Vücutta Biriken Ödemin İşaretleri Neler? Ödem Oluşumu Nasıl Önlenir?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 03.12.2018 - Güncelleme : 07.06.2023

Kilo aldığınızı düşünüyorsunuz, yüzüğünüz parmağınızı sıkıyor, ayakkabınız artık küçük geliyor, ellerinizde, ayak bileklerinizde ve bacaklarınızda şişlikler meydana geliyor… Bu yaşadığınız sorunlar her zaman kilo artışının değil vücudunuzda biriken ödemin habercisi olabilir. Altında yatan başka hastalıklar olabileceği için, ödem titizlikle takip ve tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlıktır.

İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Görkem Sucu, ödemin nedenleri ve tedavi yöntemleri ile ilgili bilgi verdi.

 Su tutulmasından nasıl kurtuluruz, en iyi öneriler için okumaya devam edin. 

Vücutta Su Tutmasın Belirtileri Neler, Su Tutması İçin Ne Yapmalı? 

1. Ödem, Ciddi Bir Hastalık Habercisi Olabilir 

• Su tutma nedir? 

Ödem olarak da bilinen su tutma, sıvının kan dolaşımına geri dönmek yerine vücudun dokularında toplanmasıyla oluşur. Bu, en yaygın olarak ayaklarda, bacaklarda, karında ve yüzde şişlik ve rahatsızlığa neden olur. 

• Su tutulmasına ne sebep olur? 

Uzun süre oturmak veya ayakta durmak, yüksek tuz alımı, dehidrasyon, hormonal değişiklikler (PMT ve menopoz dahil), hamilelik, uçakta uçmak ve bazı ilaçları almak gibi çeşitli şeyler tarafından tetiklenebilir. Daha az yaygın olarak, ödem böbrekler, kalp veya karaciğerle ilgili sorunların bir işareti olabilir - bu nedenle, burada önerilen çözümlerin hiçbirine yanıt vermeyen kalıcı su tutulumunuz varsa, doktorunuza danışın.

•  Su tutulumunuz olup olmadığını nasıl anlarsınız?

Su tutmanın yaygın belirtileri şunlardır:

• Şişmiş ayaklar, ayak bilekleri ve bacaklar
• Parlak, aşırı gergin veya kırmızı cilt
• Şişkinlik, özellikle karın bölgesinde
• Özellikle sabahları yüzün şişmesi
• Meme hassasiyeti (kadınlarda)
• Hızlı kilo dalgalanmaları (gün boyunca değişkenlik gösterir)
• Şiş görünüme neden olan kilo alımı
• Eklemlerde ağrı veya sertlik

Vücudun herhangi başka bir yerinde de ortaya çıkabilen ödem, en çok kollarda ellerde ve bacaklarda meydana gelen, deri ve deri altı dokusunda su birikimine bağlı oluşan şişliğe denir. Hastalar kilo aldıklarını zannedebilir, ayakkabı ve yüzüklerinin küçük gelmesinden yakınabilirler. Altta yatan bir hastalığın belirtisi olarak ortaya çıkabileceğinden dolayı ödem önemsenmesi gereken bir belirtidir.

Ödemli bölgeye birkaç saniye basılı tutulduktan sonra gode denilen çukurun oluşması ödemin habercisidir. Bu çukur yatar pozisyonda kalça ve sırtta da oluşabilir.

Ödem Atmak İçin Ne Yapmalı?

2. Sebebi Aşırı Tuz Tüketimi de Olabilir 

Ödemin birçok sebebi olabilir. Bunlar arasında, çok uzun süre oturmak veya aynı pozisyonda uzun süre kalmak, çok fazla tuz tüketmek ve hamilelik bulunmaktadır. Bunların yanı sıra bazı ağrı kesicilerin, steroid ilaçların, hipertansiyon ve diyabet ilaçlarının kullanımında ortaya çıkmaktadır. Östrojen kullanımı da ödeme sebebiyet verebilir. Ciddi ve uzun süreli protein eksikliği de kanda protein eksikliğine bağlı ödeme yol açabilir.

