Süt İçmeyen Çocukların Gelişimi Risk Altında

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 20.02.2017 - Güncelleme : 30.09.2024

Süt ve süt ürünleri genç yaşlı herkesin ihtiyaç duyduğu en temel besinlerin başında geliyor. İnsan yaşamının her döneminde ihtiyaç duyulan süt ve süt ürünlerinin nasıl tüketilmesi gerektiği, özellikle bebekler ve çocuklar için hayati önem taşıyor. Uzmanlara bebek ve çocuk gelişiminde süt tüketiminin önemini sorduk. 

Süt ve süt ürünlerini tüketmeyen çocukların yeterince protein ve kalsiyum alamamaya bağlı olarak kemik gelişiminde ve büyümede geri kalma riskiyle karşı karşıya kaldığına dikkat çeken Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Halil İbrahim Küçük, çocuk gelişiminde kilit rol oynayan sütle ilgili tartışmalara ışık tutacak bilgiler verdi:

 Çocuk beslenmesinde önemi tartışılmaz olan besinler arasında ilk sırayı alan sütün tüketimi neden önemli? Uzmanı yanıtladı. 

  Süt Tüketimi Çocukların Öğrenme Becerilerini Etkiliyor!

1. Çocuklar İçin Süt Neden Önemli?

Süt, dünyaya geldiğimiz ilk andan itibaren beslenme ve sağlık için mucizevi bir öneme sahiptir. Yeni doğan bir bebeğin ihtiyacı olan besin ögelerinin tamamı anne sütü tarafından karşılanır. Anne sütünün mucizevi bir besin olmasının yanı sıra çocukluk ve okul çağı döneminde de süt tüketimi beslenme açısından önemlidir.  

Süt; yağ, protein, karbonhidrat, su, vitamin, mineraller ve diğer bileşenler gibi zengin içeriğe sahip olması sebebiyle besleyiciliği yüksek bir gıdadır.  Anne sütü, bitkisel sütler ve hayvan sütleri arasında içerdikleri besin bileşenleri ve çocuk sağlığı üzerine etkileri açısından farklılıklar vardır. Ulaşılabilir ve daha ekonomik olması açısından genellikle çocuklarda hayvansal süt tüketimi yaygındır. 

"Çocuğum Süt İçmeyi Hiç Sevmiyor" 

Çocuk gelişiminin vazgeçilmez bir ögesi olan süt ve süt ürünlerinin nasıl tüketilmesi gerektiği oldukça hassas bir konu. Çocukların süt kullanımında nelere dikkat edilmesi gerektiğini bilmeyen anneler bu konuda büyük bir kafa karışıklığı yaşayabiliyor.  

• Süt İçmeyen Çocukların Gelişimleri Neden Risk Altında?  

Büyüme ve gelişim için gerekli olan vitamin, mineral, yağ, karbonhidrat ve protein ihtiyacını süt ve süt ürünlerinden elde edilebiliyor. Süt; protein, enerji, kalsiyum ve mineral bakımından zengin bir besin ögesidir. 

Süt İçmeyen Çocuklarda Hangi Vitaminleri Alamaz?  

Ayrıca süt içmeyen çocuklarda fosfor, iyot, A ve C vitaminleri yetersizlikleri de görülebilir. İnek sütü, protein alerjisi veya başka bir gerekçeyle süt tüketemeyen çocuklar badem, koyu yeşil yapraklı sebzeler, üzüm pekmezi, soya peyniri ve buğday tüketerek sütten elde edilecek kalsiyum ve proteini alabilir.

Anne Sütünün Laktoz Oranı, İnek Sütüne Göre Yüksektir  

Anne sütü ile inek sütü verdiği enerji bakımından benzerlik taşıyor. Protein içeriği bakımından ise inek sütü kolay sindirilemez; ayrıca demir ve D vitamini açısından fakirdir. Anne sütünün laktoz (süt şekeri) oranı inek sütüne göre yüksektir. Bu nedenle bebeklere 1 yaşına kadar inek sütü verilmemesi tavsiye edilir.

‘Kemik ve diş sağlığını etkiliyor’ 

Kalsiyum, D vitamini ve fosfor içeriği sayesinde çocukların kemik ve diş sağlığı için çok önemlidir.  Büyüme gelişme dönemindeki çocukların yeterli ve kaliteli proteine ihtiyaçları vardır. Bu gereksinim ilk olarak anne sütüyle karşılanmakta sonrasında ise çoğunlukla inek sütüyle karşılanmaktadır. Kaliteli protein-aminoasit, çocukların güçlü kaslara ve öğrenme becerilerine sahip olmasına fayda sağlayabilir.

Çocuklara enerji ve bir dolu yararlı besin ögesi karşılamasının yanı sıra uzun süre tok kalmalarını da sağlayabilir. Soya veya badem sütü gibi bitkisel sütler, laktoz intoleransı ya da sütün tadını sevmeyen çocuklar için alternatif olabilir. Fakat besin içerikleri inek sütü ile aynı olmadığından bitkisel süt tercih eden çocukların ek takviyeler alması gerekebilir. 

Hangi süt tercih edilmeli; Yağsız, yarım yağlı, tam yağlı?

