Asabi Anne Baba Çocuğa Öfkeyi Öğretiyor - İşte, Öfkenizi Kontrol Altına Almanın 7 Adımı

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 23.07.2011 - Güncelleme : 03.02.2023

Pedagog Adem Güneş: "Öfkeli anne-babası olan kişinin kendisinin de öfkeli olmasının nedeni, anne babasına çekmesi ile ilgili değil, öfkeli anne baba ile yaşamanın bir sonucudur. Öfke aktarımı durdurmak isteyen anne baba, çocuğuna öfkeli olmamasını tavsiye etmesi yerine, kendi öfkesini bırakmalıdır." 

Öfke doğal bir insani duygudur. Hatta kimi zaman öfke iyi bir şey olabilir. Örneğin, öfke size bir şeyi halletmek veya inandığınız şey için ayağa kalkmak için motive edecek enerjiyi verebilir.

Kızgın hissetmek ve öfkenizi olumlu ve sağlıklı yollarla yönetmek, size çocuklarınız için iyi bir örnek olma şansı da verebilir. Örneğin birkaç derin nefes aldığınızda ya da patlamak yerine uzaklaştığınızda çocuklarınıza nasıl davranmaları gerektiğini göstermiş olursunuz.

Ancak  öfke patlamaları aile içinde çok sık oluyorsa veya kontrolden çıkıyorsa bunu kontrol altına almak çok ama çok önemlidir. Kızgınken öfkenizi kaybetmek, sorunları daha da kötüleştirebilir ve aile içi huzursuzluklara, çatışmalara yol açabilir. Sakinleşmek için kendinize zaman ayırmadığınızda, sevdiklerinizi incitici sözler söyleyebilir veya kendinize hiç yakıştıramadığınız davranışlarda bulunabilirsiniz. 

Ayrıca, çocukların büyümek ve gelişmek için kendilerini güvende ve emniyette hissetmeleri gerekir, bu nedenle çok fazla çatışmanın ve bağırmanın etrafında olmak onlar için iyi değildir.

Özellikle evde küçük bir çocuk varsa  devamlı sakin, rahat ve soğukkanlı davranmak kolay olmayabilir. Fakat ebeveynin sık sık asabi davranışlar sergilemesi hem kendisi hem de çocuk için zararlı olacağı için, birkaç basit stratejiyle sinirli davranışlarınızı en aza indirebilirsiniz. 

Öfkemizi Nasıl Kontrol Altına Alabiliriz? 

1. Ebeveynler Neden Sık Sık Öfkelenir? 

Çocuk yetiştirmek büyük ve önemli bir iştir. Genellikle iş, aile zamanı, ev işleri, çocuk aktiviteleri ve sosyal aktiviteler dahil olmak üzere birçok farklı durumu dengelemeyi içerir. Bu durumdayken, işler planladığınız gibi gitmediğinde anne babalar olarak kimi zaman sabrınızı kaybetmeniz ve öfkelenmeniz doğaldır. 

Bazen, çocuk yetiştirme, disiplin ve ev işleri ile ilgili kararlarda hemfikir olmadığınızda, eşinize karşı kızgın veya hayal kırıklığına uğramış hissedebilirsiniz.  Bu tür anlaşmazlıklarda çatışmalar çıkabilir. 

Kimi zaman çocuğunuzun öfkesi ya da hüsrana uğraması sizin de kendinizi kızgın hissetmenize neden olabilir. Örneğin, çocuğunuz kızgınsa ve okuldan geldiğinde size karşı kaba konuşuyorsa ya da istediğinizi yapmıyorsa, siz de kendinizi aynı şekilde hissedebilirsiniz. Kendinizi bir yetişkin olarak o anda aynı tepkiyi çocuğunuza verirken gördüğünüzde ise daha sonra pişman olabilirsiniz. 

