Çocuğumuzun Kalp Sağlığını Nasıl Koruruz? Çocuklarda Kalbe Zarar Veren Beslenme Hataları Neler?

Melis DEMİRYAS
Yayın : 07.04.2017 - Güncelleme : 06.12.2022

Çocukların çoğu aslında sağlıklı bir kalbe sahip olsa da, yaklaşık her yüz çocuktan biri kalbiyle ilgili problem yaşıyor. Erken tanı ve tedaviyle önlem alındığı takdirde kalp hastalığı olan çocukların sağlıklı bir şekilde yaşamlarına devam etmesi mümkün olabiliyor.

Çocukluk çağında kazanılan sağlıklı beslenme ve düzenli spor alışkanlığı, hayatın sonraki dönemlerini etkileyerek ileriki yaşlarda ortaya çıkabilecek sorunları önlemede önemli rol oynuyor. 

Kardiyoloji Uzmanı Dr. Nuri Cömert, çocukluk çağındaki kalp hastalıkları ve alınması gereken önlemler hakkında ailelere önemli bilgiler verdi.   

  Çocuklarda Kalbe Zarar Veren Beslenme Hataları 

1. Bebeklerde Kalp Rahatsızlıklarının Belirtileri 

Çocukluk dönemi kalp hastalıkları, doğumsal ve sonradan kazanılmış kalp hastalıkları olarak ikiye ayrılmaktadır. Doğumsal hastalıklar; kalp kusurları denilen kalbin odacıkları ve büyük damarları arasında delik veya bağlantı olmasıdır.

Sonradan kazanılanlar ise akut romatizmal ateşe bağlı kalp kapak hastalıkları ve çeşitli bulaşıcı hastalıklara bağlı kalbi tutan hastalıklardır. Yine çocukluk çağında kalp ritim problemleri, kalp duvar kalınlaşması veya incelmesi nadir de olsa görülebilir.  

Kalp hastalıkları bebeklik döneminde de görülebiliyor.

Çocuklarda Kalp Hastalıklarının Belirtileri  

 Bebeğinizin ağız çevresi ve tırnak dipleri morarıyorsa… 

Bir anne adayının doğumsal kalp hastalığı olan bir bebek dünyaya getirme olasılığı 1000’de 8-10’dur. Ülkemizde yılda yaklaşık 15 bin çocuk, doğumsal kalp hastalığı ile doğmaktadır. Çocuklarda kalp hastalıklarının belirtileri, hastalığın tipine göre önemli farklılıklar gösterebilmektedir.

2. Çocuklarda Aşırı Kilo Kalp Sağlığı İçin  En Büyük Tehlike

Önemli doğumsal kalp hastalığı olan çocuklar genellikle doğumdan sonraki ilk birkaç ay içerisinde tanı alır. Bazen bebeklik döneminde ağız çevresinde veya tırnak diplerinde morarma ilk belirti olabilir. Ayrıca sık nefes alma, nefes alma zorluğu, beslenme bozukluğu, kilo alamama ya da kilo kaybı, aşırı terleme yine belirtiler arasında yer almaktadır.  

Dünya üzerinde okula giden her on çocuktan biri aşırı kiloludur. Dünyada yaklaşık 45 milyon üzerinde aşırı kilolu çocuk olduğu varsayılmaktadır. Çocukluk çağını aşırı kilolu geçiren bireylerde kalp hastalığı riski oldukça fazladır.

Çocukluk çağı obezitesi, genel kalp sağlığı açısından toplumun geleceğe yönelik en büyük risktir. Çocuklara; kalp sağlığını koruyacak düzenli spor yapmak, kilo kontrolü, sağlıklı beslenme gibi davranışları öğretmek alınabilecek en büyük önlemdir. Ayrıca sağlıklı beslenme alışkanlığı; çocuğun bedensel, sosyal ve duygusal gelişimi üzerinde önemli bir rol oynamaktadır. 

 Çocuğumuzun Kalp Sağlığını Nasıl Koruruz? 

3. Ne Zaman Sağlık Kontrolü Yaptırılmalı?

Spora başlayacak çocukların kalp kontrolünün yapılması gerekiyor 

Şikayeti olmayan çocuklar için risk değerlendirmesi yapılmalıdır. Ailede kalp hastalığı erken yaşta başlıyorsa, çocuk kilolu ve hareketsiz bir yaşam sürüyorsa çocukların sağlık kontrolü de okul döneminde başlatılarak gereken önlemler alınmalıdır. 

Kardiyoloji kaç yaşa bakar?

Yenidoğan dönemindeki bebeğin kalbinden başlayarak, 18 yaş bitimine kadar olan bebek, çocuk ve ergen kalp hastalıklarının tanı, tedavi ve takibi Çocuk Kardiyoloji alanına girmektedir.

