Çocuklarda Boy Kısalığı Neden Olur?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 30.03.2012 - Güncelleme : 29.08.2024

Uzmanlar Uyarıyor: “Pantolonun Ertesi Yıl Kısa Gelmemesine Dikkat!”

Günümüzde çeşitli etkenler nedeniyle yeni neslin daha uzun olduğu gözlense de, kısa boy hala sıkça rastlanan bir sorun. Anne babanın kısa boylu olması, özellikle ilk 3 yılda yetersiz beslenme, hormonal sorunlar ve solunum ile kalp gibi kronik hastalıklar boyun yeterli oranda uzamamasına yol açan en önemli nedenleri oluşturuyor.

Çocuk ve Ergen Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Serap Semiz, çocuğun sağlıklı büyümesinde aynı zamanda içinde bulunduğu psikososyal ortamın da son derece önem taşıdığına dikkat çekerek, “Anne ve/veya baba yoksunluğu, özellikle aile içindeki huzursuz ortam, evde sıkça yaşanan sorunlar” büyüme hormonunun yetersiz salgılanmasına yol açabiliyor. Bunu sonucunda da çocuk kısa boylu kalabiliyor.” uyarısında bulunuyor!

Ailedeki huzursuzluk ve evde sıkça yaşanan sorunlar büyüme hormonunun yetersiz salgılanmasına, bunun sonucunda da çocuğun kısa boylu kalmasına yol açabiliyor!

 "Çocuğumun Boyu Çok Kısa Ne Yapmalıyım?"

1. Büyüme Hormonunun Yetersiz Salgılanma Nedenleri

• Ailedeki Huzursuzluk Çocukların Büyüme Hormonunun Yetersiz Salgılanmasına Neden Oluyor 

Ailevi boy kısalığı veya yapısal büyüme gecikmesi gibi etkenler boyun yeterli oranda uzamamasına yol açan en önemli nedenleri oluştursa da, psikososyal ortam da son derece önem taşıyor.

Örneğin, ailedeki huzursuzluk ve evde sıkça yaşanan sorunlar büyüme hormonunun yetersiz salgılanmasına, bunun sonucunda da çocuğun kısa boylu kalmasına yol açabiliyor!

2. Büyümeyi Hipofiz Bezi Sağlıyor 

Vücudumuzdan büyüme ile gelişmeyi ve diğer pek çok yaşamsal fonksiyonları düzenleyen hormonlar salgılanıyor. Büyümeyi düzenleyen hormonların başında ise hipofiz bezinden salgılanan büyüme hormonu ve tiroit bezinden salgılanan tiroit hormonu geliyor.

Tiroit fonksiyonları normal olan bir çocukta, büyüme hormonu ve büyüme hormonu bağımlı büyüme faktörleri, kemik uçlarında yer alan büyüme plağına etki ederek büyümeyi sağlıyor.

Boy Uzaması İçin Ne Yapmalı?

3. Çocuklar İdeal Bir Aile Ortamı İçinde Büyütülmeli

• Sevgisiz ve İlgisiz Kalan Çocukların Boyu Kısa Kalıyor! 

Aile içindeki huzursuz ortam, evde sıkça yaşanan kavgalar, anne babadan uzak yaşamak veya yeterince ilgi görememek büyüme hormonunun yetersiz salgılanmasına neden olabiliyor. Bunun sonucunda da çocuğun boyu kısa kalabiliyor.

Örneğin yapılan bilimsel çalışmalar; yuvada yaşayan çocuklarda büyüme hormonu salgısının yavaşladığını, uygun aile ortamı sağlandıktan sonra bu çocuklarda büyüme hormonu salgısının arttığını ortaya koydu.

Bu tür çalışmalar sevgi yoksunluğunun büyüme hormonu salgılanmasının azalmasında önemli olduğunu gösteriyor. Bu nedenle çocuklara mümkün olduğunca ideal bir aile ortamı oluşturmak gerekiyor.

4. Çocuğunuzun Pantolonu Ertesi Yıl Kısa Gelmiyorsa Dikkat!

• Pek Çok Ailenin Sorusu: “Çocuğumun Neden Boyu Kısa Kalıyor?” 

-Boy kısalığının yüzde 80’ini, ailevi boy kısalığı veya yapısal büyüme gecikmesi oluşturuyor. 

-Kronik böbrek, kalp, karaciğer hastalıkları ve kansızlık gibi sistemik kronik hastalıklar da boyun kısa kalmasına neden oluyor. 

-Tiroit ve büyüme hormonu eksikliği, böbrek üstü bezi hormon fazlalığı ve erken ergenlik gibi hormonal sorunlar da çocuğu kısa bırakabiliyor.

-Psikososyal nedenler boy uzamasında etkili olan bir diğer faktörü oluşturuyor.

• Uzmanlar Uyarıyor: “Pantolonun Ertesi Yıl Kısa Gelmemesine Dikkat!”

Yıllık büyüme hızı yaş gruplarına göre değişiyor. Bebeğin ilk yılda 25 santim, ikinci yılda 10-12 santim 3 ve 4. yıllarda 6-8 santim, ergenliğe kadar olan dönemde de yılda 5,5-6 santim uzaması bekleniyor. Ergenlik döneminde ise büyüme sıçraması oluyor ve bu süreçte toplam 20-25 santimlik bir boy kazancı elde ediliyor. 

