiğini hissedeceklerdir. 

2. Onu Takdir Ettiğinizi Gösterin

Çoğumuzun anlamadığı şey, çocukların bizim takdirimizden yararlanmak istediği ve bundan faydalanabileceğidir. Onlara doğrudan takdir ettiğinizi söyleyin. Ayrıca, yararlı bir şey yaptıklarında veya yönergeleri takip ettiklerinde, bunu takdir ettiğinizi mutlaka sözlerinizle belirtin. Unutmayın, çocuklar düşündüklerinden daha fazlasını dinler ve hatırlar. 

3. Çocuğunuzla Birebir İlginebileceğiniz Özel Zaman Ayırın

Çocuğunuz, ne zaman ve nasıl olursa olsun, bölünmemiş dikkatinizi ister. Bu, bire bir zamanın onlar için altın değerindedir. Onları sevdiğinizi ve onlarla vakit geçirmek istediğinizi gösterin. Bu anlar aynı zamanda mevcut sorunla ilgili olarak, nasıl hissettiklerini kontrol etmek için iyi bir fırsat yaratabilir. 

4. Heyecan Verici Bir Şeyler Yapın 

Son olarak, arada bir farklı ve heyecan verici bir şey yapın. Bu, çocuğunuzun zihnini problemden uzaklaştıracak, hayatlarına eğlenceyi geri getirecek ve onlara hayatın hala devam ettiğini göstermek için yardımcı olacaktır.  Bu, her zaman alacakları önemli bir derstir.

Unutmayın: Hepimiz hayatta mücadele ediyoruz. Aileniz şu anda yukarıda bahsedilen sorunlardan birini veya başka bir sorunu tamamen çözmeye çalışıyorsa çocuğunuzun bu durumdan etkilenebileceğini düşünerek kendinizi umutsuz, çaresiz veya suçlu hissedebilirsiniz bu çok normal. Bunun yerine, onlara (ve sizi) bu zor zamanı atlatacak sevgi ve desteği sağlamaya odaklanın.  

Yazar Hakkında: Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Doç. Dr. Emel Sarı Kimdir?

Emel SARI 1979 yılında İzmit’te doğdu. İzmit Yabancı Dil Ağırlıklı Lisesi ve Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalında ihtisas yaptı ve 2009 yılında uzman doktor oldu.

2009-2011 yılları arasında Konya Dr. Faruk Sükan Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesinde zorunlu devlet yükümlülüğü hizmetini yaptı ve ardından Bursa Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesinde çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı olarak çalışmaya devam etti. Yaklaşık 5,5 yıl devam eden hizmeti sırasında ağırlıklı olarak Otizm Spektrum Bozuklukları, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, Özgül Öğrenme Bozukluğu, Zihinsel Gerilikler ve Kaygı Bozuklukları olan çocuk ve gençler ile aileleriyle çalıştı. Bu dönemde bu konular üzerine yaptığı bilimsel araştırmalar uluslararası dergilerde yayımlandı. Hastane bünyesi içerisinde cinsel istismara uğramış çocuk ve gençlerin adli kurumlarda travmatize olmadan ruh sağlığı uzmanları eşliğinde sorgulanmalarının sağlanması amacıyla kurulan Çocuk İzlem Merkezinde (ÇİM) çalıştı ve burada görüştüğü çocuk ve gençlerin psikiyatrik hastalıklarını inceleyen bilimsel araştırmaları prestijli dergilerde yayımlandı.