Spor yapan çocuklar için, spor sırasında aşırı efor sarf edildiğinden, bu durum sağlıklı bir kalpte problem yaratmazken altta yatan hastalık varlığında sıkıntı oluşturabilir. Çocukların yapacağı sporun zorluk derecesine göre; kalp hastalığı açısından detaylı bir kardiyoloji muayenesi, elektrokardiyografi ve kalp yapısını kontrol etmek içi ekokardiyografi denilen testler uygulanabilir.

Kalp hastalığı tanısı aşağıdaki risk faktörlerine göre belirlenmektedir:  

• Stres

• Sigara

• Aşırı kilo

• Hareketsiz yaşam 

• Şeker hastalığı 

• Kolesterol yüksekliği

• Ailede kalp hastalığı öyküsü  

Çocuğumuzun Kalp Sağlığını Nasıl Koruruz? 

4. Ergen Çağında Kalp Sağlığı 

Kalp sağlığı için stres faktörlerini azaltmak şart! 

Ergenlik geçiş dönemi kendine özgü stres yaratacak etmenlerin arttığı bir zaman dilimidir. Bu dönemde kalp çarpıntıları problemlerin birçoğunu oluşturur. Çoğu zararsız olan ve çarpıntıların pek azında ilaç tedavisi gerekmektedir. Stresör faktörleri azaltmak, sağlıklı yaşam alışkanlıklarını devam ettirmek ebeveynlere düşen sorumluluktur. 

Çocukların bu dönemde düzenli olarak yaptığı spor etkinliklerine yönlendirmek, sağlıklı bir fizik yapının gelişmesini sağlarken; ileriki dönemde, sağlıklı beslenme ile birlikte birçok kronik hastalığın oluşma riskini de azaltmaktadır.

Yetişkinlik döneminde kalp hastalığının önlenmesinin temeli ise çocukluk çağında olduğu gibi günlük düzenli yürüyüşler yapmak, sağlıklı beslenme alışkanlığını yaşam tarzı haline getirmektir. 

Risk faktörlerine yönelik yaşam tarzı değişimi ve ilaç tedavisi, hedeflenen değerlere ulaşıldığında kalp hastalığı riskini minimuma indirmektedir. 

5. Anne-Babalar Bu Beslenme Hatalarına Dikkat!

Sağlıksız beslenme, hareketsizlik, obezite, yetersiz uyku ve stres derken kalp hastalıkları son yıllarda çocuklarda da giderek yaygınlaşıyor. Çocuk Kardiyoloji Uzmanı Dr. Sinem Altunyuva Usta çocuklarda kalbe zarar veren beslenme hataları konusunda anne babalara önerilerde bulundu. 

Günümüzde ebeveynlerin yoğun iş temposunun da etkisiyle beslenme tarzı doğallıktan uzaklaşarak, kolay ve çabuk hazırlanabilen, yapay tatlandırıcılar ve raf ömrünü uzatan katkı maddeleriyle lezzet oranları artırılmış paketli ve işlenmiş gıda tüketimine kaymıştır. Bu durum ise kalp sağlığını tehdit eden obezitenin, çocuklarda en sık görülen kronik hastalık haline gelmesinde önemli rol oynamaktadır.

Uluslararası Obezite Komisyon raporuna göre; dünya çapında 5-17 yaş arası çocukların yaklaşık yüzde 20-25’inin kilolu ya da obez. Obezite kardiyovasküler hastalıklara doğrudan zemin hazırlıyor.  Çocukların kalp sağlığını korumak için ebeveynlere çok önemli görevler düşüyor.

Özellikle sağlıklı beslenme alışkanlıkları ve egzersiz alışkanlığı kazandırmak kritik rol oynuyor.

Çocuğunuzun Kalp Sağlığı İçin Bu Gıdalardan Uzak Durun 

• Rafine ve işlenmiş gıdalar tüketmek

Endüstriyel ürünler obezite oluşumunu kolaylaştırıyor. Örneğin; paketli tatlılar, dondurmalar, rafine şekerleri yüksek oranda içeren gazlı içecekler, soğuk çaylar, renkli ve meyveli sütler, şekerlemeler, bisküvi ve kraker gibi atıştırmalıklar metabolik sendrom ve kardiyovasküler hastalık gelişimini kolaylaştırabiliyor.

Bu nedenle çocukların bu tarz gıdalara özendirilmesinin önüne geçilmesi gerekiyor. Yine beyaz ekmek yerine tam buğday ekmeği, pirinç yerine bulgur tüketilmesi hem doygunluk hissi vererek fazla kiloya karşı destek oluyor hem de kalp sağlığını korumaya katkı sağlıyor. 