3. Kalp veya Böbrek Yetmezliği Olanlar Dikkat! 

Kalp yetmezliği olan hastalarda kalbin alt bölmelerinden biri veya her ikisi de kanı etkili bir şekilde pompalama yeteneklerini kaybeder. Bunun sonucunda bacaklarda, ayak bileklerinde, karında ve bazen akciğerde sıvı birikmesi olabilir. Böbrek yetmezliğinde veya böbrekten protein kaybında, bacaklarda, göz çevrelerinde veya vücudun diğer bölümlerinde ödem oluşabilir. 

Ödem daha birçok ciddi hastalık ile ortaya çıkmaktadır. Sirozda karın boşluğunda ve bacaklarda ödem oluşabilir. Bacaklardaki toplardamarlarda yetersizlik varsa (venöz yetmezlik), kan bacak damarlarında birikir ve bacaklarda şişme olabilir. Dokulardaki atık maddelerin ve aşırı sıvının temizlenmesine yardımcı olan vücudumuzun lenfatik sistemi hasar görür veya yetersiz kalırsa, bir bölgeyi boşaltan lenf düğümleri ve lenf damarları düzgün çalışmayabilir ve ödem oluşabilir.

Nasıl Ödem Atılır?

4. Ne Yapmalı?

• Tuz tüketimini azaltın 

Ödemin temel sebebi fizik muayene ve tıbbi öykü ile anlaşılmaktadır. Kan tahlilleri ve radyolojik tetkiklerle bu tanılar desteklenebilir. Tedavide önemli olan ödeme sebep olan hastalığın tedavisidir. Altta yatan hastalığa göre tedavi yöntemi değişmektedir. Tuz kısıtlaması genel prensiptir. Günlük ihtiyaçtan fazla tuz alımı vücutta sodyum denilen mineral ile beraber su tutulumuna sebep olacağından, aşırı tuz alımından kaçınılmalıdır. İlaç yan etkisi olarak ortaya çıkan ödemlerde ilaç değişikliği veya doz ayarlaması genellikle yeterlidir. 

Bazı durumlarda ödemli bölgenin kalpten yüksekte tutulması, masaj ve egzersiz gibi yöntemler ödemin azalmasına yardımcı olabilir. Ödemli bölgelerde enfeksiyon gelişimine yatkınlık olabilir, oluşan yaralar geç iyileşebilir. Bu sebeple ödemli bölgeler mümkün olduğunca temiz tutulmalıdır. Venöz yetmezlikte varis çorapları, ilaç tedavisi ve ameliyat gerekebileceği gibi; böbrek, karaciğer (siroz) ve kalp yetmezliği gibi kaynaklı ödemlerde genellikle ilaç tedavisi tercih edilir.

Su Tutulmasından Kurtulmak İçin Ne Yapmalı?

5. Ödem Deyip Geçmeyin, Şikayetlerinizi Önemseyin 

Ani başlayan nefes darlığı, solunum güçlüğü, göğüs ağrısı gibi durumlar, hızlı tedavi gerektiren akciğer ödemi belirtisi olabilir. Bu durumlarda acil bir uzmana başvurmak gerekmektedir. Bacakta tek taraflı şişlik ve kalıcı ağrı, bacak damarlarında oluşan kan pıhtısından kaynaklanabilir. Bu pıhtı damarlar yoluyla akciğere gelerek akciğer damar tıkanıklığına (akciğer embolisi) sebep olabilir.

Bu durum ani solunum güçlüğü ve yan/sırt ağrısı ile kendini belli eden acil bir durumdur. Bunun dışında ödem sıklıkla bir sağlık sorununun belirtisi olması sebebiyle her zaman önemsenmeli ve takip edilmelidir.

Vücutta Su Tutulmasını Önleyen 6 Harika Çay

6. Ödem Atmaya Yardımcı Bitki Çayları Hangileri?

