Dikkat! Öksürük Nöbetleriniz KOAH'ın Habercisi Olabilir

Dr. İlkay Keskinel
Yayın : 15.11.2011 - Güncelleme : 23.12.2024

Özellikle kış aylarında ve sabahları ortaya çıkan inatçı öksürükler, balgam şikayetleri ve nefes darlığı… Son derece tehlikeli bir solunum yolu hastalığı olan KOAH, tüm dünyada hızla yayılmaya devam ediyor.

Hava kirliliğine atfedilen hastalıklar arasında en büyük payı, alt solunum yolu enfeksiyonları ve kronik obstrüktif akciğer hastalığının (KOAH) aldığını söyleyen Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. İlkay Keskinel, KOAH hastalığı ve tedavisi hakkında bilgi verdi.

 
 
İki Hastalık Bir Arada

KOAH, “Kronik Obstrüktif (tıkayıcı) Akciğer Hastalığı” kelimelerinin baş harflerinden oluşur. Hava yollarının ilerleyici ve kalıcı tıkanıklığını temsil eder. KOAH, aslında “kronik bronşit” ve “amfizem” gibi iki ayrı hastalığı tanımlamaktadır. Kronik bronşitte, hava yollarında sürekli bir iltihap söz konusudur ve balgam üretimi artmıştır. 

Amfizemde ise, hava keseleri arasındaki duvarlarda harabiyet vardır. Normalde bir üzüm salkımına benzeyen hava kesecikleri yer yer birleşerek, işlev görmeyen ölü hava boşlukları haline gelmiştir. Amfizem ve kronik bronşit sıklıkla bir arada bulunabilirler.

KOAH’ı tanımak için…

Sigara ve diğer tütün ürünlerine bağımlılık, biyoyakıt dumanına maruz kalma, iç ve dış ortam kirliliği nedenleri ile ortaya çıkan KOAH özellikle 40 yaş ve üzeri nüfusun yüzde 10’unda görülüyor.

Tüm dünyada kalp damar hastalıkları ve inmelerden sonra üçüncü en sık ölüm nedeni olan KOAH’ta ölümlerin %26,8’inden dış ortam partikül maddelerinin etkileri görülüyor. Hava kirliliğinin neden olduğu hastalıklar arasında en büyük payı, alt solunum yolu enfeksiyonları ve KOAH oluşturuyor.

KOAH gibi halk arasında pek de bilinmeyen bir hastalığı anlamadan önce, hava yollarını anlamak gerekir. Soluk borusu, önce ana bronşlara, sonra da daha küçük bronşçuklara dallanır. Bu bronşçukların ucunda hava keseleri bulunur. Hava keselerinin etrafında ise damarlar yer alır.

Soluk borusundan alınan havadaki oksijen, bu hava keselerinin etrafında yer alan damarlar yoluyla kana geçer; kandaki karbondioksit de aynı yolla hava keseleri, oradan da nefes borusu ile dışarı atılır. KOAH hastalığında normalde esnek olan bu hava keseleri ve hava yolları bu özelliklerini yitirmektedir.

Normal öksürük ve balgam yoktur 

Sigara içen pek çok kişi, öksürük ve balgam şikayetlerinin normal olduğunu düşünür. Oysa “normal öksürük” veya “balgam” yoktur. Bu tür yakınmalar, mutlaka bir soruna işaret eder. Sigara içen kişilerin yakınmalarını önemsememeleri nedeniyle, pek çok hasta aslında KOAH’lı olduğunu bilememektedir. Sonuç olarak hastalıkların tanı ve tedavilerinde gecikmeler yaşanmaktadır. 

Sigara sizi KOAH adayı yapar 

KOAH’ın en önde gelen nedeni sigaradır. Sadece sigara değil, diğer tütün ürünlerinin (puro, pipo…) kullanımıyla da KOAH gelişebilir. Kişi kendi içmeden, sigaraya pasif olarak maruz kalınmasıyla bile KOAH gelişebilir. Çok daha nadir olarak doğuştan gelen bazı sebepler ya da ısınma amaçlı tezek yakılması, kimyasal dumanlar, madende çalışma gibi nedenler de KOAH’a yol açabilir. 

Yıllardır sigara içiyorsanız

Sürekli öksürük, sık sık balgam çıkarma, nefes darlığı, hırıltı gibi yakınmalarınız varsa ve uzun yıllardır sigara içiyorsanız, siz de bir  “KOAH” adayı olabilirsiniz. Hastalığın tanısında gecikmemek için, bir göğüs hastalıkları hekimine başvurmalısınız. Hastalığınızın ilerlemesini durdurmak için alacağınız bu önlemler, daha kaliteli bir soluk ve sonuçta daha kaliteli bir hayat anlamına gelmektedir.