2. Olumsuz Düşünmek Öfke Patlamalarına Zemin Hazırlıyor 

Kızgınken genellikle olumsuz düşüncelerle kaplıdır zihmizi ve bu var olan öfkemizin daha da büyümesine neden olabilir.  Örneğin, işte zor bir gün geçirmiş ve stresli hissediyor olabilirsiniz. Çocuğunuzu okuldan aldığınızda arka koltukta tartışmaya başlar, bu da sizi üzer ve strese sokar. Eve vardığınızda, çocuğunuzu ödevleri yapmayı reddeder ve çantasını, kıyafetlerini sağa sola fırlatır, böylece kendinizi hem kızgın hem de hüsrana uğramış hissedersiniz. Bu anlattıklarımızın size tanıdık geldiğine eminiz. 

Bu durumda aklınızdan şöyle olumsuz düşünceler geçebilir: 

"Hiç kimse bana yardım etmiyor - Her şeyi kendim yapmak zorundayım."
"Siz çocuklar çok yaramazsınız."
"Daha iyi davransaydın, bu kadar kızgın hissetmezdim."
"Neden beni üzmek istiyorsun?"

Aklınızdan bu gibi düşünceler geçtiğinde, ardından öfke patlaması yaşamamak için durup sakinleşmenin 'tam zamanı' olduğunu kendinize hazırlatın.  

Çocuğunuza Kızdığınızda Ne Yapabilirsiniz?

3. Öfkelendiğinizde Nasıl Sakinleşebilirsiniz?

Günlük hayatta hastalık, işteki stres, mali zorluklar, uykusuzluk ve kendinize ayıracak vaktinizin olmaması gibi sizi öfkeli hissetme olasılığınızı artırabilecek başka faktörler de vardır. Birçok ebeveynin bu durumları yaşadığını unutmayın ve öfkenizi kontrol altına almak için bu uzman tavsiyelerini dikkate alın. 

3.1. Tehlikeli Günlerde Stresten Uzaklaşın

Çocuğunuzun sızlandığı, huysuzlandığı zamanlar, işinizde problemleriniz olduğunda, eşinizle annenizle, yakın arkadaşlarınızla kavga ettiğinizde, adet döneminizdeyken, siz tam da yığılan kirlilerinizi yıkamak üzereyken çamaşır makineniz bozulursa ve tamirci gelecek haftadan önce gelemeyeceğini söylediğinde sinirden çıldırmanız daha olasıdır. 

Buna benzer birgün geçirdikten sonra, stresinizi artıracak aktivitelerden uzak durmaya çalışın. Örneğin, böyle zamanlarda çocuğunuza ayakkabı almaya gitmeyin. Bunun yerine, hem sizi hem de küçük çocuğunuzu kesinlikle rahatlatacak bir aktivite yapın. Parka gidin ya da ayaklarınızı uzatıp televizyon izleyin.

3.2. Stres Halinde Mutlaka Mola Verin

Sinirden kudurduğunuzu hissettiğiniz zamanlar, birkaç dakika konudan uzaklaşın. Ona kadar sayın. (ya da gerekirse yüze kadar) Birkaç derin nefes alın, meditasyon yapın, zevkli bir şeyler düşünün ya da sizi rahatlattığını düşünüz bir cümleyi sakinleşene kadar defalarca kendi kendinize tekrarlayın. (Çok sakinim, huzurluyum gibi)

3.3. Ağlayacak Bir Omuz Bulun

Eğer çocuğunuza çok sinirlenirseniz ve hiçbir şey size yardımcı olamıyorsa o zaman, iyi bir dinleyici olan bir arkadaşınızı ya da akrabanızı arayın ve içinizi dökün. Bunu çocuğunuz uyurken ya da dışarıdayken yapın.

3.4. Öfkenizi Yazıya Dökmeyi Deneyin

El altında bir defter bulundurun ve kontrolünüzü kaybetmeye başladığınızı hissettiğiniz zamanlar öfkeli duygularınızı kâğıda dökün. İçinizden geldiği gibi yazın, kelimeleri seçmeyin. Kâğıt ve kalemin tedavi edici gücü karşısında çok şaşıracaksınız.

