Okulda Ders Dinlemeyen Çocuğa Nasıl Yaklaşılmalı?

Melis DEMİRYAS
Yayın : 12.11.2014 - Güncelleme : 16.02.2024

“Çocuğumun derste dikkati kolayca dağılıyor; odaklanmıyor ve dersi dinlemiyor.”  "Çocuğum derslerine dikkatini vermekte zorluk çekiyor. Endişelenmeli miyim?" uzmanlara sorduk. 

Sınıfta konuşmak bütün öğrencilerin yaptığı bir şeydir. Öğretmenler de bunu bir miktar müsamaha gösterir. Ama komik sesler çıkarmak, arkadaşlarının dikkatini çekecek hareketlerde bulunmak ve benzeri davranışların hoş görülmesi mümkün değildir. Eğer çocuğunuz sınıfta ders sırasında dikkat çekici davranışlar, konuşmalar yapıyorsa bu duruma dur demenin bir yolu elbetteki var.

Bir çocuğun sınıfta kolayca dikkatinin dağılmasının birçok nedeni olabilir. Bu durumda ebeveynler ve öğretmenler çocuğun derse konsantrasyonunu sürdürmesine yardımcı olmak için bazı adımlar atabilir.

Bu öneriler anne babalara ve öğretmelere rehber etmeye yardımcı olabilir, ancak unutmamak gerekir ki  bir çocuk için işe yarayan strateji, başka bir çocuk için pek bir anlam ifade etmeyebilir. İşte, uzman önerileri.

  Bazı durumlarda çocuk, aile içi şiddet veya zorbalığın sonuçları gibi altta yatan travma nedeniyle sınıfa konsantre olmakta zorluk çekebilir. 

1. Derse Odaklanamama Nedenleri 

1.1.  DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu)

Konsantrasyon problemi okul hayatının bir çocuğa sunabileceği en sık tekrarlanan zorluklardan biridir; birçok ebeveyn ve öğretmen genellikle bunun nedeninin DEHB olduğundan endişelenmeye başlar. DEHB'nin (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu) dikkat güçlükleriyle karakterize olduğu kesinlikle doğru olsa da, tüm dikkat güçlüklerinin nedeni bu olmayabilir.

Çocuklarda İşitsel İşlemleme Bozukluğu, Dikkat Dağınıklığı Sebebi 

1.2. Disleksi veya İşitsel İşlemleme Bozukluğu

Çocuğun disleksi veya işitsel işlemleme bozukluğu gibi öğrenme güçlükleri varsa derse odaklanmada da zorluk yaşayabilir.

Disleksik çocuklar bazen düşük özgüvene sahip olabilirler; çünkü heceleme gibi bazı görevler onlar için daha zordur ve tamamlanması daha uzun sürer. Bu nedenle, çocuk ilgisiz düşünce veya davranışlara girişerek utancını gizlemeye çalışabilir. 

İşitsel işlemleme bozukluğu beyinin işitsel bilgiyi işlemesinde zorluk yaşaması durumudur. Kişi işitmesine rağmen, işitsel bilgiyi sıralama, analiz etme ve organizasyonda sıkıntı yaşar. Genellikle yönergeleri anlama, gürültülü ortamlarda söylenenleri anlama ve dikkatini toplamada zorluk yaşanır.

İşitsel işlemeyle ilgili öğrenme güçlükleri, çocuğun öğretmenin söylediklerini net bir şekilde duymasını zorlaştırabilir veya imkansız hale getirebilir, bu da çocuğun ilgisini kaybetmesine veya sık sık hata yapmasına yol açabilir. Doğal olarak bu durum, çocuğun konsantre olamıyormuş gibi görünmesine neden olabilir.

Bir Çocuk Neden Derse İlgi Duymaz?

1.3. Aşırı Kaygı Konstrasyonu Etkiliyor 

Bazı çocukların kaygı düzeyi daha yüksek olabilir. Bu durum kalıcı bir kaygı veya çocukluklarındaki geçiş aşamalarındaki (örneğin yeni bir okula gitme) kaygı olabilir. Yetişkinlerde olduğu gibi kaygı da konsantrasyonu etkileyebilir. Hem kaygıyı tetikleyen endişeler hem de kaygının fiziksel deneyimi çocuğun dikkatinin dağılmasına ve odaklanamamasına neden olabilir.

Bu kaygının bir nedeni, aileden ayrılma kaygısı olabilir. Başka bir kaygı kaynağı da, çocuğun yaptığı işin yeterince iyi olup olmadığı konusunda endişe duymasına neden olan yüksek standartlar (mükemmeliyetçilik) olabilir. 

