Çocuk Neden Yalan Söyler?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 20.08.2010 - Güncelleme : 26.03.2024

Çocuklar neden yalan söyler ve anne babalar olarak bu durumda ne yapmalı?  

Çocuklar yalan söylemeyi erken yaşlardan itibaren, genellikle 3 yaş civarında öğrenebilirler. Bu, çocukların aslında sizin zihin okuyucu olmadığınızı fark etmeye başladıkları zamanlardır, böylece sizin haberiniz olmadan doğru olmayan şeyler söyleyebilirler...

Çocuklar 4-6 yaşlarında daha fazla yalan söyleyebilirler. Yüz ifadelerini ve ses tonlarını söyledikleriyle eşleştirerek yalan söyleme konusunda daha iyi olabilirler. Çocuklardan ne söylediklerini açıklamalarını istediğinizde de genellikle bunu kabul ederler.

Çocuklar büyüdükçe yakalanmadan daha başarılı yalan söyleyebilirler. Yalanlar da daha karmaşık hale gelir çünkü çocukların daha fazla sözü vardır ve diğer insanların nasıl düşündüğünü anlamakta daha iyidirler.

Ergenliğe gelindiğinde ise çocuklar başkalarının duygularını incitmemek için düzenli olarak beyaz yalanlar söylerler. Peki ama bu yalan söyleme işinin dozu kaçtığında çocuğa nasıl yaklaşılmalı? Çocuk neden her sıkıştığında yalana başvurur? 

Psikolog Suna Tanaltay "Çocuklar Ağlamasın" adlı kitabında, bazı çocukların neden yalana sıkça başvurduğuna dair ailelere bakın hangi tavsiyelerde bulunuyor. 

  Çocuklar doğru ile yanlış arasındaki farkı anlayacak yaşa ulaştıklarında, anne babalar olarak onları doğruyu söyleme konusunda cesaretlendirmeniz ve desteklemeniz kuşkusuz doğru bir yaklaşım olacaktır. 

 Çocuğum Neden Bu Kadar Çok Yalan Söylüyor? 

1. Çocuklar Neden Yalan Söyler?

Çocuklar sıklıkla şu konularda yalan söyleyebilir:

• Başları belaya girmesin diye bir konunun üstünü örtbas etmek için,
• Bakalım nasıl cevap vereceksiniz gibi sizi denemek istediklerinde,
• Bazen bir hikayeyi daha heyecanlı hale getirmek için,
• Kimi zaman dikkatleri üzerine çekmek için, 
• İstedikleri bir şeyi almak için...  Örneğin, 'Annem akşam yemeğinden önce şekerleme yememe izin veriyor.' gibi...
• Birinin duygularını incitmekten kaçındıklarında; bu tür yalanlara genellikle 'beyaz yalan' denir.

Çocukların Olumlu Örneklere İhtiyacı Vardır

2. Psikolog Suna Tanaltay'a Göre Çocukların Yalan Söyleme Sebepleri 

Çocuk dünyası büyüklere benzemez. Hayal gücü zengin olan birçok çocuk, kendi gerçeğini yalanlarla ifade eder. Yalanlarında isteklerini, özlemlerini, gerçekmiş gibi inandıklarını dile getirir. Duygu, hayal ve özlem dünyasını yalanlarına yansıtır. 

Öylesine hayal eder ve öyle güzel anlatır ki, kendisi de inanır:

 “Biliyor musun, ben çok güçlüyüm” der arkadaşına, “Dün kocaman bir adamı bir vuruşta devirdim.” 

Yahut: “Geçen akşam bizim eve hırsız girmişti. Ben “Kim o?” diye sorunca korktu ve kaçtı…” 

Çocuğun karşısına geçip de: “Yalan söylüyorsun… Ayıp değil mi? Atıyorsun… Bunların hepsi de yalan.” demek, sadece onu kırmak olur. Bu tür eleştirinin eğitici, öğretici hiçbir yanı yoktur. 

Oysa, sırası gelince veya çocuk keyifle anlattıktan ve tüm söylemek istediklerini tamamladıktan sonra: “Bak canım. Sen bunun böyle olmasını çok istiyorsun; biliyorum. Senin güçlü olduğunu, hiçbir şeyden korkmadığını da biliyorum… Hele biraz daha büyük, kimse seni yenemeyecek” denilebilir. 

Çocukla konuşurken, onu ve onun kocaman hayal dünyasını kırmamaya özel çaba göstermek gerek… Nasıl olsa, zamanla gerçeğe dönecek ve tüm katılıklarıyla gerçeği ömür boyu yaşayacaktır.

 "Asıl Yalan, Büyüklerin Çocuklara Öğrettikleri Yalanlardır"

Asıl yalan, büyüklerin çocuklara öğrettikleri yalanlardır: 

“Baban akşam sorarsa, benim gezmeye gittiğimi söyleme sakın…”

Babası eve gelir gelmez çocuk koşar ve: “Annem bugün hiçbir yere gitmedi baba… Hep evde oturdu…”der ve “Dersimi güzel bildim mi? Başardım mı?” gibi annesine dönüp bakar… Bu öğretilenler öylesine birbirini takip eder ki, çocuğun gerçeği alt üst olur. Sonra da günün birinde yalanları sebebiyle cezalandırırlar onu.. Oysa iyi, güzel ve doğru kavramlar; iyi, güzel ve doğru örneklerle kazandırılır. 

Anne ve babanın çok konuşmasına, çok anlatmasına hiç de gerek yoktur. Olumlu örnek olsunlar, yeter… 

3. Ciddi Konularda Yalan Söylemelerinin Sebepleri Önemli Olabilir 

Bazen çocuklar, ciddi konularda yalan söyler veya sır saklarlar. Örneğin, yetişkinler tarafından istismara uğrayan veya başka çocuklar tarafından zorbalığa maruz kalan çocuklar, söylerlerse cezalandırılacaklarından korktukları için sıklıkla yalan söylerler.

Çocuğunuzun başka birini korumak için yalan söylediğinden şüpheleniyorsanız yapmanız gerekenler:

• Çocuğunuza, doğruyu söylerse güvende olacağı konusunda ona güvence verin.
• Çocuğunuza, her şeyi daha iyi hale getirmek için elinizden gelen her şeyi yapacağınızı söyleyin.
• Bazı çocuklar, hırsızlık, ateş yakma veya hayvanlara zarar verme gibi daha ciddi, olumsuz ve hatta yasa dışı davranışların bir parçası olarak sık sık yalan söyleyebilirler.

Eğer çocuğunuzun davranışı, güvenliği veya sağlığıyla ilgili endişeleriniz varsa profesyonel yardım almayı düşüebilirsiniz. Kiminle iletişime geçeceğiniz konusunda tavsiye almak için doktorunuzla veya okuldaki rehber öğretmeninizle konuşabilirsiniz.