Çocuk Sağlığında Doğru Bilinen Yanlışlar

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 06.09.2010 - Güncelleme : 11.01.2024

Çocuk sağlığı konusunda şehir efsanelerine inananların sayısı hayli çok. Oysa bilimsel olarak bakıldığında doğru bilinen pek çok yanlış var.  Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Beril Bayrak Bulucu, çocuk sağlığı konusunda doğru bilinen yanlışları bizlere şöyle sıraladı. 

Hastalanan Çocuğa Ne Yapmalı? 

1. "Üşütmek ya da rüzgârda kalmak hastalığa neden olur"

Yanlış. Soğuk algınlığı dediğimiz şey aslında virüsler nedeniyle meydana gelir. Çocukların üşümesiyle, rüzgârda kalmalarıyla bir ilgisi yoktur. Böyle olsaydı, soğuk iklimlerde çocuklar daha çok hastalanırlardı; oysa ki bu doğru değildir. Kışın çocuklar daha fazla hasta olurlar; çünkü virüsler daha iyi ürer. Ayrıca insanlar hep iç mekânda olduğu için hastalık bulaşması da daha kolay olur.

• Soğuk hava çocuğu hasta eder mi?

Çocuğunuzun soğuk algınlığından dolayı doğayı suçlamayın. Soğuk algınlığı veya grip için kısmen soğuk havayı suçlamak kolaydır, ancak suçlanacak olan şey iç mekanlarda, başkalarına daha yakın olarak geçirilen zamanlardır. Birçoğumuz bunu COVID'in zirvesinde çok iyi öğrendik.

Ancak aşırı soğukta veya uzun süre soğukta kalmak bağışıklık sistemini zorlayabilir ve çocukların soğuk algınlığına veya virüse yakalanma olasılığını artırabilir.

2. "Doğal şeker rafine şekerden daha iyidir." 

Aslında bu bir efsanedir. Agave nektarı, "ham" şeker, hurma şekeri ve diğer türlerin tümü günlük ilave şeker alımınız kapsamında sayılır ve aynı şekilde metabolize edilir. Bu nedenle tüm ilave şekerler için ürünlerin etiketlerini dikkatlice okuyun. Sonuç olarak şeker, şekerdir. Meyvenin aynı zamanda vitamin, mineral ve lif içermesinin yanı sıra içinde bol bol şeker olduğu göz ardı edilmemeli. 

3. "Boğazı ağrıyan dondurma yememeli"

Yanlış. Boğaz enfeksiyonunun dondurma ile hiçbir ilgisi yoktur. Dondurma ya da başka soğuk şeyler yemek ya da içmek boğaz ağrısına ya da boğaz enfeksiyonuna sebep olmaz ve olan boğaz ağrısını kötüleştirmezler.

•  "Çocukların en az 10 saat uykuya ihtiyacı vardır."

Yanlış. Yetişkinler için sekiz saat yeterli olabilir ancak büyüyen çocuklar için bu yeterli uyku değildir. Çocuk doktorları küçük çocuklar için 14 saate kadar uyku önermektedir, ancak en az 11 saat uyumaları son derece önemlidir. 3-5 yaş arası okul öncesi çocuklar için 10-12 saat önerilir. 6-10 yaş arası çocuklar için genellikle 10-11 saat uyku önerilir.

Çocuklar ergenlik çağına ulaştıklarında 9 saat yeterlidir, ancak birçok genç, bundan çok daha fazla uyudukları dönemler yaşayacaktır.

Düzenli bir yatma saatine bağlı kalmak, bir uyku vakti rutini oluşturmak ve yatmadan en az bir saat önce ekranlardan uzak durmak, çocukların ihtiyaç duydukları dinlenmeyi almalarına yardımcı olacaktır.

4. "Soğuk algınlığında, koruyucu antibiyotik verirsek ilerlemesini engelleriz"

Yanlış. Bu doğru değildir. Virüse bağlı enfeksiyonlarda antibiyotikler işe yaramaz ve hatta dirençli enfeksiyon gelişmesine zemin hazırlayabilirler. Antibiyotikler ancak bakteri enfeksiyonuna karşı etkilidirler.

Çocuğa Sebze Nasıl Sevdirilir? 

5. "Çocuklarınızın sebze yemesini istiyorsanız onlara sevdiği bir tatlıyı, çikolatayı rüşvet olarak verin" 

Yanlış. Bu kısa vadeli bir çözüm olabilir ancak rüşvet, çocukların sebzelerin iğrenç olduğu yönündeki düşüncelerini güçlendirmekten başka işe yaramayacaktır. Bunun yerine, çocukların brokoli, havuç, bezelye, mısır veya elinizde ne varsa kullanarak yemek sanatı yapmalarına izin vererek sebzeleri çekici hale getirebilirsiniz.

