Çocuğunuza Empati Duygusunu Kazandırmanın 7 Yolu

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 11.08.2012 - Güncelleme : 04.04.2024

Gerek aile gerekse toplum içinde kabul görmenin en önemli koşullarından biri empatidir. Empatik düşünebilen çocuklar çevrelerinde olup bitenleri daha iyi yorumlayabilir, başkalarının problemlerini daha kolay anlayabilir ve ilişkileri içindeki problemleri daha kolay çözebilirler. 

Bu özellikleri de diğer çocuklar tarafından kolayca kabul görmelerini sağlar. İşte, çocukların empati yetilerini geliştirmek için ebeveynlere bazı ipuçları:

 Bebeklerin ve küçük çocukların empati geliştirmelerine ve başkalarının kendilerinden farklı düşünce ve hislere sahip olduğunu anlamalarına yardımcı olmak için bu pratik ipuçlarını deneyin.

Küçük Çocuğunuzun Empati Duygusunu Geliştirmesine Yardımcı Olmak İçin Ne Yapabilirsiniz?

1. Empati Duygusunu Geliştirmek Neden Önemli?

Empati, bir başkasının belirli bir durumda nasıl hissettiğini düşünme, hayal etme ve buna dikkatle karşılık verme yeteneğidir. Bu duygu aslında geliştirilmesi çok karmaşık bir beceridir.

Başka bir kişiyle empati kurabilmek bir çocuğun şunları anlamasına neden olur:

• Kendisinin ayrı bir birey olduğunu, kendi kişiliği olduğunu anlar;
• Başkalarının kendisinden farklı düşünce ve duygulara sahip olabileceğini anlar;
• Çoğu insanın yaşadığı ortak duyguları tanır; mutluluk, şaşkınlık, öfke, hayal kırıklığı, üzüntü vb.;
• Belirli bir duruma bakabilir (örneğin çocuk bakımında bir ebeveyne veda eden bir akranını izlemek gibi) ve kendisinin ve dolayısıyla arkadaşının bu anda nasıl hissedebileceğini hayal edebilir; ve

• Belirli bir durumda hangi tepkinin uygun veya rahatlatıcı olabileceğini hayal edebilir; örneğin arkadaşına onu rahatlatması için en sevdiği oyuncağı veya oyuncak ayıyı teklif etmek gibi.

2. Çocuğunuza Empati Örneği Olun 

Kendi ihtiyaçları ve duyguları kadar grup içindeki diğer bireylerin de duygularını ve ihtiyaçlarını fark etmek önemlidir. Başkalarının davranışlarının altında yatan duyguları fark etmek, bu duyguların hangi tepkilere neden olduğunu anlayabilmek uyum için çok önemlidir.

Çocuğun empati göstermesi için başkalarının duygularını anlaması ve bunları paylaşabilmesi gerekir. Bu, etrafındaki kişilerde sık sık gözlemlediği takdirde öğrenebilecek bir beceri değildir.

3. Çocuğun Empati Duygusunu Geliştirmek İçin Ne Yapmalı?

Çocuğunuzun empatiyi fark etmesi için şunları deneyebilirsiniz: 

3.1. Çocuğunuz birini incitecek bir şey yaptığında, yapılan şeyin aynısını ona yaptırmaktan uzak durun. Bunun yerine, dikkatinizi incinen çocukta ve onun duygularında odaklayın. Sonra çocuğunuzun incinen çocuğun kendini daha iyi hissetmesine yol açacak bir şey yapmasını sağlayın.

3.2. Birisinin empati gösterdiğine tanık olur olmaz, bunun çocuğunuza gösterin. Sizin hasta olduğunuzu bilen bir komşunun bir kap yemek getirmesi ne kadar güzeldir; üşüdüğünüzü gören bir çocuğun bir battaniyeyle çıkagelmesini takdir edin vb.