Rutin çocuk muayeneleri sırasında boy takip çizelgesine bakılarak çocuğun yeterli düzeyde uzayıp uzamadığı tespit ediliyor. Bunun yanı sıra çocuğun boyunun yeterli düzeyde uzamadığını gösteren çeşitli işaretler de oluyor.

Örneğin bir önceki yılda çocuğun vücuduna uygun olan giysi, örneğin pantolon veya etek boyu ertesi yıl da uyuyorsa, yani küçük gelmiyorsa, bu durumun uyarıcı bir işaret olarak görülmesi gerekiyor.

Büyüme hızının altında boy artışı fark edildiğinde de büyümenin değerlendirilmesi için mutlaka bir çocuk endokrinoloji uzmanına başvurmak gerekiyor.

5. Çocuklarda Boy Kısalığı Nasıl Tedavi Edilir?

• İdeal Boya İyi Bir Tedavi İle Ulaşılabiliyor 

Boy kısalığı, bu soruna yol açan patolojik bir durum saptanır ve tedavi edilirse, kader olmaktan çıkabiliyor. Tedavide amaç, çocuğun ideal boya yaklaşmasını sağlamak.

Boy kısalığında altta yatan soruna yönelik tedaviler uygulanmaktadır. Örneğin bir bağırsak emilim kusuru ya da tiroit hormonu eksikliği varsa, bu hastalıklar tedavi ediliyor.

Hastalık ortadan kalkınca çocuğun boyu yeniden uzamaya başlıyor. Eğer boy kısalığı nedeni büyüme hormonunun eksik salgılanması ise ancak o zaman büyüme hormonunu yerine koyma tedavisi uygulanabiliyor.

Gerçek büyüme hormonu eksikliği vakaları, büyüme hormonuna özellikle tedavinin ilk yıllarında oldukça iyi yanıt veriyor. Öyle ki çocuk bir yılda 10-12 santim uzayabiliyor. Ancak altta yatan neden ne olursa olsun, tedavide başarılı olunabilmesi için erken dönemde bir hekime başvurmak şart!

6. Çocuğunuzun Boyunun Kısa Kalmasını Önlemek İçin Neler Yapmalısınız?

• İşte uzmanların ailelere tavsiyeleri...

• Yeterli ve dengeli beslenmesine özen gösterin. Bunun için günde 500 ml süt ve süt ürünleri, 1 öğün et içeren yemek, haftada 3-4 gün yumurta, yeterli sebze ve meyve ile bakliyat tüketmesini sağlayın.

• Çocuğunuzun her gün kaliteli ve yeterli süre en az (8-9 saat) uyumasına dikkat edin.

• Her türlü egzersiz, hem obezitenin önlenmesi hem de kemik kitlesinin kazanılmasında son derece önemli bir rol oynuyor. Her gün düzenli egzersiz yapması için onu teşvik edin.

• Sanılanın aksine vitaminler boy uzatan etkiye sahip değiller. Üstelik bazı vitaminler vücutta birikerek sağlığı da tehdit edebiliyor. Bu nedenle hekiminiz önermediği sürece çocuğunuza asla vitamin takviyesi vermeyin.

• Sağlık Bakanlığı onayı olmayan, boy uzattığı söylenen bitkisel ürünlere hiçbir şekilde itibar etmeyin.
 

SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

S.1. Kaç yaşında boy uzamaya başlar?

Kızlarda ortalama 23-28 cm, erkeklerde 26-28 cm boy artışı olur. Boyda uzama erkeklerde 14-15 yaşları arasında en hızlı olurken, kızlarda en hızlı artış dönemi 12-13 yaşlarıdır. Adolesanlarda ağırlık artışı, boyun en hızlı uzadığı dönemden yaklaşık 6 ay sonra belirginleşmektedir.

S.2. Evde boy nasıl uzatılır?

Esneme hareketlerini düzenli ve doğru şekilde yaptığınızda kaslarınız arasındaki mesafeyi açarak birkaç cm kadar uzayabilmeniz mümkün olacaktır. Her gün köprü hareketi, hava germe hareketi, köprü egzersizi, ip atlama veya cobra egzersizi yapabilirsiniz.

S.3. Büyüme hormonunu artırmak için ne yapılmalı?

Büyüme hormonu nasıl artar? Şekeri ve vücuttaki yağ miktarını azaltmak, sağlıklı beslenmek ve düzenli egzersiz yapmak büyüme hormonu seviyesini artırabilecek faktörler arasındadır. Bunların yanı sıra uyku kalitesini iyileştirmek ve melatonin, glutamin ve kreatin gibi takviyeler de büyüme hormonunu artırabilir.

S.4. Büyüme hormonu testi kaç yaşında yapılır?

Genellikle 2 yaşından sonra yapılmasını tercih ediyoruz. Ne kadar erken tedaviye başlanırsa erişkin dönemdeki boy kaybı o kadar az oluyor. Hastalar genellikle endokrin uzmanına geç geliyorlar. 10-12 yaş civarında gecikmiş olarak geliyorlar büyüme hormonu başlamış olsanız bile aradaki boy kaybı tamamlanamıyor.