Kaygının tetikleyicisi ne olursa olsun, savaş ya da kaç sistemi kişiyi tetikleyiciye dikkat etmeye zorlar. Tetikleyici endişe olduğunda, kişi orada değilmiş gibi, kendi düşüncelerine ve fiziksel kaygılarına odaklanmış gibi görünecektir.

1.4. OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk) 

OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk), benzer şekilde dikkat dağıtıcı olabilen ve konsantrasyonunu etkileyebilen bir tür kaygı bozukluğudur. Çocuk, elindeki göreve tam olarak konsantre olmasını engelleyen takıntılı, müdahaleci düşünceler yaşayabilir ve aynı zamanda kompulsiyonları (örneğin, kaleme dokunma veya el yıkama) gerçekleştirme dürtüsü hissedebilir.

Bu düşünce ve davranışlar birinin dikkatini çektiğinde, dışarıdan bakıldığında dikkat etmiyormuş gibi görünebilir. Üstelik çocuklar sıklıkla utanma korkusuyla bu takıntılarını gizleyebilirler. İyi bir tıbbi değerlendirme, çocuğunuz için bir OKB değerlendirmesinin düzenlenmesine yardımcı olabilir.

1.5. Stres veya Travma

Bazı durumlarda çocuk, aile içi şiddet veya zorbalığın sonuçları gibi altta yatan travma nedeniyle sınıfa konsantre olmakta zorluk çekebilir. Rahatsız edici olayların zihinsel etkisi, hayatta kalmayı garantileyen biyolojik bir tepki olan aşırı tetikteliğe yol açabilir. Aşırı tetikte olan çocuklar sürekli olarak etraflarındaki potansiyel tehditleri değerlendirecek ve bu da okul çalışmalarına odaklanmayı zorlaştıracaktır.

1.6. Uygunsuz Ders Seviyesi

Pek çok çocuk, eğer materyal onlar için çok kolay ya da çok zorsa, derse dikkat etmekte zorlanırlar. Öğretilen materyal çocuğun öğrenme yeteneğinin oldukça üzerindeyse, çocuk materyali bunaltıcı, dolayısıyla aşırı uyarıcı bulabilir ve bu da onun ilgisini kaybetmesine neden olabilir. Tersine, eğer sunulan materyal çocuğun öğrenme yeteneğinin altındaysa, çocuk onu yeterince teşvik edici bulmayabilir ve tekrar ilgisini kaybedebilir.

1.7. Olgunlaşmamışlık

Çocuklar gelişimleri ve okula özgü yeteneklerle ilgili nedenlerden dolayı konsantre olmakta zorluk yaşayabilirler. Örneğin, eğer bir çocuk çok küçükse veya çalışma ortamına yeni girmişse, pratik eksikliğinden dolayı konsantre olmakta zorlanabilir. Benzer şekilde, çoğu çocuğun etkili konsantrasyonun ayrılmaz bir parçası olan belirli organizasyonel becerileri geliştirmek için, zamana ihtiyacı vardır ve bu becerileri geliştirmek için gereken süre çocuktan çocuğa değişir.

1.8. Uyku veya Beslenme Düzeni

Çocukların her gece önerilen uykuyu almaları hayati önem taşır; çünkü bu, sınıfa konsantre olmak için gereken enerji seviyelerini oluşturmanın yanı sıra diğer fiziksel ve zihinsel sağlık yararlarına da sahiptir. İyi bir uyku rutinine sahip olmanın yanı sıra, iyi bir yemek rutinine sahip olmak da aynı derecede önemlidir. Çocuklar açlıktan dolayı da odaklanma sorunu yaşayabilirler; Kahvaltıyı atlamak çocuğu dikkat dağınıklığına yatkın hale getirebilir.

Dersin Düzenini Bozcan Çocuğa Nasıl Yaklaşılmalı? 

2. Okulda Dikkati Dağıtan Çocuğa Doğru Yaklaşım 

• Çocuk Neden Okulda Kötü Davranışlar Sergiler? 

Bazı çocuklar evde yeterli ilgiyi göremedikleri veya sınıfta kendilerinin bir rolü ya da yeri olmadığını düşündükleri için, okulda kötü davranışlar sergiler. Kötü davranışlar çocukların bazı ihtiyaçlarını karşılamak üzere izledikleri yanlış bir yoldur.

•  Çocuğa Nasıl Yaklaşmalı? Nelerden Kaçınmalı? 

Okulda kötü davranışlar, sergileyen çocuğa bağırıp çağırmak, tehdit etmek ya da rüşvet önermek yanlıştır. Sorunu çocukla konuşun. Bu arada ona sorular sorabilirsiniz. Örneğin; “Arkadaşlarının öğrenmelerini engellemek sence doğru bir davranış mı?”