Çocukların özellikle beyin gelişimleri için beslenmelerinde yağa da ihtiyaçları vardır. Bu nedenle, çocukların yağsız süt tüketmeleri önerilmez. Fakat hayvansal kaynaklı besin olan sütün yüksek doymuş yağ içeriğinden dolayı bu seçim porsiyon kontrolüne dikkatle belirlenir. Ek olarak günlük kalorinin %10'undan fazlasının doymuş yağlardan gelmemesi önerilir. Güçlü kemikler, sağlıklı dişler ve öğrenmeye açık bir zihin için çocukların yeterince süt içme alışkanlığına sahip olmaları gerekir. 

Fazla süt tüketimi zararlı mı? Günlük ne kadar süt tüketilmeli?

Süt enerji içeriği yüksek bir besin olduğundan porsiyon olarak sütün fazla tüketilmesi enerji alımını artırır dolayısıyla kilo artışına sebep olabilir. İçeriğindeki hayvansal yağ sebebiyle aile öyküsünde kalp-damar rahatsızlıkları bulunan çocukların sütü ihtiyaçlarından fazla tüketmeleri riskli olabilir.

Sütte bulunan kalsiyum minerali fazla alındığında vücut için yararlı olan bir diğer mineral olan demirin emilimini azaltabilir. Çocukların günlük olarak süt ve süt ürünü gereksinimleri 2-4 porsiyon aralığındadır. Kahvaltılarında bir dilim peynir tükettikleri düşünüldüğünde geriye kalan 2-3 porsiyonluk süt ürünü ihtiyaçlarını süt, kefir ya da yoğurttan yana kullanabilirler. 

Okullarda süt dağıtma programı yaygınlaşan bir uygulamadır ve çocukların beslenmesinin önemli bir parçasıdır. Çocukların hızlıca ulaşabilecekleri ve tüketebilecekleri bir besin olmasından dolayı okuldaki beslenme gereksinimlerine katkıda bulunur. Beslenme çantaları ve okuldaki ulaşabilecekleri besinler çocukların genel sağlığı, gelişimi, öğrenme kabiliyetleri ve okul başarısı için oldukça önemli ve etkilidir. 

Çocuklar Günde 2 Bardak Süt Tüketmeli 

Ancak çocukların 1 yaşından sonra günlük kalsiyum protein ve vitamin ihtiyaçlarını karşılamak için günde 2 bardak süt tüketmesi oldukça önem taşıyor. Pastörize veya UHT ile mikroptan arındırılmış, katkısız tam yağlı süt içilmesi önemlidir. Süt içmekte zorlanan çocuklar için ise evde kolayca hazırlanabilecek meyveli sütler çocuklar için süt tüketimini kolaylaştırabilir.  

 Anne sütünden sonra süt ve süt ürünleri, temel besin gruplarından biri olarak kabul ediliyor.

Kaynağı Bilinmeden Satın Alınan Sütler Sağlığı Tehdit Ediyor   

Sütün temin edildiği hayvanların veteriner kontrolünde yetiştirildiğinden emin olunmalıdır. Kaynağı bilinmeden satın alınan sütte yer alabilecek tüberküloz, brucella ve salmonella hatta kuduz mikrobu çocukların hayatını riske atabilir. Bu doğrultuda ebeveynlerin dikkatli davranması gerekir. 

Sütteki Besin Değeri Kaybını Önlemek İçin Nelere Dikkat Etmeli?  

Ebeveynlerin aldığı en bilinen yöntem olan kaynatma tekniği ile sütteki besin öğeleri etkilenir ve besin değeri kaybı yaşanır. Bu doğrultuda UHT veya pastorize teknolojisi kullanılan sütlerde besin değerinde çok fazla kayıp yaşanmaması bu işlemlerden geçen sütlerin kaynatılan sütlere kıyasla hem daha sağlıklı hem de daha yararlı olduğu söylenebilir. 

Fazla Tüketilmesi de Zararlı 

İçerdiği yağlar, protein ve laktoz insan sindirim sisteminde tam olarak sindirilemeyebileceğinden süt tüketimi bazı bünyelerde karın ağrısı, gaz ve şişkinlik, demir emilim bozukluğu ve bağırsak içinde sızıntı şeklinde kanama gibi sorunlara neden olabilir. Ayrıca demir bakımından fakir olan sütün çok fazla tüketilmesi, tek tip beslenme sonucu yeterli demir alınamaması neden olarak kansızlık (anemi) sorununu tetikleyebilir. 

Bebekler Peynir ile Ne Zaman Tanışmalı? 

Sütün mayalanması ile elde edilen ve süte göre yaklaşık 10 kat daha fazla kalsiyum ve protein içeren peynirin faydaları saymakla bitmez. 7. aydan itibaren bebeklere peynir vermeye yumuşak ve yutulabilir labne peyniri ile başlanmalı ve her kahvaltıda mutlaka peynir bulunmasına özen gösterilmelidir.  

 Süt İçmeyen Çocukların Gelişimi Risk Altında 

Salamura ile hazırlanmış ve çok tuzlu olan peynir çeşitlerinden ile pişirilmeden peynir yapımından kullanılan sütlerden geçebilecek hastalıklar düşünülerek sütün özel tekniklerle mikroptan arındırılarak peynir için kullanıldığından emin olunmalıdır. 

Süt içerken yardımcı besin kullanmak süt içimini kolaylaştırarak hazım ve huzursuzluk gibi istenmeyen sonuçları azaltabilir. Bunun yanı sıra bazı yardımcı besinlerin kalsiyumu bağlayarak sütün faydalarını da azaltabileceği de unutulmamalıdır. Katkılı süt ürünlerinde ise raf ömrünü uzatmak için çeşitli koruyucu maddeler içerebileceği göz ardı edilmemelidir.