3.3. Çocuğunuz okulda meydana gelen kabadayılıkları, ad takmaları ve eşek şakalarını anlattığında, rolleri değişme oyunu oynayın. Kendisini ağır şakaya maruz kalmış çocuğun yerine koymasını ve bu durumda neler hissettiğini sorun.

3.4. Çocuğunuz size bir şeyler anlatırken ya da kendi duygularını sizinle paylaşırken onu mutlaka dinleyin. Bu davranışınız ona, sizin de karşıdaki kişilerin düşünce ve duygularına önem verdiğinizi anlatacaktır.

3.5. Çocuğunuza kitap okuyun (masal anlatın) ve okuma bittikten sonra kitaptaki karekterlerin duygu ve düşünceleri hakkında çocuğunuzla konuşun. Böylece karekterin duygu ve düşüncesini çocuğunuz ne kadar anlamış (paylaşmış) siz de fikir sahibi olursunuz. Televizyon izlerken de aynı aktiviteyi yapabilir.

3.6. Kendi duygularınızı ve düşüncelerinizi ona anlatmaya çalışın ve sizi anlamasına yardımcı olun. Ona kendi duygularınızı anlatmak için çocuğunuzun sevdiği bir şey ile durum arasında ilişki kurun ve ona duygularınızı bu ilişki üzerinden anlatmaya çalışın.  

Örneğin çocuğunuz sizin çok uğraşarak hazırladığınız bir yemeği yemek istemedi ve siz de bu duruma çok üzüldünüz. Bu durumda çocuğunuza “sen legolarla araba yaparken ne kadar çok uğraşıyorsun, ben de aynı şekilde yemek yaparken çok uğraşıyorum, ben senin yaptığım arabayı bozsam üzülürsün, ben de senin yaptığım yemeği yememene çok üzülürüm” diyerek durumu açıklayabilirsiniz.

Bu aktivite özellikle küçük yaşlardaki çocukların empati kurma hakkında fikir sahibi olmaları için çok önemli bir role sahiptir. Çünkü çocuklar bu yaşlarda somut örnekler üzerinden soyut kavramları anlamaya yatkındırlar.

3.7. Çocuğunuzun kardeşiyle yaptığı kavgalarda sorunu çözmek için birbirlerine duygularını ve düşüncelerini anlattırma yöntemini kullanabilirsiniz. Çocuklarınız üzerindeki otoritenizle bu konuşmayı istediğiniz şekilde yönlendirebilme şansınız da var, unutmayın. Bu konuşma sonrasında kavganın ikisi içinde anlamsız ve sonuç vermeyen bir aktivite olduğunu anlatın.

4. Unutmayın Duyguları Anlaşılan Çocuğun Problemi de Azalır

Anne-babaları tarafından duyguları anlaşılan çocukların davranış problemleri de azalacaktır. Ayrıca anlaşılmış olma duygusu güven gelişimi için de önemlidir. Çocukluk çağında yaşanan birçok ruhsal ve davranışsal problem empatik yaklaşım sayesinde erkenden tanınabilir ve müdahale edilmesi kolaylaşabilir. Çünkü çocuklar yaşadıkları sıkıntıları genellikle dolaylı yoldan, davranışları ve tutumları ile ifade edebilirler. 

Eğer anne ve babalar çocukların duygularına duyarlı olurlarsa onlardaki değişimlerin kaynağını ve neden olan temel duyguları fark edebilirlerse hem birçok problem hafif düzeydeyken çözülebilir hem de ağırlaşma olasılığı olan problemler fark edilebilir.

Sabırlı ol. Empati duygusunu geliştirmek zaman alır. Çocuğunuz muhtemelen üç yaşına geldiğinde mükemmel bir empatik varlık olmayacaktır. (Bu beceride tam olarak ustalaşamayan bazı gençler ve hatta yetişkinler de var!)

Aslında, yeni yürümeye başlayan çocuk olmanın büyük ve çok normal bir kısmı bana, benimkine ve bana odaklanmaktır. Unutmayın, empati karmaşık bir beceridir ve çocuğunuzun yaşamı boyunca gelişmeye devam edecektir.