• Öğretmeniyle Birlikte Ortak Hareket Edin 

Sorunu mutlaka öğretmeniyle konuşun. Sınıftaki konumunu öğrenin ve öğretmenle birlikte çocuğu sınıfta özel bir yer edinmesi için neler yapabileceğinizi kararlaştırın. Çocuklara sınıfa katacakları bir şey olduğunu düşündüklerinde davranışlarını düzeltir.

Özellikle de davranış sorunlarıyla ilişkisi olan bir rol verilmesi yararlı olur. Örneğin, sınıfta çok konuşan Selma’nın sınıf gürültü yapmaya başladğıında herkesi sakinleştirecek gizli bir işaret vermekle görevlendirilmesi; zil çaldıktan sonra herkes bir sıra halinde sınıflara giderken ortalıkla konuş duran çocuğun birkaç gün herkesin düzgün sıraya girmesinden sorumlu olması gibi.

• Çocuklar Okuldan Erken Ayrılmayı Hoş Karşılamaz 

Öğretmenlere uygun yaptırımlar uygulamaları için yetki verin. Eğer çocuğunuz hala kötü davranışlar sergiliyorsa, okuldan eve erken gönderilmesini sağlayın. İster inanın ister ininmayın, çocuklar okuldan erken ayrılmayı nadiren hoş bir şey gibi görür. Bu arada okuldaki davranışlarını düzeltinceye kadar evde sevdikleri faaliyetleri yapmaların ayasak da koyabilirsiniz.

Çocuğunuzun Düşük Konsantrasyonunun Üstesinden Gelmesine Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

3. Dikkati Kolay Dağılan Çocuklar İçin Ebeveyn ve Öğretmenlere Öneriler 

Dersleri ilgi çekici kılmak için özel eğitim teknikleri kullanılabilir. Belki de görevlerin hızını değiştirmek, etkinlikler arasında kısa molalar vermek veya küçük ödüllerle motivasyonu artırmak, dikkati kolayca dağılan bir çocuğun dikkatini toplamasına yardımcı olabilir.

Bir ders rutini oluşturmak, çocuklara derste ilerlemelerine yardımcı olacak açıkça tanımlanmış bir çerçeve sunar. Genel ders yapısının bir parçası olarak şu anda ne yaptıklarını ve bundan sonra ne olacağını anlayacaklar. Bununla birlikte, bir rutin önemli olsa da, derslerin ilgi çekici kalmasını sağlamak ve derslerin sıkıcı veya monoton hale gelmesine izin vermemek için ara sıra bazı değişiklikler yapmak da faydalıdır; bu, çocuğun hızla ilgisini kaybetmesine neden olur.

Çocukların konsantre olmaya çalıştığı ortam, onların odaklanma yetenekleri üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Dikkati kolayca dağılan bir çocuğun sınıfın ön tarafına yakın bir yere yerleştirilmesi yararlı olabileceğinden, çocuğun öğretmeni çocuğun odanın neresinde oturduğunu düşünebilir. Ayrıca öğretmenler, çocuğun odaklanmasına yardımcı olmak için arka plan müziği veya sınıf içinde ve çevresinde yardımcı olmayan görsel uyaranlar gibi dikkat dağıtıcı unsurları en aza indirmeyi düşünebilir.

Farklı öğrenciler farklı şekillerde öğrenirler. Bazı çocukların bilgileri dinleme yoluyla akılda tutabildiği yerlerde, diğerleri bilginin görsel olarak kendilerine iletilmesi durumunda daha iyi performans gösterirler ve bazı çocuklar (bazen kinestetik öğrenenler olarak da anılırlar) fiziksel olarak 'yapma' aktivitelerine daha uygun bir öğrenme stiline sahiptirler. Eğitimciler, yöntemlerini her öğrenme stiline en uygun unsurları içerecek şekilde uyarlayabilirler.

Çocuğun Derse İlgisini Artırmanın Yolları 

Bir çocuğun defalarca dinlemediğini algılamak sinir bozucu olsa da, onu azarlamak potansiyel olarak zararlıdır. Çocuğun konsantrasyon güçlüğünün arkasında genellikle önemli nedenlerin yattığını hatırlamaya çalışın. Öğretmenler ve ebeveynler, azarlamak yerine, çocuğun dikkatini dağıtan şeyin ne olduğunu anlamaya çalışabilir, ardından konsantrasyonunu çocuğa uygun bir şekilde daha iyi yönetmelerine yardımcı olabilirler.

Okul ortamında ve günlük yaşamda, dikkati kolayca dağılan çocukların, odaklanmalarına yardımcı olmak için daha yakın gözetimden faydalanmaları mümkündür. Denetim, çocukların kendi ilerlemeleri üzerinde düşünmelerine ve doğru teşvikle fazla mesai yaparak iyileştirmelere yönelik küçük eylemlerde bulunmalarına yardımcı olabilir.