KOAH Nasıl Anlaşılır? 

• Kirli Havalarda Daha Dikkatli Olmak Gerekiyor 

Hastalarımız hava kirliliğinin arttığı bu günlerde zorunlu olmadıkça dış ortama çıkmamalı. Çıkmak zorunda kaldığında maske kullanmalı, günlük sıvı alımını, ilaçlarını düzenli kullanmayı ihmal etmemelidir. Günlük yakınmalarında beklenmedik artışlar olduğunda ihmal etmeden doktoruna başvurmalılar.

• KOAH riskinizi belirlemek için…

Pratik bir solunum fonksiyon testi ile KOAH riski belirlenmektedir. Solunum fonksiyon testinden önce, test yapılacak kişinin boyu, kilosu ölçülür; doğum tarihi ve cinsiyeti kaydedilir. “Spirometre” adı verilen cihazda, bir “ağız parçası” bulunur. Bu parçaya tek kullanımlık bir ağızlık takılır. Kişinin burnu bir mandalla kapatıldıktan sonra, ağız aparatını eline alır ve teknisyenin yönlendirmesiyle ağızlığın içine nefes alıp verir. Test, en az 2-3 kez tekrarlanmalıdır.  

Cihaz, kişinin soluk kapasitesini ölçer ve bunu aynı yaş, ırk, boy, kilodaki sağlıklı ve normal kişilerin değerleri ile karşılaştırır. Buna göre, test yapılan kişinin soluk kapasitesi hem bir grafik, hem mutlak değer, hem de normale göre yüzdesel olarak rapor halinde elde edilir. Sonuçlar, bir göğüs hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. 

Gerekli görülen durumlarda “reversibilite testi” adı verilen ilaçlı test uygulanır. Testten sonra hastaya nefes açıcı sprey verilir, 15 dakikalık bir ara sonrasında test tekrarlanır. İlaç sonrası solunum kapasitesinde ne kadar düzelme olduğu kaydedilir. Solunum testinden önce ağır yemek yenilmemeli, mümkünse sigara ve alkol içilmemelidir. Testten yarım saat öncesinde de ağır egzersizden kaçınmak gereklidir.

Tedavide ilk basamak sigarayı bırakmaktır

KOAH’ın tedavisinde ilk basamak, sigaranın bırakılmasıdır. Bunun yanında, nefes açıcı tedaviler, enfeksiyon hastalıklarının önlenmesi, sağlıklı ve düzenli beslenme de önem taşır.

KOAH’lı hastalar, mikrobik solunum yolu hastalıkları geçirdiklerinde, KOAH’ları alevlenebilir; bu yüzden, her yıl grip aşısı yaptırmaları, özellikle kış aylarında el hijyenine uymaları ve sık sık ellerini yıkamaları, hasta kişilerle temastan kaçınmaları önerilir. KOAH’lı hastanın sadece kendisi değil, bulunduğu ortamdaki kişiler de sigara içmemelidir. Hastalığın ileri safhalarında, sürekli oksijen kullanımı gerekebilir.

Referanslar: 

1. WHO.Chronic Obstrutive Pulmonory Disease (COPD) http://www.who.int/ respiratory/copd/causes/en/( son erişim tarihi: 16.01.2020)
2. Halbert RJ et al. Global burden of COPD: systematic review and meta-analysis. Eur Respir J. 2006 Sep;28(3):523-32. Epub 2006 Apr 12.
3. WHO. The Top Ten Causes of Death, http://www.who.int/news-room/ fact-sheets/detail/the-top-10- causes-of-death (son erişim tarihi: 16.01.2020 )
4. GBD 2016 Risk Factors Collaborators (2017), Global, regional, and national comparative risk assessment of 84 behavioural, environmental and occupational, and metabolic risks or clusters of risks, 1990–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016. The Lancet, 390 (10100), 1345-1422 https://www.sciencedirect.com/ science/article/pii/ S0140673617323668 (son erişim: 16.01.2020)
5. Temiz Hava Platformu, Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri raporu http://ttb.org.tr/userfiles/ files/Hava-Kirlilig%CC%86i-ve- Sag%CC%86l%C4%B1k-Etkileri- Kara-Rapor-2019.pdf (son erişim: 15.01.2020)