3.5. Kendinizi Melek Durumuna Sokmayın

Kendilerine karşı iyi davranmaya zamanı olmayan ebeveynler, çocuklarına karşı da iyi davranamazlar. Eğer ebeveynliği melek olmakla eşdeğer görüyorsanız, içinde kin ve düşmanlığın birikmesine engel olamazsınız; bu da genelde kontrolünüzün kaybıyla sonuçlanır. Bu nedenle, kendiniz için de güzel vakit geçirmeye çalışmalısınız.

3.6. Sinirinizi Müzikle Çözün

Müzik, hem çocuklar hem de yetişkinler için tedavi edici olabilir. Sevdiğiniz müziği dinlenmeniz ikinizi de mutlu edebilir. Eğer durumu başarıyla analiz ettiyseniz soruna çare bulmaya çalışmalısınız. Eğer mesleğinizi çocuğunuz için feda ettiyseniz, part-time çalışarak işe geri dönebilirsiniz. 

3.7. Öfke Anlarınızı Unutmayın

Eğer sinirlerinizi bozan şeyi bilirseniz, kendinizi kontrol etmeyi de öğrenirsiniz. Sık sık sinirlendiğinizi düşünüyorsanız o zaman bunların yazılı bir listesini tutun. Böyle bir olaydan sonra, kendinize gelince olayın ne zaman olduğunu, tetikleyici faktörleri, çocuğunuzun ve sizin yapmış olduğunuz hareketleri ve durumu nasıl çözdüğünüzü not edin.

Böyle birkaç olaydan sonra notlarınızı okuyun. Ve durumları mümkün olduğu kadar tarafsızca değerlendirmeye çalışın.

Neyi doğru yaptınız?

Neyi yanlış yaptınız?

Neyi daha iyi yapabilirdiniz?

Eğer öfkeli davranışlarınızda benzerlik varsa o zaman bunları önlemek için birtakım ipuçları elde etmiş olursunuz.

Acaba sizin bu tür sinirli patlamalarınıza sebebiyet verecek birtakım duygusal sorunlarınız var mı?

Hem ev işleri hem de mesleğiniz gibi iki görevi aynı anda üstlendiğiniz için mi sinirlisiniz?

Ya da işte çalışmak isterken, evde hapsolduğunuz için mi?

Yoksa kendinize ya da bir başkasına sinirlisiniz de bunun acısını savunmasız çocuğunuzdan mı çıkarıyorsunuz?

Çocuğunuzu gereğinden fazla mı kısıtladınız yoksa ona çok fazla olanak mı tanıdınız?

Sinirleriniz mi bozuk ya da kendinizi depresyonda mı hissediyorsunuz?

Eğer durumu başarıyla analiz ettiyseniz, soruna çare bulmanız o denli kolaylaşır. İstemeden çocuğunuzun canınızı sıkan çok sıkı kurallar koyduysanız kurallarınızı biraz gevşetebilirsiniz. 

Öfkeliyken Kendinizi Sakinleştirmenin Hızlı Yolları (Özellikle de Çocuğunuzdan Uzaklaşamıyorsanız)

• Nefesinizi yavaşlatmaya çalışın. İki saniye nefes alın ve dört saniye nefes verin. Kalp atış hızınız yavaşlayana kadar bunu birkaç kez yapın.
• Çocuğunuzun sesi çok yüksekse, bir an için kulaklarınızı tıkamayı veya gürültü önleyici kulaklıklar takmayı deneyin. Ardından birkaç derin, yavaş nefes alın.

Çocuğunuzdan zaman ayırabiliyorsanız, işte deneyebileceğiniz bazı fikirler:

• Biraz müzik dinlemek, bir dergiye göz atmak veya sadece pencereden dışarı bakmak gibi sizi rahatlatan bir şey yapın.
• Koşu veya yürüyüş için dışarı çıkın.
• Ilık bir duş al.
• Nasıl hissettiğiniz hakkında yakın bir arkadaşınızla konuşun.

Öfkenizin kökenini bulamıyorsanız ya da engelleyemiyorsanız o zaman çocuğunuzun doktoruyla, kendi doktorunuzla ya da bir terapistle konuşmayı deneyebilirsiniz.