Tüm çaylar, genel sıvı alımına katkıda bulunarak idrar üretiminin artmasına neden oldukları için belirli bir dereceye kadar idrar söktürücüdür. Bununla birlikte, daha güçlü bir idrar söktürücü etki içerebilen bazı bitkiler vardır. Bu çaylar, şişkinliği hafifletmek ve vücutta biriken sıvının vücuttan atılımasına yardımcı olur. 

6.1. Ödem Atmaya Yardımcı Maydanoz Çayı

Maydanoz çayı, su tutulmasını tedavi etmek için en popüler doğal ilaçlarından biridir.

Malzemeler:

• 1 demet veya 15 gram saplı taze maydanoz (küçük yapraklı)
• 1/4 limon
• 250 ml kaynar su

Ödem Atıcı Çay Nasıl Hazırlanır?

• Maydanozu yıkayıp, küçük küçük doğrayın.
• Maydanozu kaynar su ile bir bardağa ekleyin ve beş ila on dakika bekletin. Ardından çayınızı süzün, soğumaya bırakın.
• Bu çayı günde birkaç kez içebilirsiniz. 

Bu Çay Kimler İçin Sakıncalı?

Ödem atmaya yardımcı maydanoz çayını hamileler veya pıhtılaşma önleyici (kan sulandırıcı) veya diğer diüretik ilaç türlerini kullananlar tüketmemelidir.

6.2. Ödem Atmaya Yardımcı Karahindiba Çayı

Karahindiba, idrar üretimini artırmak ve su tutmayı tedavi etmek için kullanılan başka bir popüler bitkidir. Bu bitki, böbreklerde etkili olan ve idrar atılımını destekleyen bir mineral türü olan potasyum açısından zengin olduğu için doğal bir idrar söktürücü görevi görür. 

Malzemeler:

15 gr karahindiba yaprağı ve kökü
250 ml kaynar su

Nasıl hazırlanır?

• Kaynayan suyu bir bardağa dökün ve ardından karahindibayı ekleyin.
• Kaynar suda çayı 10 dakika demleyin. 
• Daha sonra süzün ve çayı günde iki ila üç kez içebilirsiniz. 

Kimler İçin  Sakıncalı?

Hamileyseniz veya safra kesesi sorunları veya bağırsak tıkanıklığı sorununuz varsa bu bitki kullanılmamalıdır.

6.3. Ödem Atmaya Yardımcı Atkuyruğu Çayı

Atkuyruğu çayı, geleneksel tıpta çokça kullanılan bir diğer doğal idrar söktürücüdür ve bu bitki hakkında yakın zamanda çok fazla araştırma olmamasına rağmen, 2017 yılında yapılan bir incelemede, atkuyruğunun idrar söktürücü etkisinin, idrar söktürücü olan hidroklorotiyazid ile karşılaştırılabileceği belirtilmektedir. 

Malzemeler: 

1 çay kaşığı atkuyruğu
250 ml kaynar su

Ödem Atıcı Çay Nasıl Hazırlanır?

Atkuyruğu kaynar su ile bir bardağa koyun ve 5 ila 10 dakika bekletin. Ardından süzün ve çayı soğumaya bırakın. Bu çayı günde üç defa için.

At kuyruğunun idrar yoluyla mineral atılımını artırıp artırmadığı tam olarak belirlenemese de mineral dengesizliklerini önlemek için bu bitki çayını en fazla 7 gün üst üste içmenizi öneririz. 

Kimler İçin Sakıncalıdır?

Bu çayı hamile veya emziren anneler tüketmemelidir.

6.4. Ödem Atıcı Ebegümeci Çayı 

Fareler üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, ebegümeci çayı üretilen idrar miktarını önemli ölçüde artırıyor gibi görünmektedir. Etkisi, laboratuvarda üretilen furosemid ve hidroklorotiyazid gibi sentetik diüretiklere benzer.  

Ek olarak,  fareler üzerinde tamamlanan başka bir çalışma, antosiyaninler, flavonoidler ve ebegümeci klorojenik asitteki bileşimin, idrar üretimini kontrol eden bir hormon olan aldosteronun aktivitesini düzenlediği sonucuna varmıştır.