Çocuklarınızın yemeğine gizlice sebze eklemek "sebzesiz" bir aşamadan geçerken onlara sebzeleri sevdirmenin daha iyi bir yoludur. Çocuğunuzun tüm itirazlarına rağmen ona sebze vermeye teklif etmeye devam edin ve umudunuzu koruyun. Günlerce ve haftalarca minik havuçları, buharda haşladığınız brokoli ve karnabaharları sunduktan sonra, bir gün çocuğunuz sizi şaşırtabilir ve belki de  bir ısırık alabilir!

6."Hasta çocuklar evden dışarı çıkmamalıdır"

Yanlış. Çocuklar hastayken bile açık hava almalarında fayda vardır. 

• "Burun yeşil aktığında antibiyotik verilmelidir"

Yanlış. Virüslere bağlı burun akıntısı da hatta bazen alerjiye bağlı burun akıntısı da zaman zaman yeşil renk olabilir. Sinüs enfeksiyonu tanısı konursa ancak antibiyotik gerekecektir.

• "Ateşi olan çocuğu giydirmek gerekir"

Yanlış. Aslında ateşi olan çocuğun mümkünse beziyle yatması gerekir. Giydirmek çocukların ateşini yükseltir.

• "Ateşli çocuğu sirkeli suyla silmek iyi gelir"

Yanlış. Sirke, alkol, aspirin gibi şeyler ciltteki suyu çekerek sıvı kaybına neden olabilirler ve doğru değildir.

• "Hasta çocuk yıkanmaz!"

Yanlış. Aslında banyo yapmak hasta çocukları çok rahatlatır ve banyodaki buhar burun tıkanıklığı ve öksürük gibi belirtilere iyi gelir.

• "Çocuğun bronşları doluysa, öksürüyorsa süt içirmemeli"

Yanlış. Aslında sütün solunum sistemindeki ifrazatla hiçbir ilişkisi yoktur. Süt hem sıvı hem de besleyici olduğundan hasta çocuk için iyi bir besindir.

Eğitici Oyuncaklar Bebekler İçin Faydalı mı? 

7. "Bebekler ve küçük çocuklar için eğitici oyunlar oynamak öğreticidir."

Yanlış. Eğitici oyuncaklar çocuğunuzu daha akıllı yapmaz. Ancak bebeğinizin seviyesine inmek, şarkı söylemek ve konuşmak daha çok işe yarayabilir. Çocuk gelişimi uzmanları, şekilleri ve renkleri göstermenin, yüz ifadeleri oluşturmanın ve bebeğinizle konuşmanın satın alabileceğiniz herhangi bir oyuncaktan daha önemli olduğunu söylüyor. Bebeklerin yüzünüzü, ağzınızı ve kelimeleri nasıl telaffuz ettiğinizi izlemesi onları konuşmaya hazırlar. Aynı zamanda bağlayıcı ve eğlencelidir de.

İlginç ve renkli bebek oyuncakları çocuklar için eğlenceli olabilir; ancak gününüzü kendi sesinizle çocuğunuza anlatmak, yaşına uygun kitap okumak veya yaşına uygun şarkılar söylemek bebeğiniz için daha öğretici ve eğitici olacaktır. 

8."Çocukların her gün bir bardak süt içmesi gerekir"

Yanlış. Çoğu anne baba, kemiklerinin ve dişlerinin güçlenmesi için çocuklarının her gün süt içmesi konusunda ısrarcıdır. Süt, iyi bir kalsiyum kaynağı olsa da kemik sağlığına yönelik beslenmenin tek yolu değildir. Bazı çocuklar süt içmekten hoşlanmazlar ve onları buna zorlamak tam tersi bir etki yaratabilir. 

Süt vermek yerine bunları deneyebilirsiniz:

• Peynir, ayran veya yoğurt gibi diğer süt ürünlerini deneyin.
• Çocuğunuzun laktoz intoleransı varsa balık, soya ürünleri, badem, bamya, koyu yeşil yapraklı sebzeler (dereotu, asma yaprağı) gibi kalsiyum açısından zengin diğer yiyecekleri deneyin.
• Lütfen sütün tadını maskelemek için şeker, şekerli 'sağlıklı içecekler' veya çikolata tozları eklemekten kaçının; bunlar yarardan çok zarar verir.

Meyve Suyu Çocuklar İçin Sağlıklı mı? 

9. "Meyve suyu çocuğunuza vitamin vermenin en sağlıklı yoludur."

Yanlış. Çoğu reklam, meyve suyunun besin açısından meyvelere eşdeğer, hatta daha üstün olduğuna inanmanıza yol açacaktır, ancak durum böyle değildir. Meyve sularının çoğu, çocuklara daha çekici gelmeleri için şeker ve renklendiriciler içerir. Meyve suyunda ilave şeker olmasa bile bir bardak meyve suyundaki doğal şeker miktarı meyvedekinden çok daha fazladır.

Ayrıca meyve suları, meyvedeki önemli posa ve liflerden yoksundur ve doyurucu değildir. Sonuç olarak çocuklar farkında olmadan çok miktarda meyve suyu tüketebilir ve kısa bir süre sonra yine de aç hissedebilirler. Meyve suyu, bir ikame yerine ara sıra ikram olarak düşünülmelidir.