• Lifli gıdalardan fakir beslenmek 

Kimi ebeveynlere göre çocuklarına sebze ve kurubaklagil yedirmek ‘deveye hendek atlatmaktan’ daha zor! Ancak sebze ve kurubaklagil tüketimi çocukların kalp ve damar sağlığı açısından çok önemli. Zira, sebzeler düşük yağ içeriklerinin yanı sıra, kötü kolesterolü (LDL kolesterol) düşürücü etkiye sahip olan zengin posa içerikleri, yoğun lif oranları, folik asit, kalsiyum, potasyum ve C vitamini sayesinde kalp ve damar sağlığını koruyor.

Yine nohut, mercimek, kuru fasulye gibi kurubaklagiller posa yönünden zengin oldukları kadar, yüksek besin değerlerine sahip olduklarından haftada en az iki kez kurubaklagil tüketilmesi öneriliyor. Bu nedenle çocuklarına sebze ve kurubaklagil yemeklerini sevdirmek için ebeveynlere büyük görev düşüyor. 

• Yanlış pişirme tekniklerinin kullanılması 

Kızartmalar yetişkinlerin olduğu gibi çocukların da kalp ve damar sağlığını tehdit ediyor. Çocuk Kardiyoloji Uzmanı Dr. Sinem Altunyuva Usta, çocukların kalp sağlığını korumada pişirme yöntemlerinin sanıldığından çok daha fazla önem taşıdığını belirterek “Hızlı pişirme yöntemlerinden, kızartma ve kavurmadan ziyade haşlama, kendi suyunda pişirme, ızgara ya da fırında pişirme yöntemlerini tercih edin. Bu şekilde aşırı yağ alımını sınırlamakla kalmayıp çocukların kalp ve damar sağlığını korurken, yemeğin besin değerini de artırmış olursunuz” diyor. 

Çocuğunuzun Kalp Sağlığı İçin Nelerden Uzak Durulmaıl? 

• Doymuş yağ asidi içeren besinler tüketmek

Doymuş yağ asitleri kalp sağlığı için zararlı olan LDL  kolesterol  düzeylerini yükseltirken,  insülin direnci gelişimini kolaylaştırıyor. Dr. Sinem Altunyuva Usta’ya göre; çocukların özellikle de televizyon ve bilgisayar başında televizyon seyrederken tükettikleri yüksek kalorili, transyağlardan zengin cipsler, paketli kek ve kurabiyeler, kahvaltılık gevrekler, renklendirilmiş şekerli sütler, kızartmalar ve aromalı şekerli yoğurtlar kalp ve damar sağlığı için zararlı olabiliyor.

Bunların yerine tüketecekleri çiğ badem, ceviz ve çiğ fındık gibi yağlı tohumlar, içerdikleri sağlıklı doymamış yağlar ve lifler sayesinde kalp sağlığını korumalarına katkı sağlıyor. 

• Aşırı tuz kullanımı

Dünya Sağlık Örgütü’nün günlük tuz tüketimi önerisinin günlük 2 gram olduğuna işaret eden Dr. Sinem Altunyuva Usta “Oysa Türkiye’de erişkinlerde yapılan bir araştırmada; günlük tuz tüketiminin yaklaşık 18 gram olduğu bildirilmektedir.

Yemekler pişirilirken konulan tuz miktarının azaltılması, pişmiş gıdalara ilave tuz atılmaması, fazla tuz içeren rafine ve işlenmiş gıdaların tüketiminin en aza indirgenmesi hipertansiyon ve kardiyovasküler hastalık riskini azaltmada, çocukların kalp sağlığını korumada son derece önemlidir” diyor.

Yemek hazırlarken kullanılan tuzların iyotlu olması ise tiroit bezinin ve dolayısıyla metabolizma hızının düzenlenmesinde de önem taşıyor. 

• İşlenmiş et ürünleri tüketmek

İşlenmiş, ısıl işlemlerden geçmiş et ürünlerinin tüketilmesi de bir başka hatalı beslenme alışkanlığı olarak öne çıkıyor. Son yıllarda yapılan araştırmalar; bu tür etlerin tüketilmesinin kardiyovasküler hastalık riskinin yanı sıra kanser sıklığında da artış ile ilişkili olduğunu gösteriyor.

Dr. Sinem Altunyuva Usta, bu nedenle pastırma, sucuk, sosis, salam tüketiminin azaltılması hatta tüketilmemesi gerektiğini söylüyor.  

• Yeterince balık yememek 

Zengin omega-3 içeriği sayesinde balık tüketimi çocuk gelişiminde önemli rol oynuyor. Balık tüketiminin artırılması LDL yani kötü kolesterol düzeyini düşürerek damarlarda tıkanıklığa yol açan plak oluşumunu engellerken, kalp ritminin düzenlenmesinde büyük fayda sağlıyor.

O nedenle haftada en az iki kere balık tüketmek gerekiyor. Ancak balığın pişirilme şekli de çok önemli. Kızartma fayda yerine zarara yol açabildiğinden, balığı buğulama yöntemi ile ya da fırında yapmak gerekiyor.