Malzemeler:

2 yemek kaşığı kuru ebegümeci çiçeği 
1 litre kaynar su

Nasıl Hazırlanır?

Kuru ebegümeci çiçeğini sıcak suya koyun, üzerini kapatın ve 10 dakika bu suda bekletin. Ardından süzün ve gün boyunca için.

Kimler İçin Sakıncalı?

Oldukça güvenli olmasına rağmen, hamilelik sırasında ve emzirirken ebegümecinden kaçınılmalıdır. 

6.5. Ödem Atmaya Yardımcı Rezene Çayı 

Rezene, mesane problemlerini ve yüksek tansiyonu tedavi etmek için kullanılan geleneksel bir şifalı bitkidir. Bunun nedeni, idrar üretiminin artmasına ve vücuttaki fazla sıvının atılmasına yol açan bir diüretik etkiye sahip olmasıdır. 

Malzemeler:

• 1 çay kaşığı rezene tohumu
• 1 su bardağı kaynar su

Nasıl hazırlanır?

Tohumları kaynayan suya ekleyin ve beş ila on dakika bekletin. Ardından tohumları süzün. Bu çaydan günde üç fincana kadar içebilirsiniz.

Bu bitki oldukça güvenlidir bu nedenle yetişkinlerde ve çocuklarda rahatlıkla kullanılabilir. 

Kimler İçin Sakıncalı?

Hamileyseniz veya emziriyorsanız, güvenliği ile ilgili araştırma eksikliği olduğu için bu çayı sadece doktor gözetiminde almanızı öneririz.

Ödem Atmayı Sağlayan Bitki Çayları 

6.6. Ödem Atıcı Yeşil Çay 

Yeşil çay, doğal diüretik özelliklere sahip bir madde olan kafein açısından zengindir. Sadece bir fincan çay bunun için gerekli kafein miktarını içermese de günde üç fincan çay içmek idrar üretiminizi artırabilir ve vücuttaki fazla sıvının atılmasına yardımcı olabilir.

Malzemeler:

1 yemek kaşığı yeşil çay yaprağı
1 su bardağı kaynar su

Nasıl Hazırlanır?

Yeşil çay yapraklarını bir bardağa koyun, üzerine kaynar su dökün ve üç ila beş dakika bekletin. Ardından çayı süzün ve soğumaya bırakın. Gün boyunca bu çaydan üç bardak için. Demlenme süresi ne kadar uzun olursa, kafein içeriği o kadar yüksek olur. Ancak, yeşil çayın uzun süre demlendiğinde  daha acı bir tada sahip olabileceğini unutmayın. Yaprakların üç dakika ıslanmasına izin vermeniz ve ardından istediğiniz tadı elde edene kadar her otuz saniyede bir çayın tadına bakmanızı tavsiye ederiz. 

Kimler İçin Sakıncalı?

Yeşil çay kafein içerdiğinden çocuklar tarafından alınmamalıdır. Ayrıca, uyumakta zorluk çeken kişiler, özellikle akşamları ve geceleri almaktan kaçınmalıdır.

7. Ödem Atmaya Yardımcı Çayları Tüketirken Nelere Dikkat Edilmeli? 

İdrar söktürücü bir çay tüketmeyi tercih ederseniz, bunu yalnızca doktorunuzun veya şifalı bitkilerde uzmanlaşmış bir sağlık uzmanının gözetiminde yapmalısınız.  

İdeal olarak diüretik çay, halihazırda furosemid, hidroklorotiyazid veya spironolakton gibi sentetik diüretikler kullanan hastalar tarafından tüketilmemelidir. 

Ayrıca böbrek problemleri, kalp hastalığı veya düşük tansiyonu olan hastalar bu çaylardan kaçınmalıdır.  

Özellikle doktorunuza danışmadan arka arkaya 7 günden fazla bu çayları kullanmayın.  Bunun nedeni, bu çayların bazılarının vücutta dengesizliklere neden olabilecek önemli minerallerin idrar yoluyla atılımını artırabilmesidir.